Wentylacja naturalna czy mechaniczna

Jeszcze kilkanaście lat temu problemy z wentylacją zdarzały się raczej rzadko. Domy zawdzięczały dobrą wentylację temu, z czym teraz skutecznie się walczy: nieszczelnym oknom i drzwiom oraz najróżniejszym nieszczelnościom w obudowie budynku. To właśnie przez te nieszczelności do wnętrz mogło stale napływać świeże powietrze, a nierzadko wydostawać się na zewnątrz również powietrze zużyte. Poandto wymianę powietrza intensyfikowały kominy wentylacyjne. Problemem był więc nie tyle brak wentylacji, co jej nadmiar.

Teraz nasze domy bardzo się zmieniły. Nowoczesne technologie budowlane przyniosły wiele korzyści, ale przyczyniły się też niestety do złego funkcjonowania wentylacji naturalnej. Montowanie szczelnych okien i drzwi oraz dokładne izolowanie budynków sprawia, że domy nie są już w stanie "same" się wentylować. Konieczne stało się montowanie dodatkowych elementów wymuszających wymianę powietrza.

Jak powinna działać

W domu jednorodzinnym można zastosować jeden z trzech rodzajów wentylacji:

1) naturalną - zwaną też grawitacyjną,

2) mechaniczną wywiewną,

3) mechaniczną nawiewno-wywiewną.

Jednak niezależnie od rodzaju wentylacja jest skuteczna tylko wtedy, gdy zapewnia ciągłą wymianę powietrza zużytego na świeże, napływające z zewnątrz. Aby było to możliwe, muszą być spełnione trzy warunki: niezakłócony nawiew, skuteczny wywiew i swobodny przepływ powietrza pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami.

- Elementy nawiewne, zapewniające dopływ powietrza z zewnątrz, powinno się umieszczać w tzw. pomieszczeniach czystych, do których należą pokoje i sypialnie.

- Elementy wywiewne, służące do usuwania z domu powietrza zużytego (zanieczyszczonego), lokalizuje się w tzw. pomieszczeniach brudnych, czyli takich, w których powstaje najwięcej pary wodnej, dwutlenku węgla, zapachów i innych zanieczyszczeń, a więc w kuchni, łazience, w.c., garażu, kotłowni i we wszelkich pomieszczeniach bez okien, jak garderoba czy spiżarnia.

- Swobodny przepływ powietrza jest potrzebny, by świeże powietrze napływające do pomieszczeń czystych mogło dotrzeć aż do pomieszczeń brudnych. Aby powietrze mogło swobodnie przepływać, musi mieć otwartą drogę. Dlatego drzwi do pokoi muszą być podcięte tak, aby między ich dolną krawędzią a podłogą była szczelina wysokości ok. 1 cm, a w drzwiach do łazienek i w.c. powinny być wstawione specjalne kratki. Można też w drzwiach wywiercić otwory i osłonić je estetycznymi tulejami.

Wentylacja bez wentylatorów

Wentylacja naturalna jest najprostsza i najczęściej stosowana, ale jednocześnie najbardziej zawodna, bo zależna od sił natury. Jej siłą napędową jest różnica gęstości powietrza zimnego (na zewnątrz domu) i ciepłego (w pomieszczeniach). Ciepłe powietrze jako lżejsze unosi się do góry i wydostaje się na zewnątrz przez wyprowadzone ponad dach kominy wentylacyjne (por. ), do których wloty (zakończone kratkami) znajdują się w "pomieszczeniach brudnych". Na jego miejsce do pomieszczeń czystych napływa świeże, chłodniejsze powietrze z zewnątrz (w1).

Wentylacja naturalna działa dobrze tylko wtedy, gdy temperatura na zewnątrz jest zdecydowanie niższa niż w budynku. W tych porach roku, kiedy temperatura ta jest wyrównana, siła ciągu w kanałach wentylacyjnych staje się zbyt mała, aby skutecznie usuwać powietrze z pomieszczeń. Dlatego latem wentylacja naturalna najczęściej przestaje działać.

Bardzo często przyczyną słabego działania wentylacji naturalnej jest także słaby nawiew świeżego powietrza. Dzieje się tak zwłaszcza w domach z nowymi, szczelnymi oknami i drzwiami. W takich domach do zapewnienia skutecznej wentylacji konieczne jest montowanie nawiewników ściennych lub okiennych. Ale o tym, niestety, mało kto pamięta.

Wentylacja mechaniczna wywiewna

Polega na ulepszeniu usuwania zużytego powietrza i choć napływa ono tutaj tak samo jak w systemie wentylacji grawitacyjnej, czyli przez nawiewniki okienne lub ścienne, to wywiew jest już wspomagany mechanicznie. Jeden centralny wentylator, do którego podłączone są wszystkie zainstalowane w domu kanały wywiewne, zasysa powietrze z pomieszczeń i usuwa je na zewnątrz. W ten sposób wyeliminowana zostaje podstawowa wada wentylacji grawitacyjnej - zmienny (bo zależny od pogody) ciąg w kanałach wentylacyjnych.

Wentylacja mechaniczna wywiewna umożliwia regulację intensywności wymiany powietrza - przez odpowiednie ustawienie wentylatora lub przymykanie albo otwieranie kratek wywiewnych.

Zaletą wentylacji mechanicznej jest nie tylko skuteczny wywiew, ale także i to, że nie trzeba budować kominów wentylacyjnych. Zastępuje się je lekkimi rurami elastycznymi wykonywanymi z aluminium, które najczęściej rozprowadza się na poddaszu. Tam także montuje się centralny wentylator wywiewny, który zasysa powietrze z kanałów i kieruje je do komina wentylacyjnego zwanego wyrzutnią. Taki komin nie musi być murowany, może to być przykryta daszkiem rura - ze stali lub PVC.

Uwaga! Ze względu na to, że praca wentylatora może doprowadzić do odwrócenia ciągu w kanałach spalinowych i groźnego w skutkach cofania się spalin do pomieszczenia, wentylacji wywiewnej nie wolno stosować w budynkach, w których znajduje się kominek, kocioł z otwartą komorą spalania lub gazowy podgrzewacz wody.

Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna

Jest to zdecydowanie najlepszy i najskuteczniejszy rodzaj wentylacji. Charakteryzuje się tym, że zarówno napływ świeżego, jak i usuwanie na zewnątrz zużytego powietrza odbywają się w sposób wymuszony i kontrolowany. Daje to możliwość dostosowania intensywności tej wymiany do rzeczywistych potrzeb.

Ważną zaletą wentylacji nawiewno-wywiewnej jest także możliwość odzyskiwania ciepła z usuwanego powietrza wentylacyjnego.

Centrala wentylacyjna. Najważniejszym elementem systemu wentylacji nawiewno-wywiewnej jest centrala wentylacyjna. Jest ona wyposażona w dwa wentylatory: nadmuchowy, zasysający świeże powietrze z zewnątrz i wtłaczający je do pomieszczeń, oraz wyciągowy - wyrzucający na zewnątrz powietrze zużyte. Stosowane w tych systemach centrale z odzyskiem ciepła, zwane rekuperatorami (te montuje się najczęściej), mają wbudowany wymiennik, w którym pomiędzy tymi dwoma strumieniami powietrza zachodzi wymiana ciepła. Kiedy na dworze jest chłodniej niż w domu, ciepłe powietrze usuwane z pomieszczeń ogrzewa chłodniejsze - napływające z zewnątrz. W ten sposób można odzyskać nawet do 80% ciepła traconego w innych, omawianych wcześniej systemach wentylacyjnych.

Czerpnia i wyrzutnia powietrza. W systemie wentylacji nawiewno-wywiewnej powietrze jest pobierane z zewnątrz przez tzw. czerpnię, a usuwane przez wyrzutnię. Wyrzutnię w formie małego kominka wentylacyjnego umieszcza się zazwyczaj na dachu (por. ). Czerpnię można umieścić zarówno na ścianie domu, jak i w ogrodzie.

Czerpnia na ścianie powinna być usytuowana po północnej stronie domu, z dala od kominów, wyrzutni zużytego powietrza, wywiewki kanalizacyjnej i oczywiście nie od strony ruchliwej ulicy.

Miejsce na czerpnię w ogrodzie powinno być osłonięte od zanieczyszczeń i zacienione. Taką czerpnię warto również połączyć z tzw. wymiennikiem gruntowym, w którym prze-pływające zimą powietrze ogrzewa się, a latem chłodzi. Taki najprostszy wymiennik stanowi rura PVC zakopana w ziemi na głębokości około 1,5 m. Istnieją też wymienniki o bardziej złożonej budowie charakteryzujące się znacznie większą efektywnością.

Kanały wentylacyjne. Do dostarczania do pomieszczeń świeżego powietrza i usuwania z nich powietrza zużytego służy sieć kanałów wentylacyjnych. Do ich budowy używa się z reguły giętkich rur z aluminium. Kanały można ukrywać w ścianach i stropach, a w budynkach z nieużytkowym poddaszem najczęściej prowadzi się je właśnie w tej niewykorzystanej przestrzeni (). Należy pamiętać jedynie o tym, że kanały przechodzące przez nieogrzewane miejsca muszą być ocieplone, by prowadzone przez nie powietrze nie wychładzało się nadmiernie, a na ich powierzchniach nie wykraplała się woda. Na końcach kanałów wentylacyjnych zakłada się nawiewniki i wywiewniki. Najlepiej nadają się do tego anemostaty (), bo można w nich regulować wielkość strumienia napływającego powietrza. Nawiewniki i wywiewniki można zamontować zarówno na ścianie, jak i w suficie.

Wentylacja a jakość powietrza w domu

Do wentylacji domu nie przykładamy zazwyczaj tak dużej wagi jak do dobrego działania centralnego ogrzewania, instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej czy elektrycznej. Kiedy przestaje działać centralne ogrzewanie, a w gniazdkach brakuje prądu, zauważamy to bardzo szybko. Kiedy zawodzi wentylacja, zazwyczaj nie dostrzegamy zmian, bo początkowo nic specjalnego się nie dzieje, a nasz węch szybko przyzwyczaja się do zanieczyszczeń w powietrzu. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że może się to odbijać na naszym samopoczuciu, co niesłusznie tłumaczymy przepracowaniem albo stresem. Brak wymiany powietrza powoduje wzrost jego wilgotności, a to w połączeniu z zanieczyszczeniami sprzyja rozwojowi szkodliwych mikroorganizmów i może wywoływać alergie. Pojawiające się w takich warunkach pleśnie oraz grzyby niszczą budynek. Dlatego budując nowy dom czy modernizując stary, trzeba pamiętać, że sprawna wentylacja jest równie ważna jak bezpieczna konstrukcja, skuteczne ogrzewanie czy estetyczne wykończenie.

Co się dzieje, kiedy szwankuje

O tym, że z wentylacją w domu jest coś nie w porządku, mogą świadczyć poniższe objawy.

- Często zaparowane szyby okienne i skraplająca się na nich para wodna.

- Wilgoć w łazience, brzydki zapach ręczników. Zapach stęchlizny w powietrzu. Na kafelkach po każdej kąpieli długo utrzymują się krople wody.

- Plamy pleśni na nadprożach, ościeżnicach okiennych, pod parapetami, w narożach pokoi.

- Złe samopoczucie, bóle i zawroty głowy, podrażnienie oczu, nosa i gardła, zmęczenie i trudności z koncentracją.

Jak poprawić wentylację naturalną?

- Jeśli przyczyną złego działania wentylacji jest zbyt słaby nawiew (szczelne drzwi i okna), w pomieszczeniach czystych trzeba koniecznie zamontować nawiewniki (ścienne lub okienne; ). Najlepsze są nawiewniki sterowane automatycznie, które samoczynnie dostosowują ilość świeżego powietrza do warunków panujących na zewnątrz i wewnątrz budynku.

- Jeśli problem jest spowodowany zbyt słabym ciągiem w kanałach wentylacyjnych, przyczyną może być niesprzyjająca wentylacji pogoda (podobna temperatura wewnątrz i na zewnątrz budynku nie sprzyja ruchowi powietrza), ale też zbyt mała długość komina (powinien mieć min. 4 m). W obydwu sytuacjach można uspra-wnić ciąg przez zamontowanie na wlocie do kanału wentylacyjnego (zamiast kratki) odpowiedniego wentylatorka wyciągowego.

- Jeśli wentylacja źle działa podczas wietrznej pogody, to znaczy, że wiatr wtłacza powietrze do kominów wentylacyjnych. Problemom można wtedy zaradzić przez zamontowanie na wylotach kominów wentylacyjnych specjalnych nasad kominowych (por. ).

Zalety i wady instalacji nawiewno-wywiewnej

+Działa niezależnie od pogody i temperatury.

+Pozwala na dostosowanie ilości powietrza do rzeczywistych potrzeb.

+Daje możliwość odzysku ciepła z powietrza wentylacyjnego.

+Regulacja systemu może się odbywać w sposób automatyczny.

+Można samemu zdecydować, skąd będzie pobierane powietrze do wentylacji, umieszczając czerpnię tam, gdzie powietrze jest najmniej zanieczyszczone i +najświeższe, a więc na przykład w ogrodzie.

+Istnieje możliwość czyszcze-nia powietrza, dzięki zastosowaniu w centrali filtrów.

+Nie trzeba budować tradycyjnych kominów.

-System droższy od grawitacyjnego zarówno na etapie inwestycji, jak i eksploatacji (zuży-cie prądu przez centralę).

-Aby działał, potrzebny jest prąd.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>