Jak zaplanować remont domu?

Generalny remont domu to dość złożona i czasochłonna inwestycja. Zakup starego domu do remontu jest często bardziej kuszący, aniżeli budowa domu od podstaw. W wielu przypadkach rzeczywiście tak jest, aczkolwiek nie zawsze. Wiele zależy oczywiście od stanu technicznego budynku, a zwłaszcza kondycji konstrukcji nośnej.

Pierwszy krok do remontu

Generalny remont warto rozpocząć od ekspertyzy technicznej. Należy ją zlecić rzeczoznawcy posiadającemu stosowne uprawnienia budowlane. Oceni on dokładny stan techniczny i wyda szczegółową ekspertyzę, z której dowiemy się, czy konstrukcja nośna budynku jest w dobrym stanie i czy nie trzeba ingerować chociażby w fundamenty lub konstrukcję dachu. Na podstawie tej ekspertyzy można także zaplanować kompleksowe prace remontowe. Nie wszystkie bowiem prace muszą być realizowane podczas konkretnego remontu, ponieważ zależne jest to od wymagań oraz preferencji inwestora. Remont generalny z powodzeniem można również realizować etapami, ponieważ dzięki temu możliwe będzie rozłożenie kosztów na dłuższy czas.

W pierwszej kolejności warto rozplanować prace, które będą ukierunkowane na poprawienie charakterystyki energetycznej domu. Pozwoli to obniżyć koszty eksploatacji, a także sprawić, że dom stanie się bardziej funkcjonalny i komfortowy. Generalny remont domu zazwyczaj przeprowadza się poczynając od prac na zewnątrz budynku, a kończąc na remoncie wnętrz.

Ocena stanu technicznego domu

Duże straty ciepła w domu zazwyczaj są spowodowane mało sprawnym kotłem i starymi grzejnikami. Do tego najczęściej przenikania ono przez słabo ocieplony dach, ściany i podłogi, a także nieszczelne drzwi i okna. Część ciepła jest zużywana także do ogrzania powietrza, dostającego się do domu z zewnątrz, a potrzebnego do jego wentylacji.

Zanim więc podejmiemy decyzję o wymianie instalacji grzewczej na nowocześniejszą, zadbajmy o solidną izolację fundamentów, ścian i dachu, wymianę okien i drzwi na nowe lub wymianę systemu wentylacji grawitacyjnej na mechaniczną.

Optymalny zakres i sposób przeprowadzenia termomodernizacji domu poznamy zamawiając audyt energetyczny. W audycie zostaną przeanalizowane wszystkie dopuszczalne (lub wskazane) z technicznego punktu widzenia i możliwe do przeprowadzenia przedsięwzięcia zmniejszające zużycie energii oraz podany zostanie zoptymalizowany sposób i zakres ich wykonania. Obejmuje to na przykład określenie właściwej grubości izolacji cieplnej poszczególnych przegród zewnętrznych (fundamentów, podłogi na gruncie, ścian zewnętrznych, dachu), typ i właściwości nowych okien (jeśli mają być wymieniane), zakres modernizacji instalacji grzewczej czy ciepłej wody.

W audycie szereguje się również poszczególne działania od najbardziej do najmniej korzystnych ekonomicznie, i określa się warianty termomodernizacji od najbardziej kompleksowego (obejmującego jednocześnie wszystkie działania), poprzez eliminację kolejno tych najmniej efektywnych, do wariantu obejmującego jedynie jedno najlepsze.

Izolacyjność termiczna starych przegród

Ciepło z każdego budynku ucieka przez przegrody zewnętrzne we wszystkich kierunkach, w stopniu proporcjonalnym do różnicy temperatury panującej wewnątrz i na zewnątrz. Straty ciepła przez każdą przegrodę są oczywiście różne. Określa je współczynnik przenikania ciepła U. Przy budowie nowego domu łatwo jest obliczyć, jaką wartość ma współczynnik U dla poszczególnych przegród zewnętrznych domu, czyli fundamentów, ścian zewnętrznych, okien i drzwi oraz dachu. Trudniej jednak jest ocenić ich ciepłochronność w domu wzniesionym kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu, ponieważ często nie wiemy nawet dokładnie, z czego je zbudowano.

Standard energetyczny domu i współczynnik przenikania ciepła U przegród można oszacować na podstawie wymagań przepisów obowiązujących w czasie, gdy dom był projektowany. Nie zawsze jednak to wystarczy. Dlatego stosuje się dodatkowe metody. Jedną z nich jest badanie wielkości strumienia ciepła, przepływającego przez przegrodę przy ustalonej różnicy temperatur po obu jej stronach. Strumień taki mierzy się za pomocą specjalnych mierników, a później wyznacza się współczynnik przenikania ciepła U.

