Mieszkanie zostaje w rodzinie - poradnik. W spadku
Dobrze, by ze względu na bliskich właściciel mieszkania zawczasu pomyślał, co po jego śmierci stanie się z lokalem. Jeżeli nie określi tego w testamencie, mieszkanie będzie podlegać dziedziczeniu ustawowemu.
Reguły dziedziczenia ustawowego określone w kodeksie cywilnym
W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci oraz małżonek spadkodawcy. Otrzymują oni spadek w równych częściach, ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku (jeśli dzieci jest więcej niż troje, to na przykład w przypadku śmierci żony mąż zawsze otrzymuje jedną czwartą spadku, a pozostała część jest równo dzielona między dzieci). A oto zasady dziedziczenia w rozmaitych szczególnych sytuacjach:
§ Jeśli małżonek spadkodawcy nie żyje w chwili jego śmierci, całość majątku w równych częściach przechodzi na dzieci.
§ Jeśli dziecko spadkodawcy nie żyje, to jego udział spadkowy przechodzi na jego dzieci lub kolejno na dalszych zstępnych (wnuki, prawnuki itd.) lub wstępnych (dziedziczy np. matka nieżyjącego syna z poprzedniego małżeństwa).
§ Jeśli zmarły nie miał dzieci, spadek dziedziczą jego małżonek i rodzice, jeśli żyją. W tej sytuacji małżonkowi przypada zawsze połowa spadku, a każdemu z rodziców jedna czwarta. Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci ani małżonka, cały spadek otrzymują po połowie żyjący rodzice.
§ Jeśli jedno z rodziców nie dożyje otwarcia spadku, prawo do spadku nabywa rodzeństwo, dziedzicząc w równych częściach (jeżeli brat lub siostra nie żyją, spadek przechodzi na zstępnych, czyli ich dzieci, wnuki itd.). Gdy razem z rodzicami, rodzeństwem i jego zstępnymi dziedziczy małżonek, ma zawsze zapewnioną połowę spadku.
§ Jeśli zmarły nie miał dzieci, jego rodzice nie żyją, nie ma też rodzeństwa i jego dzieci, cały spadek przypada małżonkowi.
§ Jeśli zmarły był samotny (brak zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa), spadek dziedziczą jego dziadkowie (o ile żyją) w równych częściach.
§ Jeśli dziadek lub babcia nie dożyli chwili otwarcia spadku, wtedy ich udział przypada ich zstępnym. Jeżeli jednak takich nie ma, udział zmarłego dziadka lub babci przypada pozostałym dziadkom w równych częściach.
§ Jeśli nie żyje małżonek spadkodawcy i jego krewni powołani do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada pasierbom.
§ Jeżeli nie ma nikogo z rodziny, kto mógłby przyjąć spadek, mieszkanie przechodzi na własność gminy.
Kogo można wydziedziczyć
Jeśli osoby prawnie dziedziczące umyślnie dopuściły się względem osoby spisującej testament przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo nie dopełniali obowiązków rodzinnych, to można ich w testamencie pozbawić spadku (czyli wydziedziczyć). W testamencie należy zapisać przyczynę podjęcia takiej decyzji.
Zgodnie z prawem osoby pozbawione swojej części spadku mogą wystąpić do spadkobiercy o zapłatę tzw. zachowku. Jego wysokość to połowa wartości udziału spadkowego, który przypadałby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym; gdy jest ona trwale niezdolna do pracy lub małoletnia, należy się jej 2/3 wartości udziału spadkowego.
Jak spisać testament
Ustawowe zasady dziedziczenia nie mają zastosowania, jeżeli właściciel mieszkania pozostawi testament.
Można go sporządzić samemu i na przykład zostawić u zaufanej osoby. W testamencie możemy podarować mieszkanie dowolnej osobie.
