Budowa
Fundamenty
Stawianie fundamentów krok po kroku - co warto wiedzieć?

Stawianie fundamentów krok po kroku - co warto wiedzieć?

Tekst Cezary Jankowski04-08-2022 09:00

Najpewniejszym materiałem na fundamenty jest beton z wytwórni ułożony w deskowaniu, zagęszczony i pielęgnowany. Najczęściej jednak fundament muruje się z bloczków betonowych na zaprawie cementowej.

Tradycyjne fundamenty pod budynki jednorodzinne mają najczęściej postać betonowych lub żelbetowych ław oraz ścian murowanych z bloczków betonowych

Fundamenty krok po kroku dla laików

W każdym projekcie określa się sposób posadowienia budynku - przystosowany do obciążeń, jakie budynek będzie przekazywać na fundament oraz do nośności gruntu, którą w projektach powtarzalnych (tych drukowanych w katalogach) zakłada się na przeciętnym poziomie. Rzeczywiste warunki gruntowe na działce mogą odbiegać od przyjętych w projekcie i jeśli są od nich znacznie gorsze, konieczne jest przystosowanie do nich fundamentowania budynku. Takiego przeprojektowania fundamentów wymagają domy stawiane na gruntach nasypowych, torfowiskach, starych wysypiskach śmieci, a także na gruntach niepewnych, których nie przebadano geotechnicznie.

Uwaga! Głębokość, na jakiej powinien znaleźć się spód fundamentu, zależy od głębokości przemarzania gruntu i wynosi 0,8-1,4 m, zależnie od regionu Polski. Tylko lekkie budynki na gruntach niewysadzinowych (głównie piaskach) można posadawiać płycej - na głębokości 50-60 cm.

Najbardziej typowy fundament budynku jednorodzinnego składa się z dwóch części - ławy fundamentowej i ścian fundamentowych, które w domach podpiwniczonych są jednocześnie ścianami piwnic.

Fundamenty krok po kroku - ława fundamentowa

Ławy fundamentowe, czyli poszerzenia u spodu ścian fundamentowych, umożliwiają rozłożenie obciążenia pochodzącego od budynku na większą powierzchnię, a więc zmniejszają jednostkowy nacisk ścian na grunt. Ich szerokość i wysokość wynikają z obliczeń konstrukcyjnych i nie mogą być dowolnie zmieniane.

Najbardziej popularne są ławy betonowe, wylewane bezpośrednio w gruncie. Aby były bardziej odporne na nierównomierne osiadanie gruntu, zbroi się je podłużnie - standardowo czterema prętami o średnicy 12 mm.

Jeśli nośność gruntu jest niedostateczna, a obciążenia są tak duże, że budowa ławy betonowej wymagałaby użycia dużej ilości betonu, stosuje się ławy żelbetowe, to znaczy zbrojone poprzecznie.

W szczególnie niekorzystnych warunkach gruntowych ściany fundamentowe zamiast na ławach opiera się na żelbetowej płycie, ruszcie lub stopach, sięgających do nośnej warstwy gruntu.

Pod lekkimi budynkami o konstrukcji drewnianej można zastosować fundamentowanie uproszczone, bez ław, to znaczy oprzeć ściany fundamentowe bezpośrednio na gruncie.

Fundamenty krok po kroku - ściany fundamentowe

Grubość ścian fundamentowych musi być dostosowana do grubości ścian nadziemia. Jeśli będą one dwuwarstwowe albo lekkie szkieletowe, wtedy grubość ścian fundamentowych nie przekracza zwykle 25 cm. Pod mury trójwarstwowe potrzebny jest niekiedy fundament grubszy niż 50 cm.

Ściany fundamentowe mogą być jednorodne (na całej grubości z jednego materiału) lub warstwowe (z ociepleniem). Ociepla się je zwykle w domach podpiwniczonych; w domach bez piwnic ocieplenie tej części ścian nie jest potrzebne, nie wymagają go też przepisy, w których określa się jedynie wymagany opór cieplny R podłogi na gruncie (nie może on być mniejszy niż 1,5 (m2.K)/W). A taki rezultat można uzyskać bez kłopotliwego i niepewnego ocieplania ścian fundamentowych - wystarczy ułożyć izolację cieplną pod całą powierzchnią podłogi, co jest znacznie łatwiejsze. Jedynym miejscem trudniejszym do poprawnego ocieplenia jest styk takiej izolacji ze ścianą fundamentową. Ale są i na to dwa sposoby:

tańszy to przyklejenie ocieplenia do ściany fundamentowej i wykończenie cokołu na przykład płytkami ceramicznymi,
droższy to wykonanie górnego fragmentu ściany jako muru trójwarstwowego, ze ścianką fundamentową na przykład z cegły klinkierowej.

Fundamenty krok po kroku - Jak się robi ławy

Roboty fundamentowe można rozpocząć po zdjęciu wierzchniej warstwy gruntu i wykonaniu wykopu na odpowiednią głębokość. Do wykopów często wynajmuje się koparkę, ale ziemię pod ławy wybiera się ręcznie.

Uwaga! Głębokość wykopu pod ławy fundamentowe powinna być sumą następujących parametrów:

grubości samej ławy,
ok. 10 cm warstwy betonu podkładowego,
ewentualnie - piaskowej podsypki wyrównującej.

W domach podpiwniczonych poziom wierzchu ławy powinien odpowiadać poziomowi podkładu podpodłogowego.

Warstwa podkładowa pod ławy z chudego betonu (klasy B10) ma za zadanie wyrównać podłoże i zabezpieczyć zbrojenie przed korozją. W piaszczystych gruntach jednorodnych można z niej zrezygnować i zastąpić ją podsypką żwirową.

Zbrojenie ław powinno się zabetonować minimum 4 cm od ich spodu, dlatego najlepiej podwiesić je na poprzeczkach opartych na bokach deskowania.

Do zalewania ław używa się betonu klasy B20. Należy dopilnować, aby bardzo dokładnie wypełnił deskowanie, starannie go zagęścić wokół zbrojenia i wyrównać łatą prowadzoną po deskowaniu.

Uwaga! Do mieszanki betonowej - ani tej przygotowanej w wytwórni, ani tej "wykręconej" na budowie - nie wolno dolewać wody tylko po to, by ułatwić sobie betonowanie fundamentów. Beton z takiej "ochrzczonej" mieszanki będzie słabszy, bardziej porowaty i mniej odporny na zarysowania.

Świeżo zabetonowana ława powinna być zabezpieczona przed zbyt szybkim wysychaniem: w tym celu przykrywa się ją folią albo systematycznie polewa wodą przez co najmniej 7 dni.

Izolacja fundamentów krok po kroku - ława fundamentowa

Pozioma izolacja przeciwwilgociowa ław. Układa się ją tylko w budynkach podpiwniczonych; powinna ona zapewniać ciągłość przepony od strony zewnętrznej i wewnętrznej. Wymaga to pozostawienia zakładów szerokości 15-20 cm wychodzących poza szerokość ściany fundamentowej. Izolację taką wykonuje się z dwóch warstw papy podkładowej (na osnowie poliestrowej lub z włókna szklanego) przyklejonej lepikiem do ławy.

Fundamenty krok po kroku - jak zbudować ściany?

Ściany fundamentowe można wykonać dwojakim sposobem:

jako monolityczne betonowe (wylewane),
wymurować: z bloczków betonowych lub silikatowych albo z pustaków zasypowych.

Monolityczne, czyli wylewane wymagają użycia deskowania (najlepiej wielokrotnego użytku, gdyż wykonanie jednorazowego szalunku jest pracochłonne i drogie). W ten sposób wykonuje się głównie fundamenty, których grubość nie przekracza 25 cm. Ściany mogą być dodatkowo zbrojone. Zazwyczaj stosuje się beton klasy od B15 do B20. Jeśli dostarczany jest betonowozem z pompą, czas wykonania fundamentu - łącznie z deskowaniem - nie przekracza zwykle kilku dni.

Murowane z bloczków - to najczęściej stosowany sposób wykonania fundamentów. Betonowe bloczki fundamentowe mają zazwyczaj wymiary 12×25×38 cm, co umożliwia budowanie ścian różnej grubości, zarówno jednorodnych, jak i z ociepleniem. Bloczki należy murować na zaprawie cementowej, dokładnie wypełniając wszystkie spoiny. Mury szersze niż 38 cm należy stawiać z przewiązaniem poprzecznym. W budynkach podpiwniczonych ściany trzeba koniecznie usztywnić, aby mogły przenieść napór gruntu. W tym celu w odstępach ok. 1,5 m trzeba w nich wykonać żelbetowe słupy lub podczas murowania układać w spoinach prefabrykowane zbrojenie.

Uwaga! Jeśli ściana fundamentowa ma być ocieplona, wtedy warstwa nośna powinna symetrycznie obciążać ławę fundamentową. Można również zastosować mijankowy układ ocieplenia - wtedy obciążenie rozkłada się równomiernie na całej grubości fundamentu.

Z pustaków zasypowych - wygodny sposób fundamentowania ułatwiający również ułożenie ocieplenia. Pustaki żwirobetonowe po wymurowaniu wypełnia się betonem zwykłym lub z kruszywem lekkim (keramzytem). W razie potrzeby mur może być zbrojony: pionowo - w otworach pustaków, lub poziomo - w spoinach. Dostępne są pustaki z podłużnym podziałem komór zasypowych pozwalającym na wypełnienie jednej części betonem, a drugiej np. granulatem styropianowym.