Do określenia izolacyjności cieplnej przegrody można również wykorzystać kamerę termowizyjną. Za jej pomocą można wykryć wiele wad i usterek budynku, między innymi braki i niedokładności w ułożeniu istniejącej izolacji cieplnej. Jednak uzyskanie współczynnika U tą metodą jest dość skomplikowane. Z uwagi na duże niedokładności pomiarowe oraz brak możliwości precyzyjnego ustalenia wielu dodatkowych parametrów, wynik jest zwykle obarczony dużym błędem.

Najpewniejszym i najprostszym sposobem sprawdzenia izolacyjności przegród, jest wykonanie w nich „odkrywek” i identyfikacja materiałów, z których je wykonano. Dzięki temu można dość dokładnie określić budowę domu i w miarę dokładnie obliczyć współczynnik przenikania ciepła U poszczególnych przegród.

Duże straty ciepła przez przegrody istniejących domów można zmniejszyć wyłącznie poprzez wykonanie dodatkowych warstw ocieplenia o możliwie dużej grubości i z materiałów o niskim współczynniku przewodzenia ciepła λ, dziki którym zwiększy się opór przewodzenia ciepła przegrody.

Uszczelniamy ściany fundamentowe

Nieocieplone ściany fundamentowe ze zniszczonymi warstwami izolacji przeciwwilgociowych są zwykle zawilgocone i zagrzybione. Jest to najczęściej spowodowane działaniem wody opadowej i gruntowej, ale może to być także efekt  wieloletniego zawilgocenia niewłaściwie odprowadzonymi wodami opadowymi lub przeciekającymi instalacjami wodno-kanalizacyjnymi.

Aby możliwe było wykonanie ocieplenia, w pierwszej kolejności należy usunąć źródła zawilgocenia, osuszyć przegrody, a w razie potrzeby wykonać ekspertyzy mykologiczne i zwalczyć zagrzybienie. Dopiero wtedy powinno się wykonać niezbędną izolację przeciwwilgociową i izolację cieplną.

Poprawiamy izolację podłogi na gruncie

Ocieplenie podłogi na gruncie jest jednym z najkosztowniejszych działań termomodernizacyjnych. Konieczne jest usunięcie i najczęściej wymiana wszystkich warstw podłogi, a następnie wykonanie warstwy izolacji cieplnej, szczelnej izolacji przeciwwilgociowej i ponowne odtworzenie wszystkich warstw podłogi w pomieszczeniu. Ich koszt jest bardzo duży i z pewnością szybko się nie zwróci. Jedyną sytuacją, w którą warto zainwestować jest ocieplenie podłogi na gruncie w piwnicy lub na parterze. Na gruncie układa się izolację termiczną, przeciwwilgociową i wykonuje wylewkę betonową.

Zgodnie z warunkami technicznymi współczynnik U podłogi na gruncie nie powinien przekraczać wartości 0,3 W/(m2K).

Docieplamy strop nad piwnicą

Ocieplenie stropu nad nieogrzewaną piwnicą jest rozwiązaniem stosunkowo łatwym do wykonania. Wystarczy bowiem ułożyć materiał izolacji termicznej pod stropem od strony piwnicy. Czasem pojawiają się trudności i ograniczenia spowodowane gęstą siecią różnego typu instalacji, jakie często montuje się pod stropem w piwnicy, oraz również zbyt niską wysokością pomieszczeń i brakiem możliwości jej zmniejszenia z powodów użytkowych.

Zgodnie z warunkami technicznymi współczynnik U stropu nad nieogrzewanymi pomieszczeniami nie powinien przekraczać wartości 0,25 W/(m2K).

Ocieplamy ściany zewnętrzne

Jeśli mamy pewność, że ściany domu są za zimne, możemy zastanowić się nad ich dociepleniem. Najprostszym sposobem jest metoda ETICS – przyklejenie do nich wełny mineralnej lub styropianu i pokrycie ich tynkiem cienkowarstwowym. Będzie to najbardziej opłacalne wtedy, gdy ściany w ogóle nie są ocieplone, a elewacja wymaga odnowienia. Warstwa ocieplenia może wtedy wynieść nawet 20 cm. Jeśli jednak ściana była już ocieplana, a elewacja jest w dobrym stanie, dokładanie kilku centymetrów izolacji i nowego tynku może nie być ekonomicznie uzasadnione. Zgodnie z warunkami technicznymi współczynnik U ścian zewnętrznych nie powinien przekraczać wartości 0,2 W/(m2K).