Aby spisany przez nas testament był ważny, musi spełniać następujące warunki:
W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci oraz małżonek spadkodawcy. Otrzymują oni spadek w równych częściach, ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku (jeśli dzieci jest więcej niż troje, to na przykład w przypadku śmierci żony mąż zawsze otrzymuje jedną czwartą spadku, a pozostała część jest równo dzielona między dzieci). A oto zasady dziedziczenia w rozmaitych szczególnych sytuacjach:
§ Jeśli małżonek spadkodawcy nie żyje w chwili jego śmierci, całość majątku w równych częściach przechodzi na dzieci.
§ Jeśli dziecko spadkodawcy nie żyje, to jego udział spadkowy przechodzi na jego dzieci lub kolejno na dalszych zstępnych (wnuki, prawnuki itd.) lub wstępnych (dziedziczy np. matka nieżyjącego syna z poprzedniego małżeństwa).
§ Jeśli zmarły nie miał dzieci, spadek dziedziczą jego małżonek i rodzice, jeśli żyją. W tej sytuacji małżonkowi przypada zawsze połowa spadku, a każdemu z rodziców jedna czwarta. Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci ani małżonka, cały spadek otrzymują po połowie żyjący rodzice.
§ Jeśli jedno z rodziców nie dożyje otwarcia spadku, prawo do spadku nabywa rodzeństwo, dziedzicząc w równych częściach (jeżeli brat lub siostra nie żyją, spadek przechodzi na zstępnych, czyli ich dzieci, wnuki itd.). Gdy razem z rodzicami, rodzeństwem i jego zstępnymi dziedziczy małżonek, ma zawsze zapewnioną połowę spadku.
§ Jeśli zmarły nie miał dzieci, jego rodzice nie żyją, nie ma też rodzeństwa i jego dzieci, cały spadek przypada małżonkowi.
§ Jeśli zmarły był samotny (brak zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa), spadek dziedziczą jego dziadkowie (o ile żyją) w równych częściach.
§ Jeśli dziadek lub babcia nie dożyli chwili otwarcia spadku, wtedy ich udział przypada ich zstępnym. Jeżeli jednak takich nie ma, udział zmarłego dziadka lub babci przypada pozostałym dziadkom w równych częściach.
§ Jeśli nie żyje małżonek spadkodawcy i jego krewni powołani do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada pasierbom.
§ Jeżeli nie ma nikogo z rodziny, kto mógłby przyjąć spadek, mieszkanie przechodzi na własność gminy.
Kogo można wydziedziczyć
Jeśli osoby prawnie dziedziczące umyślnie dopuściły się względem osoby spisującej testament przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo nie dopełniali obowiązków rodzinnych, to można ich w testamencie pozbawić spadku (czyli wydziedziczyć). W testamencie należy zapisać przyczynę podjęcia takiej decyzji.
Zgodnie z prawem osoby pozbawione swojej części spadku mogą wystąpić do spadkobiercy o zapłatę tzw. zachowku. Jego wysokość to połowa wartości udziału spadkowego, który przypadałby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym; gdy jest ona trwale niezdolna do pracy lub małoletnia, należy się jej 2/3 wartości udziału spadkowego.
Jak spisać testament
Ustawowe zasady dziedziczenia nie mają zastosowania, jeżeli właściciel mieszkania pozostawi testament.
Można go sporządzić samemu i na przykład zostawić u zaufanej osoby. W testamencie możemy podarować mieszkanie dowolnej osobie.
Aby spisany przez nas testament był ważny, musi spełniać następujące warunki:
1 Może zawierać wolę tylko jednego spadkodawcy. Nie można więc napisać wspólnego testamentu z mężem czy żoną, nawet jeśli mieszkanie jest wspólne.
2 Ostatnią wolę może spisać i odwołać tylko osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych (jest pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona).
