Beton na budowie

W budynku jednorodzinnym jest wiele elementów, które wykonuje się z betonu. Budulec ten jest stosowany na różnych etapach i przyjmuje rozmaite formy. Może to być „czysty” beton albo zbrojony stalą zbrojeniową. Wylewa się go na budowie lub stosuje w postaci uformowanych już wyrobów budowlanych, czyli półprefabrykatów lub prefabrykatów.

Beton stosowany jest przede wszystkim jako materiał konstrukcyjny. Potrzebuje odpowiedniej jakości robót oraz dopasowania jego właściwości do wykonywanych elementów. Wymaga też doświadczenia od wykonawców oraz kontroli na kolejnych etapach prac.

Specyfika betonu oraz związanych z nim robót

Beton jest materiałem bardzo popularnym i szeroko stosowanym. Specyfika tego materiału jest taka, że wymaga on odpowiedniego przygotowania szalunków. Przy ich wykonywaniu ważne jest zapewnienie odpowiedniego kształtu, wpływającego na geometrię elementów żelbetowych, a więc ostatecznie też na ich nośność. Wpływają one również na wykończenie elementów betonowych – solidne i równe szalunki, które się nie odkształcą podczas układania mieszanki betonowej, przygotowane i posmarowane środkiem antyadhezyjnym (by można było je łatwo rozformować bez uszkodzeń zarówno krawędzi, jak i powierzchni) zapewniają wysoką jakość powstałych elementów żelbetowych. Przy ich wykonywaniu ważne jest prawidłowe zazbrojenie konstrukcji, które musi być przygotowane zgodnie z projektem. Elementy te powinny być sprawdzone przed zalaniem przez kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego, jeśli taki jest ustanowiony.

Przy układaniu betonu ważne jest jego dobre zagęszczenie oraz zawibrowanie. W ten sposób odpowietrza się mieszankę betonową i wypełnia nią ściśle szalunek oraz przestrzenie pomiędzy zbrojeniem. Takie zabiegi zapewniają prawidłowe zakotwienie zbrojenia w betonie oraz jego współpracę w konstrukcji żelbetowej.

Konieczność pielęgnacji

Wykonywanie elementów żelbetowych na budowie to przede wszystkim roboty mokre. To nie tylko wilgoć, którą ma w sobie świeża mieszanka betonowa. To także prace przygotowawcze, czyli polewanie szalunków przed ułożeniem zbrojenia oraz hektolitry wody wylane na konstrukcję podczas pielęgnacji betonu. Podczas wiązania i schnięcia betonu następuje bowiem jego skurcz, proces ten powinien więc przebiegać w sposób łagodny, by nie wystąpiły uszkodzenia elementów. Stąd tak ważna jest pielęgnacja betonu poprzez utrzymywanie dosyć dużej wilgotności wykonanych z niego elementów. Tego typu roboty wpływają na zwilgocenie struktur budynku, które w trakcie budowy i po jej zakończeniu powinny wyschnąć. Są technologie, dla których zawilgocenie wtórne nie stanowi problemu, bo materiały te szybko wysychają.

Posadowienie budynku

Jeśli są to ławy, ruszty lub stopy fundamentowe bądź płyta fundamentowa, takie elementy zawsze będą wykonane z żelbetu. Przy posadowieniu ważne jest zabezpieczenie struktur budynku przed wilgocią. O ile nie sposób jest zabezpieczyć przed wilgocią samych fundamentów, to wyższe partie budynku są już starannie zabezpieczane.

W przypadku fundamentów, w kontekście wykonania elementów żelbetowych, ważne jest właściwe ich zazbrojenie, zachowanie odpowiedniej otuliny zbrojenia oraz umieszczenia starterów. Kształt nadany przez szalunki nie musi być tak precyzyjny, jak to jest w przypadku elementów, które będą odkryte. Ważne jest tylko to, by ich przekrój nie był mniejszy niż zaprojektowany. Dlatego dopuszcza się stosowanie szalunków ziemnych, czyli wykopów, np. by uformować w nich żelbetowe ławy fundamentowe. Oczywiście ważna jest też głębokość posadowienia, która w przypadku ław i stóp fundamentowych nie powinna być mniejsza niż głębokość przemarzania. W przypadku płyt fundamentowych najczęściej ich kształt i wymiary wyznacza się precyzyjnie, ponieważ wykonuje się je w szalunkach z polistyrenu XPS lub w deskowaniu.