Stare domy zazwyczaj nie mają żadnej izolacji przegród zewnętrznych, ponieważ w dawnych czasach ich nie wykonywano. Dlatego ocieplenie ścian domu staje się obowiązkowym elementem wszystkich realizowanych w trakcie remontu prac. W przypadku domu, który ma murowane ściany zewnętrzne warto zastanowić się nad takim rodzajem ocieplenia jak styropian, które wydaje się najefektywniejsze. Kiedy mamy drewniany stary dom, lepszym pomysłem będzie wykorzystanie wełny mineralnej. 

Wymieniamy okna

Obecnie produkowane okna bardzo różnią się od tych montowanych w domach w latach 80. ubiegłego wieku i wcześniej – nieszczelnych, paczących się, wypuszczających z domu duże ilości ciepła i wymagających zimą uszczelniania. Jeśli ciągle jeszcze mamy w domu takie okna, ich wymiana z pewnością pozwoli na znaczne zmniejszenie strat energii, a więc i wydatków na utrzymanie domu.

Zgodnie z warunkami technicznymi współczynnik U okien elewacyjnych nie powinien przekraczać wartości 0,9 W/(m2K), połaciowych – 1,1 W/(m2K). Samo kupno energooszczędnych okien to jednak nie wszystko. Trzeba również zadbać o ich staranny i prawidłowy montaż. W ograniczeniu strat ciepła może też pomóc montaż rolet zewnętrznych.

Wymiana stolarki drzwiowej zapewni lepsze zabezpieczenie ścian przed nadmiernymi stratami ciepła, a także sprawi, że ogólny komfort użytkowania całego budynku się zwiększy.

Wymieniamy drzwi zewnętrzne

Choć drzwi zajmują o wiele mniejszą powierzchnię niż okna, też mogą  być miejscem wzmożonej ucieczki ciepła z domu – zwłaszcza jeśli są nieocieplone i nieuszczelnione. Obecnie sprzedawane drzwi wejściowe zazwyczaj są ocieplone. Im grubsza warstwa wypełnienia, tym drzwi będą cieplejsze. Zgodnie z warunkami technicznymi współczynnik U drzwi nie powinien przekraczać wartości 1,3 W/(m2K) – różnica powinna być wyraźnie odczuwalna.

Izolujemy dach

Remont dachu to istotny element renowacji starego domu. Może się wiązać z koniecznością odnowienia dachu w całości. Jednak wśród najczęściej realizowanych prac można wymienić zmianę pokrycia oraz poszycia dachowego. Nie jest to pełna wymiana więźby dachowej czy ocieplenia, co zdecydowanie ma wpływ na ograniczenie kosztów inwestycji.

W domach budowanych kilkanaście lat temu izolacja cieplna dachu może być obecnie niewystarczająca, a w domach jeszcze starszych – może jej nie być wcale. Aby się o tym przekonać, w dachach stromych trzeba będzie zdemontować boazerię lub płyty gipsowo-kartonowe, którymi wykończone są skosy. Do ocieplania stosuje się najczęściej wełnę mineralną, która łatwo dopasowuje się do izolowanej przestrzeni. Łączna grubość takiej warstwy może mieć nawet 40 cm, pod warunkiem że pod dachem jest wystarczająco dużo miejsca.

Zgodnie z warunkami technicznymi współczynnik U drzwi nie powinien przekraczać wartości 0,15 W/(m2K).

Remont dachu może w bezpośredni sposób łączyć się również z montażem okien dachowych, ponieważ zazwyczaj w starych domach w ogóle się one nie znajdowały.

Jeśli nie planujemy adaptacji strychu,  nie ma potrzeby go ocieplać i ogrzewać. Nieużytkowe poddasze może pozostać zimne; ale ciepło musi być w pomieszczeniach poniżej. Dlatego zamiast układać wełnę na całych połaciach, kładzie się ją jedynie na jego stropie.

Jeżeli planujemy remont dachu płaskiego, powinniśmy zmienić układ warstw i zastosować  zdecydowanie lepszą konstrukcję z odwróconym układem warstw: na stropie kładzie się hydroizolację, a na niej ocieplenie z polistyrenu ekstrudowanego i warstwę dociskową. Gwarantuje to dużo większą szczelność i trwałość dachu.

Modernizujemy ogrzewanie

Termomodernizacja i ogrzewanie starego domu to zagadnienia, które w bezpośredni sposób łączą się z koniecznością wymiany instalacji grzewczej w budynku. Wymiana źródeł ciepła, a także modernizacja całej instalacji grzewczej to działania, które powinny być zrealizowane po procesie ocieplania ścian oraz wymianie okien na produkty o większym poziomie szczelności. Dzięki temu będzie istniała możliwość wyboru i zakupu pieca o mniejszej mocy.