3 Testament musi być spisany własnoręcznie i zawierać podpis. Dokument będzie nieważny, jeśli napiszemy go na komputerze i podpiszemy jedynie wydruk. Lepiej, żeby zawierał datę sporządzenia. Jej brak co prawda nie unieważnia testamentu, ale zostanie on uznany pod warunkiem, że nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu czy do wzajemnego stosunku kilku testamentów (czyli stwierdzenia, który został napisany wcześniej, a który później).
4 Testament musi być sporządzony z własnej woli. Wszelkie groźby czy nacisk wywierany na spadkodawcę unieważniają go.
5 Zawsze możemy zmienić swoją ostatnią wolę, czyli odwołać testament lub jego pewne postanowienia. Można to zrobić, spisując nowy dokument (obowiązuje testament z ostatnią datą), niszcząc poprzedni testament lub np. odrywając fragment z podpisem.
Rodzaje testamentów
PISEMNY. Może brzmieć np. tak: "Ja, Sławomira Kowalska, córka Mariana i Łucji, urodzona w dniu 09.11.1938 r. w Krakowie, oświadczam, że: 1/2 spadku po mnie przekazuję mojej córce Danucie Nowak z domu Kowalskiej, a 1/2 spadku mojemu synowi Lechowi Kowalskiemu". Czytelny podpis.
USTNY. Jest przewidziany w prawie i stosowany, gdy stan zdrowia nie pozwala na własnoręczne spisanie dokumentu. Uprawomocnia go obecność dwóch świadków i urzędnika samorządowego lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Urzędnik przy świadkach spisuje ostatnią wolę i odczytuje testament. Potem spadkodawca musi podpisać się pod dokumentem, a po nim składają podpisy urzędnik i świadkowie. Nie może oczywiście zabraknąć daty sporządzenia testamentu.
NOTARIALNY. Jest spisywany przez notariusza i ma formę aktu notarialnego.
Mieszkanie można podarować
Jeżeli chcemy, aby mieszkanie jeszcze za naszego życia stało się własnością np. naszych dzieci, możemy je im przekazać w formie darowizny.
JAK TO ZROBIĆ?
1. Musimy zgłosić się do kancelarii notarialnej z dokumentami potwierdzającymi własność lokalu. W tym przypadku ważna jest jedynie umowa zawarta u notariusza.
2. W momencie zawarcia umowy darowizny mieszkanie od razu stanie się własnością obdarowanej osoby, np. córki czy syna. Jeśli obdarowana osoba pochodzi z najbliższej rodziny, jest zwolniona z podatku od spadków i darowizn. Tzw. grupa zerowa, której to dotyczy, obejmuje małżonka, wstępnych, zstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.
3. Jeżeli chcemy, możemy zlecić notariuszowi wykonanie wpisu do księgi wieczystej nieruchomości lub założenie księgi, gdy mieszkanie jeszcze jej nie posiada.
Co to jest zapis windykacyjny
Do niedawna, sporządzając testament, nie można było wskazać, że część majątku - np. mieszkanie - po śmierci przekazujemy na rzecz konkretnej osoby, np. dziecka. Nawet gdy taki zapis istniał, sąd musiał wyliczyć udziały w majątku wszystkich spadkobierców i dokonać tzw. działu spadku, czyli określić, kto i co dziedziczy. Teraz można ominąć tę procedurę, korzystając właśnie z zapisu windykacyjnego. Wystarczy, by osoba, która spisała testament, zaznaczyła w nim, że np. po jej śmierci (czyli z chwilą otwarcia spadku) mieszkanie otrzymuje dziecko. Mieszkanie zostaje wtedy wyłączone z masy spadkowej. Pozostała część spadku będzie podlegała podziałowi w ramach dziedziczenia. Aby dokonać zapisu windykacyjnego, mieszkanie musi w chwili śmierci należeć do spadkodawcy. Zapis taki może zostać zawarty tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.
2 Ostatnią wolę może spisać i odwołać tylko osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych (jest pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona).
