Jak odebrać wywłaszczone

Wywłaszczenie to pozbawienie właściciela działki prawa własności do niej, w sytuacji gdy teren, na którym jest położona, przeznaczony został na przykład na budowę drogi, szpitala czy szkoły. Działka staje się wtedy własnością skarbu państwa albo jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu lub województwa), a jej dotychczasowy właściciel otrzymuje odszkodowanie.

Kiedy można odzyskać działkę

Odzyskanie wywłaszczonej działki staje się możliwe, jeśli zostanie ona przeznaczona na inny cel niż określony w decyzji wywłaszczeniowej - na przykład zgodnie z decyzją miała przez nią przebiegać autostrada, jednak okazało się, że autostrada budowana jest w innym miejscu, a teren, na którym leży wywłaszczona działka, gmina przeznaczyła pod zabudowę mieszkaniową. Jeśli taka zmiana przeznaczenia będzie miała miejsce, były właściciel działki lub jego spadkobiercy muszą zostać o tym poinformowani. Obowiązek powiadomienia spoczywa na staroście (jeśli działka przeszła na własność skarbu państwa) albo na organie wykonawczym gminy, powiatu lub województwa (jeśli przeszła na własność tych jednostek). Od dnia otrzymania zawiadomienia były właściciel lub jego spadkobierca ma trzy miesiące na złożenie do starosty wniosku o zwrot nieruchomości. Jeżeli właściciel spóźni się ze złożeniem wniosku choć jeden dzień, wówczas uprawnienie do zwrotu działki wygaśnie i będzie ona mogła być wykorzystana na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu. Zwrotu wywłaszczonej nieruchomości można też żądać, jeśli cel określony w decyzji wywłaszczeniowej nie jest realizowany. Były właściciel działki może więc wystąpić do starosty o jej zwrot, jeżeli stwierdzi, że od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, minęło:

- 7 lat, a nie rozpoczęto prac związanych z realizacją celu wywłaszczenia (czyli np. nie rozpoczęto budowy drogi lub szkoły),

- 10 lat, a nie zrealizowano celu wywłaszczenia (czyli np. nie zakończono budowy drogi lub szkoły).Jeśli okaże się, że inwestycja wywłaszczeniowa została zrealizowana tylko na części działki, były właściciel może żądać zwrotu pozostałej części. Zwrot będzie możliwy, jeżeli:

- jest możliwość zagospodarowania działki zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (jeśli w gminie nie uchwalono planu miejscowego - wówczas możliwość zagospodarowania działki powinna wynikać z decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o którą występuje się do urzędu gminy) albo

- część działki, której zwrotu domaga się właściciel, przylega do terenu również będącego jego własnością. Uwaga! Prawo do żądania zwrotu części nieruchomości nie przysługuje, jeśli przed 1 stycznia 1998 r. działka została sprzedana (albo ustanowiono na niej prawo użytkowania wieczystego) innej osobie i zostało to wpisane do księgi wieczystej nieruchomości.

Jak wygląda wniosek o zwrot

We wniosku o zwrot wywłaszczonej działki należy podać:

- dane osobowe oraz adres zamieszkania wnioskodawcy (byłego właściciela albo jego spadkobiercy),

- miejscowość i datę sporządzenia wniosku,

- adresata wniosku - czyli starostę, właściwego ze względu na miejsce położenia działki,

- swoje żądanie - czyli zwrot wywłaszczonej działki (tu należy podać jej adres, numer ewidencyjny i numer księgi wieczystej),

- datę i numer decyzji, na podstawie której działka została wywłaszczona,

- dane osób, które w momencie wywłaszczenia były właścicielami działki. Do wniosku należy dołączyć decyzję administracyjną o wywłaszczeniu oraz - jeśli wniosek składany jest przez spadkobiercę - prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeśli spadkobierców jest kilku, wniosek o zwrot muszą złożyć i podpisać wszyscy; inaczej nie będzie rozpatrzony.

Rozliczenie za zwrot

Jeśli wniosek zostanie zaakceptowany, następuje zwrot nieruchomości (zwracana jest ona w takim stanie, w jakim aktualnie się znajduje). Właściciel musi wówczas oddać wypłacone wcześniej odszkodowanie. Jeśli zamiast odszkodowania przyjął nieruchomość zamienną, musi ją zwrócić. Uwaga! Jeżeli właściciel podarował lub sprzedał komuś nieruchomość zamienną, wówczas nie może się domagać zwrotu wywłaszczonej działki - nie dysponuje już bowiem prawem do nieruchomości, którą musiałby oddać.

Wysokość odszkodowania

Zwracane odszkodowanie podlega waloryzacji (jego ostateczna wysokość nie może być jednak większa niż wartość rynkowa działki w dniu jej zwrotu). W celu obliczenia wysokości kwoty, jaką trzeba zwrócić, porównuje się wartość działki z dnia wywłaszczenia oraz z dnia jej zwrotu, przy czym skutki zmian, które zaszły:

- na samej działce (np. wzrost jej wartości z powodu zmian miejscowego planu zagospodarowania) - nie są uwzględniane;

- w otoczeniu i bezpośrednim sąsiedztwie działki (np. wzrost jej wartości wskutek doprowadzenia mediów albo obniżenie wartości w związku z postawieniem obok niej słupów energetycznych) - są uwzględniane. Wysokość odszkodowania podlega wówczas odpowiedniej zmianie.

Można spłacać w ratach

Ponieważ ceny nieruchomości stale rosną, może się okazać, że kwota, którą należy zwrócić, jest nawet kilkakrotnie wyższa od otrzymanego wcześniej odszkodowania. Dlatego były właściciel może złożyć wniosek o rozłożenie należności na raty (maksymalnie na 10 lat). Gmina lub skarb państwa w takiej sytuacji zabezpiecza spłatę całości odszkodowania poprzez ustanowienie na spłacanej nieruchomości hipoteki.

Działka bez obciążeń

Jeśli działka, którą odbieramy gminie, jest obciążona prawami na rzecz osób trzecich (np. prawem najmu, dzierżawy czy użyczenia), a prawa te powstały w czasie wywłaszczenia - wygasną one po zwrocie działki właścicielowi. Prawo użytkowania wygasa z dniem, w którym decyzja o zwrocie stała się ostateczna, natomiast prawa najmu, dzierżawy i użyczenia - po trzech miesiącach od tej daty.

Podstawa prawna: Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (DzU nr 261, poz. 2603 z 2004 r.)