Modernizacja instalacji grzewczej wiąże się z koniecznością zakupu pieca oraz wyposażenia kotłowni, a także montażu grzejników oraz innych niezbędnych elementów całej instalacji. Warto to wziąć pod uwagę. W starych domach najczęściej występują dość przestarzałe instalacje grzewcze, a także przestarzałe rodzaje pieców, w tym kaflowe. Dlatego niezbędnym elementem remontu starego domu jest ich wymiana na efektywniejsze urządzenia.

Plusem remontu starego domu wraz z wymianą instalacji grzewczej są korzyści zdrowotne, które wynikają z ograniczenia smogu. Trzeba bowiem pamiętać, że do jego powstawania w znacznej mierze przyczynia się niska emisja generowana m.in. przez przestarzałe urządzenia. To emisja szkodliwych gazów i pyłów, które powstaje podczas ogrzewania pomieszczeń węglem.

Niestety, spośród wszystkich państw UE Polska znajduje się w niechlubnej czołówce pod względem zanieczyszczenia powietrza. Przez część dni na początku 2024 roku w niektórych miastach poziom PM10 i PM 2,5 kilkukrotnie przewyższył dopuszczalne normy. Mimo że daleko nam do sytuacji, jaka miała miejsce w 1952 r., kiedy wystąpił tzw. wielki smog londyński (smog kwaśny, smog siarkowy), efekty tego, co powoduje smog, mogą znacząco wpłynąć na nasze zdrowie.

Kolejność prac remontowych

Najwięcej korzyści zyskamy, przeprowadzając kompleksową termomodernizację. Jest to bardzo kosztowne przedsięwzięcie i często właściciele domów zastanawiają się nad podzieleniem go na kilka etapów. Najrozsądniej jest – i najbardziej się to opłaca – rozpocząć prace termomodernizacyjne od ocieplenia dachu, gdyż jest to działanie, w którym jest korzystna relacja zmniejszenia kosztów ogrzewania w stosunku do nakładów poniesionych na ocieplenie. Dodatkowo nie wiąże się to z innymi pracami, nie wpływa na sposób i czas ich wykonania.

Kolejnym etapem powinna być wymiana okien i drzwi połączona z ociepleniem ścian zewnętrznych. Jeżeli okna będą wmontowane prawidłowo w nieocieploną ścianę (w połowie grubości muru), to po jej ociepleniu albo będą otoczone mostkami termicznymi albo trzeba będzie je wymontować i na nowo zamontować na granicy muru i ocieplenia. Podniesie to koszty montażu.

Ocielenie fundamentów przynosi najmniejsze oszczędności. Może być wykonane jako ostatni etap, ale można też z niego zrezygnować.

Kocioł należy wymienić na nowy o wyższej sprawności dopiero po ociepleniu domu. Jego moc trzeba dostosować do zapotrzebowania na ciepło, a to zapotrzebowanie jest inne w budynku nieocieplonym i będzie inne po ociepleniu budynku. Jeżeli wymienimy kocioł przed ociepleniem domu i dostosujemy go do aktualnego zapotrzebowania ciepła, to po ociepleniu będzie on pracował z niepełną mocą, a więc nieekonomicznie. Z kolei zbyt wczesna wymiana kotła dostosowanego do przyszłych warunków może spowodować niedogrzewanie domu przed jego ociepleniem.

Na remont starego domu trzeba mieć konkretny plan działania. Bez niego realizacja niezbędnych prac może być utrudniona. Warto wcześniej zadbać o zakup potrzebnych materiałów budowlanych, które będą przydatne podczas remontu.

Najlepszy czas na remont

Istotną kwestią związaną z remontem starego domu jest czas jego rozpoczęcia. Remont starego domu, a właściwie poszczególne prace remontowe mogą być realizowane podczas określonych pór roku, co w bezpośredni sposób łączy się z konkretnymi warunkami atmosferycznymi.

Wśród prac, które wykonuje się w ciepłych miesiącach można wymienić między innymi wymianę okien, a także różnych instalacji, takich jak instalacja wodna, kanalizacyjna, a także grzewcza. Te zadania najczęściej wykonywane są podczas sprzyjających warunków atmosferycznych, czyli od wiosny do jesieni.

Prace wykończeniowe oraz malowanie ścian również najczęściej odbywają się w tych porach roku, co również wynika z warunków panujących na zewnątrz. Natomiast podczas zimy można bardziej skupić się na pracach remontowych, które odbywają się we wnętrzach pomieszczeń.

Skąd wziąć pieniądze na remont generalny domu?

Remont domu to nie tylko poprawa jego estetyki i wyposażenia. To także, a może przede wszystkim polepszenie jego efektywności energetycznej. Część związanych z tym wydatków można odliczyć od podatku. Jaka to kwota? Jakie warunki trzeba spełnić? Możliwości jest wiele, a formy dopłat i ich wysokość mogą przekonać niezdecydowanych. Polskie prawo przewiduje kilka rodzajów ulg budowlanych, które obniżają koszty związane z remontem domu i większymi pracami modernizacyjnymi.

• Ulga termomodernizacyjna. To najpopularniejsza forma wsparcia. Pozwala na odliczenie od podstawy opodatkowania części kosztów poniesionych na remont nieruchomości i tym samym zmniejszenie należnego podatku do zapłaty. W ramach ulgi możemy liczyć na zwrot pieniędzy za zakupione materiały budowlane i koszty „robocizny”, ale wykorzystane wyłącznie do izolacji, czyli ocieplenia budynku. Odliczona kwota nie może przekroczyć 53 tys. zł, ale w przypadku małżeństwa jest to 2 razy więcej, czyli 106 tys. zł. 

Ulga termomodernizacyjna. Jak skorzystać, jak rozliczyć i ile możemy zyskać?

• „Czyste Powietrze”. To program, z którego również chętnie korzystali inwestorzy remontujące swoje domy. Polegał on na dofinansowaniu kompleksowej termomodernizacji budynków oraz wymiany starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła spełniające najwyższe normy. Przypomnijmy, w programie obowiązują 3 poziomy wysokości dofinansowania zależnie od wielkości dochodów. Od 2023 r. maksymalna wysokość dotacji dla osób o najniższych dochodach i dla najszerszego zakresu inwestycji wynosiła 135 tys. zł. Niestety, pod koniec 2024 r. program został zawieszony w związku z licznymi nieprawidłowościami. Obecnie trwa opracowywanie nowej wersji, dostosowującej go jednocześnie do nowych warunków rynkowych i cen. Jest także przygotowywany nowy system informatyczny, który ma usprawnić obsługę wniosków. Nabór wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć termomodernizacyjnych w nowej wersji ma – zgodnie z zapowiedziami -  ruszyć 1 kwietnia 2025 r. Potwierdziła to minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska.

Uwaga! Osoby, które nie zdążyły złożyć wniosku przed zawieszeniem programu, a zakończyły inwestycję, będą mogły to zrobić po ponownym uruchomieniu programu.

• „Mój Prąd”. Zakłada dofinansowane na mikroinstalację fotowoltaiczną, magazyn energii elektrycznej i magazyn ciepła do 50 proc. kosztów kwalifikowanych inwestycji. Maksymalna kwota dofinansowania to nawet 28 tysięcy złotych. W nowej, szóstej już edycji programu szczególny nacisk położony jest na wspomniane magazyny energii, które zapewniają wzrost wykorzystania energii w miejscu jej wytworzenia, a co za tym idzie pomagają w odciążeniu sieci elektroenergetycznej. Szósty nabór wniosków w programie został wydłużony do 6 marca 2025 lub do wyczerpania środków. 
  
  
• „Stop Smogowi”. Za chwilę, bo 31 marca br. startuje drugą część tego programu, która dotyczy emisji niskoemisyjnych, dostępnych przez gminy na obszarach, gdzie występują tzw. uchwały antysmogowe. O dotacje na likwidację lub dostarczanie źródeł ciepła na niskoemisyjne oraz termomodernizację w urządzeniach jednorodzinnych osób minimalnych mogą docierać do: gmin, związków międzygminnych, powiatów, a także połączenia metropolitalnego w województwie śląskim. Ww. Wnioskodawcy mogą uzyskać do 70% dofinansowania inwestycji. Pozostałe 30% stanowi ich wkład własny. Dzięki temu mieszkańcy mogą otrzymać w formie bezzwrotnej dotacji do 100% wyposażenia. Średni koszt realizacji niskoemisyjnych w jednym budynku, aw przypadku budynku o dwóch lokalach – w jednym miejscu, nie może przekraczać 53 tys. zł. (js)

***

Tak jak powiedzieliśmy, mamy kilka możliwości pozwalających obniżyć koszty kompleksowego remontu nieruchomości. Jeśli wszystko pójdzie po naszej myśli, Urząd Skarbowy lub/i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej możemy otrzymać spory zwrot wydatków budowlanych z tego tytułu.