3 Testament musi być spisany własnoręcznie i zawierać podpis. Dokument będzie nieważny, jeśli napiszemy go na komputerze i podpiszemy jedynie wydruk. Lepiej, żeby zawierał datę sporządzenia. Jej brak co prawda nie unieważnia testamentu, ale zostanie on uznany pod warunkiem, że nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu czy do wzajemnego stosunku kilku testamentów (czyli stwierdzenia, który został napisany wcześniej, a który później).
4 Testament musi być sporządzony z własnej woli. Wszelkie groźby czy nacisk wywierany na spadkodawcę unieważniają go.
5 Zawsze możemy zmienić swoją ostatnią wolę, czyli odwołać testament lub jego pewne postanowienia. Można to zrobić, spisując nowy dokument (obowiązuje testament z ostatnią datą), niszcząc poprzedni testament lub np. odrywając fragment z podpisem.
Rodzaje testamentów
PISEMNY. Może brzmieć np. tak: "Ja, Sławomira Kowalska, córka Mariana i Łucji, urodzona w dniu 09.11.1938 r. w Krakowie, oświadczam, że: 1/2 spadku po mnie przekazuję mojej córce Danucie Nowak z domu Kowalskiej, a 1/2 spadku mojemu synowi Lechowi Kowalskiemu". Czytelny podpis.
USTNY. Jest przewidziany w prawie i stosowany, gdy stan zdrowia nie pozwala na własnoręczne spisanie dokumentu. Uprawomocnia go obecność dwóch świadków i urzędnika samorządowego lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Urzędnik przy świadkach spisuje ostatnią wolę i odczytuje testament. Potem spadkodawca musi podpisać się pod dokumentem, a po nim składają podpisy urzędnik i świadkowie. Nie może oczywiście zabraknąć daty sporządzenia testamentu.
NOTARIALNY. Jest spisywany przez notariusza i ma formę aktu notarialnego.
Mieszkanie można podarować
Jeżeli chcemy, aby mieszkanie jeszcze za naszego życia stało się własnością np. naszych dzieci, możemy je im przekazać w formie darowizny.
JAK TO ZROBIĆ?
1. Musimy zgłosić się do kancelarii notarialnej z dokumentami potwierdzającymi własność lokalu. W tym przypadku ważna jest jedynie umowa zawarta u notariusza.
2. W momencie zawarcia umowy darowizny mieszkanie od razu stanie się własnością obdarowanej osoby, np. córki czy syna. Jeśli obdarowana osoba pochodzi z najbliższej rodziny, jest zwolniona z podatku od spadków i darowizn. Tzw. grupa zerowa, której to dotyczy, obejmuje małżonka, wstępnych, zstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.
3. Jeżeli chcemy, możemy zlecić notariuszowi wykonanie wpisu do księgi wieczystej nieruchomości lub założenie księgi, gdy mieszkanie jeszcze jej nie posiada.
Co to jest zapis windykacyjny
Do niedawna, sporządzając testament, nie można było wskazać, że część majątku - np. mieszkanie - po śmierci przekazujemy na rzecz konkretnej osoby, np. dziecka. Nawet gdy taki zapis istniał, sąd musiał wyliczyć udziały w majątku wszystkich spadkobierców i dokonać tzw. działu spadku, czyli określić, kto i co dziedziczy. Teraz można ominąć tę procedurę, korzystając właśnie z zapisu windykacyjnego. Wystarczy, by osoba, która spisała testament, zaznaczyła w nim, że np. po jej śmierci (czyli z chwilą otwarcia spadku) mieszkanie otrzymuje dziecko. Mieszkanie zostaje wtedy wyłączone z masy spadkowej. Pozostała część spadku będzie podlegała podziałowi w ramach dziedziczenia. Aby dokonać zapisu windykacyjnego, mieszkanie musi w chwili śmierci należeć do spadkodawcy. Zapis taki może zostać zawarty tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.
- Więcej o:
