Kalenica - co to jest?

Kalenica dachu

Zależnie od rodzaju dachu można wyróżnić na nim kalenice i naroża (inaczej grzbiety, grady). Każde z nich pełni dwie funkcje. Z jednej strony kalenica powinna osłaniać przed podwiewanymi opadami, aby pod pokrycie nie przedostawała się woda opadowa, z drugiej natomiast – powinna umożliwiać odprowadzenie powietrza wentylującego, które przedostaje się pod pokrycie w otworach wlotowych pozostawionych w okapie. Wraz z tym powietrzem przemieszcza się para wodna, przenikająca z wnętrza domu. Jeśli nie będzie mogła odparować, skropli się, a wtedy ulegną zawilgoceniu wszystkie wewnętrzne warstwy dachu. Może to doprowadzić do zawilgocenia elementów drewnianej konstrukcji, a w konsekwencji – nawet do ich zniszczenia.

Choć zadania, które pełni kalenica, pozornie się wykluczają, da się je pogodzić. Stosowane od dawna taśmy podgąsiorowe jednocześnie zapewniają szczelność i możliwość przepuszczania powietrza w taki sposób, aby dach w tym miejscu nie przeciekał.

Konstrukcja dachu w kalenicy

Dla właściwej cyrkulacji powietrza pod pokryciem w kalenicy powinien być wykonany wylot ze szczeliny wentylacyjnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami otwór ten powinien mieć pole przekroju odpowiadające 0,05% (50 cm2 na 1 m długości kalenicy) powierzchni wentylowanej powierzchni dachu – przy czym dla dachów dwuspadowych dotyczy to każdej połaci osobno. Zawsze warto sprawdzić, czy rzeczywiście tak jest. Na pewno nie powinno być mniej. Jednak w praktyce zgodnie z normą przekrój wlotu powietrza w okapie wynosi co najmniej 200 cm2 . Ze względu na wysokość kontrłat i zastosowanie kratek wentylacyjnych dla właściwej wentylacji dachu warto, aby powierzchnia wylotu w kalenicy wynosiła co najmniej 200 cm2 na 1 m długości.

Wstępne krycie. Zależnie od kąta nachylenia połaci dachowej, rodzaju pokrycia dachowego, warunków klimatycznych i zagospodarowania poddasza, stosujemy różne materiały i techniki ich montażu dla zbudowania warstwy wstępnego krycia. Może nim być membrana wstępnego krycia lub papa na sztywnym poszyciu.

Sposób wykonania dachu w kalenicy zależy głównie od specyfiki dachu i rodzaju warstwy wstępnej. Zwykle układając membranę dachową, wykonuje się zakład wielkości co najmniej 10 cm na obie strony dachu (kalenica jest wówczas przykryta dwa razy). Wielkość zakładu jest określona w instrukcji membrany. Zależnie od potrzeb lub wymaganej klasy szczelności krawędzie można podkleić (używając zintegrowanych pasków klejących albo odpowiedniej taśmy w rolce albo kleju), a następnie ustabilizować mocowanymi wzdłuż krokwi kontrłatami i ostatnią – najbliższą kalenicy – łatą. Również na narożach dachu pasma membrany z sąsiednich płaszczyzn powinny na siebie zachodzić. Membrana dachowa ma wysoką przepuszczalność, więc bez obaw o zawilgocenie ocieplenia i konstrukcji dachu układa się ją szczelnie. Ponieważ pod membraną nie ma żadnej szczeliny wentylacyjnej, nie ma też potrzeby odprowadzania spod niej powietrza czy wilgoci – a zatem nie ma sensu rozcinać jej w kalenicy. Wręcz nie należy tego robić, bo zniweczyłoby to efekt szczelnej osłony dachu.

Inaczej jest przy sztywnym poszyciu. Wymaga ono pozostawienia szczeliny wentylacyjnej między nim a ociepleniem. Aby zapewnić wylot powietrza płynącego pod poszyciem, układa się je pozostawiając w kalenicy szczelinę.

Jeśli układa się papę, to trzeba ją zakończyć równo z górną krawędzią poszycia, umożliwiając w ten sposób przewietrzanie połaci. Jeżeli na sztywnym poszyciu jest folia wstępnego krycia, to jej układanie kończy się pod kalenicą lub 5 cm poniżej linii kalenicy. W tej drugiej sytuacji nie mocuje się od razu ostatniej łaty. Aby zabezpieczyć strefę kalenicy przed ewentualną wodą wciskaną przez wiatr pod gąsiory, na kontrłatach mocuje się dodatkowy pas folii, zachodzący na tę niepełną z zakładem około 15 cm. Dopiero wtedy mocuje się ostatnią łatę.

Łaty. Przy kryciu dachówką dwie ostatnie łaty powinny być montowane tak, aby ułożony gąsior opierał się na ostatnich dachówkach, każdy z producentów dachówek ma w swojej instrukcji montażu tabele, w których jest określony odstęp i kąt nachylenia. Łatę kalenicową montuje się na uchwytach (wspornikach), których typ dobiera się do rodzaju więźby dachowej. Zwykle stosuje się uchwyty mocowane do więźby wkrętami, ale jeśli krokwie opierają się na płatwi kalenicowej, stosuje się wbijane w nią uchwyty gwoździowe. Ważne jest właściwe ustalenie położenia górnej krawędzi płatwi. Zbyt wysokie usytuowanie uniemożliwi osadzenie gąsiorów, spowoduje nieszczelności, przez które mogą przedostawać się nie tylko deszcz i śnieg, ale również owady i ptaki, a zbyt niskie zamknie wylot powietrza wentylującego. Przy kryciu blachodachówką nie stosuje się łaty kalenicowej. Gąsiory montuje się bezpośrednio do pokrycia po obu stronach dachu.

Akcesoria dachowe w kalenicy

Do zabezpieczenia dachu w kalenicy przeznaczone są różne taśmy kalenicowe (należące do grupy akcesoriów dachowych). Te produkty pełnią dwie funkcje – zapewniają wentylację (dzięki perforacji lub szczotkom) i uszczelniają styk połaci. Najczęściej stosowane to taśmy kalenicowe i uszczelki wentylacyjne ze szczotkami. Każda z nich ma określony przez producenta przekrój wentylacyjny w przeliczeniu na powierzchnię podaną w centymetrach kwadratowych.

• Taśmy kalenicowe wykonuje się głównie z aluminium połączonego z tkaniną. Od spodu mają one naniesione pasma kleju butylowego, ułatwiające montaż. Dlatego przed ułożeniem taśmy pokrycie przy kalenicy należy oczyścić z pyłu. Taśmę kalenicową można bowiem kleić jedynie do suchego i pozbawionego brudu pokrycia. W przeciwnym razie klej nie będzie dobrze trzymał.
• Uszczelka kalenicy (wywietrznik) to profil z PVC z otworami wentylacyjnymi ukształtowanymi w sposób uniemożliwiający powrotny napływ wykroplin. Po obu stronach profilu zamocowane się szczotki z włosia polipropylenowego. Po zamontowaniu na dachu szczotki szczelnie przylegają do pokrycia, chroniąc przed wnikaniem wody i zanieczyszczeń.
• Do zamknięcia kalenicy stosuje się również dachówki pulpitowe bądź dachówki wentylacyjne kalenicowe niewymagające taśmy uszczelniająco-wentylacyjnej. Dachówka pulpitowa zasłania kalenicę w dachu pulpitowym. Dachówka wentylacyjna ma wyoblenie na końcu, a część górna przymyka ułożony gąsior. Montuje się je w ostatnim rzędzie pod kalenicą. Trudno jednoznacznie wskazać, które rozwiązanie jest lepsze. Należy je dopasować do strefy klimatycznej, warunków pogodowych itp.
• Do osłonięcia styków połaci w kalenicy i narożach stosuje się gąsiory, czyli specjalnie uformowane dachówki lub kształtki. Rodzajów gąsiorów jest kilka. Najczęściej stosowane to gąsior początkowy przeznaczony do zabezpieczania dolnych krańców grzbietu i gąsior prosty – do krycia kalenicy i grzbietów dachu (mocowany jest do łat kalenicowych i grzbietowych za pomocą klamer).

Wykonanie kalenicy dachowej 

Podczas układania pokrycia w kalenicy należy dopasować dachówki po obu stronach dachu w taki sposób, aby gąsior odpowiednio przylegał do każdej ze stron. Każdy z producentów dachówek ma specjalne tabele, które mówią o odległości ostatnich łat od siebie. Są one inne dla różnych kątów nachylenia dachu. W dachach krytych dachówką następnie mocuje się wspornik kalenicy („gwóźdź”) i montuje na nim łatę kalenicową. Kolejnym krokiem jest ułożenie taśmy kalenicowej. W środkowej jej części końcówki taśmy przykleja się do dachówek.