Czasem można też się spotkać z wariantem płyty fundamentowej na podbudowie z pianobetonu. To innego rodzaju materiał niż beton zwykły. Jego gęstość najczęściej wynosi 500 kg/m3 , dzięki czemu jest elementem budynku, który stanowi nie tylko solidną podbudowę pod żelbetową płytę fundamentową, ale i pełni funkcję termoizolacyjną. W przypadku wykonywania elementów posadowienia istotne jest to, by zachować odpowiednią klasę wytrzymałości betonu, która powinna być zgodna z projektem. Ważne jest też zamówienie betonu o odpowiedniej klasie ekspozycji, czyli odporności na korozję.

W przypadku fundamentów najczęściej stosuje się klasę XC1 lub XC2. Czasami też stosuje się beton wodoszczelny W8. Jeśli zaś chodzi o konsystencję mieszanki, do fundamentowania budynków jednorodzinnych stosuje się beton o klasie konsystencji S3. Po ułożeniu mieszanki betonowej ważna jest odpowiednia pielęgnacja, czyli polewanie fundamentów wodą.

Beton w ścianach fundamentowych i „chudziak”

Kolejnym etapem po przygotowaniu ław fundamentowych jest wykonanie ścian fundamentowych. Można je zrealizować jako żelbetowe, wylewane na budowie. Częściej jednak wykonuje się je z betonowych elementów murowych, czyli fundamentowych bloczków betonowych. W tym przypadku mamy do czynienia z elementami drobnowymiarowymi, które zespaja się poprzez murowanie. Wymurowane ściany fundamentowe należy zabezpieczyć przed wilgocią stosując hydroizolację. W ten sposób chronimy dom przed wilgocią, która może wystąpić w gruncie.

Po wykonaniu fundamentów w postaci ław i ścian fundamentowych robi się posadzkę na gruncie. W tym przypadku jest to tzw. chudy beton („ chudziak”) lub beton o niskiej klasie – nie większej niż C12/15. Czasami dodaje się do niego zbrojenie rozproszone lub zbroi siatkami przeciwskurczowymi, by płyta z chudego betonu nie popękała. Ją również należy pielęgnować polewając wodą przez kilka dni od momentu ułożenia mieszanki.

Beton w murach

Mury w domach jednorodzinnych można wznieść z rozmaitych materiałów i w różnych technologiach. Ścian w takich budynkach zwykle jednak nie wykonuje się w całości jako żelbetowe, ponieważ jest to dosyć trudne i kosztowne – wymaga m.in. zastosowania systemów szalunkowych oraz zatrudnienia doświadczonego wykonawcy.

Ściany murowane dość często wymagają wzmocnienia elementami żelbetowymi w postaci trzpieni. W murach wykonuje się też różnego rodzaju belki żelbetowe w postaci nadproży lub podciągów. W tym przypadku należy bardzo dobrze i precyzyjnie przygotować szalunki, które zachowają geometrię murów i elementów żelbetowych. Istotne jest tu też powleczenie szalunków środkiem antyadhezyjnym, by łatwo było je rozformować, demontując bez uszkodzenia powierzchni wylanych elementów żelbetowych.

Elementy żelbetowe należy zazbroić, zaszalować i w szalunkach ułożyć mieszankę betonową. Ważne jest też odpowiednie jej odpowietrzenie i zawibrowanie. Należy też pamiętać o konieczności pielęgnacji wylanych elementów przez polewanie wodą i utrzymywanie w pierwszych kilku dniach od wylania wysokiej wilgotności tych elementów.

Do tego typu elementów powinno stosować się klasę betonu zgodną z projektem. Konsystencja mieszanki powinna być bardziej płynna, by przy układaniu wypełniła ona dobrze szalunki. Najczęściej stosuje się tu beton o klasie konsystencji S4.

Jeśli elementy żelbetowe mają być jednocześnie wykończeniem, można zastosować beton samozagęszczalny. Jeśli będą to elementy zabezpieczone przed wpływami atmosferycznymi, odpowiednia jest klasa XC4, czyli taka sama jak w przypadku elementów, które są narażone na cykliczne oddziaływanie wilgoci.

Stropy i schody

Stropy to elementy budynku, które bardzo często są wykonywane z betonu. Mogą to być żelbetowe stropy monolityczne wylewane w całości na budowie lub gęstożebrowe, w których z mieszanki betonowej wykonuje się żebra i układa nadbeton. Mogą to być w końcu stropy półprefabrykowane (np. filigran, K2, smart itp.) lub prefabrykowane z płyt żelbetowych (stropy kanałowe, strunobetonowe i inne). Jest wiele możliwości, a najlepsze i najbardziej pasujące do założeń projektowych rozwiązanie zawsze dobiera projektant.

W przypadku stropu monolitycznego wylewanego na budowie ważne jest wykonanie szalunków, odpowiednie ich podparcie montażowe i przygotowanie do układania w nich mieszanki betonowej. Równie ważne jest prawidłowe, zgodnie z projektem, zazbrojenie stropu.

Przy okazji wykonywania stropów robi się też wieńce, które wymagają takich samych zabiegów. Tak jak i w przypadku innych elementów przy zastosowaniu betonu w stropie ważne jest jego zawibrowanie. Ponieważ stropy mają dużą powierzchnię narażoną na działanie czynników atmosferycznych, szczególnie ważne jest zapewnienie im odpowiedniej pielęgnacji, czyli obfitego polewania wodą. Przy przygotowaniu szalunków oraz gdy wykonywany jest strop gęstożebrowy, polewa się go także przed ułożeniem betonu.

Na stropy używa się betonu o klasie wytrzymałości według projektu i klasie ekspozycji XC1. Najodpowiedniejsza konsystencja mieszanki do stropu i wieńców to klasa S4. Jeśli płyta betonowa ma być elementem architektonicznym, można rozważyć użycie betonu samozagęszczalnego. Jeśli w budynku jest stropodach, wykonuje się go podobnie, jak strop.

W przypadku schodów żelbetowych dość trudne jest wykonanie szalunku oraz zbrojenia. Betonowanie zazwyczaj następuje przy okazji betonowania stropu. Jest to więc ten sam beton, o tych samych właściwościach jak dla stropu.

Oparcie dachu

Ponieważ ściany poddasza w budynku jednorodzinnym muszą przejąć obciążenia z dachu, zwykle powstaje układ trzpieni żelbetowych oraz wieńców pod murłatę w ścianach kolankowych, a także trzpieni wieńców obwodowych znajdujących się w ścianach szczytowych. W kontekście zastosowania betonu elementy te wykonuje się podobnie jak w murach na parterze.

Beton na posadzki

Beton jest też wykorzystywany do wykonania jastrychów, czyli warstw podłogowych. Najczęściej stosowany jest w formie półsuchej w postaci jastrychów wykonywanych miksokretem lub w formie płynnej (tego typu jastrychy są o wiele mocniejsze niż te z miksokreta).

Posadzki betonowe czasami zbroi się przeciwskurczowo. Niezbędne jest też odpowiednie zdylatowanie takiej posadzki przez podzielenie na mniejsze pola oraz ponacinanie w miejscach pomiędzy pomieszczeniami oraz w narożach zewnętrznych.

Podczas wiązania betonu posadzkę należy chronić przed nasłonecznieniem przenikającym przez okna oraz przeciągami, które mogą spowodować zbyt szybkie wysychanie i powstanie rys skurczowych.

W przypadku podłóg niezbędne jest dobranie wyrobów, które sprawdzą się w połączeniu z warstwami wykończeniowymi. Jeśli będą to np. podłogi z litego drewna, powinny być zastosowane mocniejsze jastrychy. Są też takie wyroby betonowe, które mogą pełnić funkcję wykończeniową.

Podłogi z betonu sprawdzają się w przypadku ogrzewania podłogowego, ponieważ bardzo dobrze przewodzą ciepło. Późniejsze przenikanie ciepła ułatwia płynna konsystencja wylewki charakteryzująca się brakiem pęcherzy powietrza.

Beton z wytwórni

Zamówienie betonu w zakładzie daje pewność, że otrzymamy produkt o ściśle określonych parametrach.

Za beton płacimy z góry. Do ceny trzeba zwykle doliczyć koszt transportu, chociaż niektóre betoniarnie określają obszar, w obrębie którego dowóz jest bezpłatny.

Wiele wytwórni dolicza opłatę za niewykorzystaną pojemność betonowozu, która wynosi zwykle minimum 8 m3. Warto więc wcześniej sprawdzić, jaką minimalną ilość dostarcza dana betoniarnia i przygotować odpowiednio dużo miejsc do zabetonowania za jednym razem.

Kupując beton, warto zamówić też pompę, która transportuje mieszankę z betonowozu długą rurą na miejsce użycia. Pompa może być oddzielnym pojazdem, choć są też w nią wyposażone betonowozy.

Beton w lekkiej formie

Beton w domu jednorodzinnym to również innego rodzaju betony i elementy, np. w postaci elementów murowych (bloczków, płytek, kształtek U, prefabrykowanych nadproży zbrojonych) z autoklawizowanego betonu komórkowego. Chociaż materiał ten jest zaliczany do betonów, ma zupełnie inne właściwości. Podobnie jest z pianobetonem, który stosuje się np. pod płyty fundamentowe.