Systemy rynnowe: Nietypowe rozwiązania

Planowanie orynnowania

Prawidłowo wykonany i zamontowany system rynnowy to ważny element każdego dachu - dzięki niemu woda deszczowa nie zalega na pokryciu, tylko jest odprowadzana rynnami i rurami spustowymi. Na zwykły dwuspadowy dach system rynnowy można dobrać szybko. Trudniej to zrobić, jeśli budynek ma dach o nieregularnym kształcie. Konieczne są wtedy rozwiązania nietypowe i wymagające fachowego montażu. Jest to wyzwanie zarówno dla architekta (ze względu na odpowiedni projekt), jak i dla dekarza (z powodu wykonania), a także dla inwestora (pod względem finansowym). Nie jest to jednak zadanie niewykonalne. W ofercie producentów można swobodnie wybierać systemy dla konkretnych realizacji, które będą najbardziej optymalne pod względem funkcjonalnym, wizualnym i ekonomicznym.

System rynnowy powinien być zaplanowany już na etapie powstawania projektu architektonicznego budynku. Nie chodzi tu jednak o to, by rynny kolorem i kształtem były dopasowane do elewacji i dachu. To też, ale najważniejsze są inne kwestie - rynny muszą być dobrane do indywidualnych wymagań każdego dachu. Inna ich liczba i przepustowość będzie bowiem potrzebna na niewielkim dwuspadowym dachu, a zupełnie inaczej wygląda system rynnowy na rozłożystych dachach, po których spływają podczas deszczu potężne ilości wody. Projektanci budynków stosują zasadę, że wielkość średnicy każdej rynny powinna być proporcjonalna do kąta nachylenia dachu oraz jego powierzchni. Zasada jest prosta i dobrze sprawdza się na prostych dachach, jednak w przypadku wielopłaszczyznowych konstrukcji potrzebne są już inne wyliczenia.
Dokładne wyliczenie średnicy rynien jest niezbędne, aby system rynnowy niezawodnie służył przez wiele lat. Jeśli bowiem rynny i rury spustowe okażą się zbyt małe, katastrofa czeka nas już podczas pierwszego ulewnego deszczu. Gdy rynny nie nadążą z odprowadzaniem wody, zacznie ona zalegać na pokryciu i szukać każdej, nawet najdrobniejszej szczeliny, by wniknąć w głąb pokrycia i czynić szkody pod dachówkami czy blachodachówką. Błędy w obliczeniach mogą więc sporo kosztować - system rynnowy trzeba będzie po prostu wymienić.

Odwodnienie dachów wielospadowych

Powyżej: Dach o skomplikowanym kształcie wymaga indywidualnego dopasowania systemu orynnowania i przekierowania go na poszczególne połacie

Niesłabnącą popularnością cieszą się dachy wielospadowe, które nazywane są również wielopołaciowymi. Cechują się one połączeniem płaszczyzn o różnej wielkości, a same połacie mają najczęściej kształt trójkątów lub trapezów. Zdarzają się także połacie prostokątne, które stykają się ze sobą w kalenicach oraz koszach.

Fot.: Blachy Pruszyński

Powyżej: Skuteczne odwodnienie dachu wielopołaciowego zależy m.in. od przekroju rynien i średnicy rur spustowych

Aby skutecznie odwodnić dach wielospadowy, system rynnowy trzeba indywidualnie dopasować do projektu domu. Przede wszystkim należy policzyć wszystkie powierzchnie - niektórzy producenci udostępniają na swoich stronach internetowych specjalne kalkulatory, które są niezwykle pomocne przy tego typu obliczeniach; każdy dach o nietypowym kształcie potrzebuje oddzielnych wyliczeń.
W przypadku dachów wielopołaciowych należy zwrócić szczególną uwagę na miejsca, w których łączą się ze sobą dwie płaszczyzny dachowe. Największą trudność sprawia bowiem zebranie wody z jednej połaci i przekierowanie jej na drugą, z której zostanie ona odprowadzona. Przed przelewaniem się wody w narożnikach uchronią odpowiednie spadki rynien oraz prawidłowe rozmieszczenie haków.
Prawidłowe działanie systemu odwodnienia dachu gwarantują dobrze dobrane rynny wraz z innymi elementami wyposażenia. Wybierając system rynnowy, należy wziąć pod uwagę dwie podstawowe wartości: przekrój rynny oraz średnicę rury spustowej. Im większa jest powierzchnia dachu, tym szersze powinny być rynny i rury spustowe. Nie należy zatem zapominać o dopasowaniu do naszego dachu odpływów, kolanek, narożników, łączników itp. W takich dachach wykorzystuje się nietypowe kąty elementów łączących rynny lub rynny po łuku (na przykład półokrągłe). Niektórzy producenci systemów orynnowania część takich akcesoriów mają w ofercie, a inne, o bardziej nietypowych kształtach, wykonują na specjalne zamówienie.

Odwodnienie dachu naczółkowego

Powyżej: Dach naczółkowy wymaga zastosowania dodatkowych rynien na małych trójkątnych połaciach nad ścianami szczytowymi

Dach naczółkowy jest rzadziej spotykaną i nieco bardziej skomplikowaną odmianą dachu dwuspadowego. Oprócz klasycznych dwóch spadów ma też dwie mniejsze, trójkątne połacie (naczółki), które znajdują się nad ścianami szczytowymi. W ten sposób tworzą się jak gdyby cztery połacie - dwie duże, rozłożyste i dwie niewielkie. Podczas deszczu woda spływa po wszystkich połaciach, dlatego trzeba zadbać o to, by był z nich zapewniony prawidłowy odpływ wody.

Fot.: Monier Braas

Powyżej: Rynny na naczółkach nie muszą mieć dużego przekroju; ważne jest, aby przekierowywały wodę na większe połacie

Na dachu naczółkowym konieczna jest instalacja rynny na dolnej krawędzi naczółki. Za pomocą narożników woda zostaje skierowana na główną połać dachową, a następnie odprowadzona przez rynnę główną i rurę spustową. Rynny należy wtedy zamocować na dolnych krawędziach naczółek, a wodę z tych rynien skierować na właściwą połać dachową za pomocą specjalnie dobranych i zamocowanych narożników.
Nowoczesne narożniki są regulowane i można je ustawiać pod dowolnym kątem, dzięki czemu da się je idealnie dopasować do indywidualnych potrzeb i kąta nachylenia każdego dachu naczółkowego. Ze względu na niewielką powierzchnię naczółek, rynny znajdujące się u ich podstawy nie muszą być duże - pod względem wielkości nie są wiele większe niż rynny odprowadzające wodę z lukarn.

Odprowadzenie wody z lukarn

Powyżej: Ze względu na bardzo małą powierzchnię dachu lukarny, rynny na niej mocowane mają najmniejszy przekrój ze wszystkich rynien na dachu

O ile lukarny typu wole oko pokryte własnym daszkiem nie wymagają osobnego orynnowania, o tyle zwykłe lukarny powinny zostać w nie wyposażone. Wystające ponad płaszczyznę dachową pionowe okno doświetlające poddasze pokryte jest zazwyczaj małym, jedno- lub dwuspadowym daszkiem.
Każda lukarna powinna mieć swoje własne rynny, które będą odprowadzały wodę na główną połać dachu. Zależnie od ukształtowania dachu, rynny mocuje się nad ściankami bocznymi lub nad ścianką frontową. Wodę najlepiej jest odprowadzać rurą spustową, zamocowaną przy ściance frontowej na znajdującą się przed lukarną połać dachu. Rynna lukarny zbiera wodę, która jest następnie kierowana na połać główną dachu bezpośrednio lub za pomocą odpływu rynnowego z rurą spustową skierowaną na połać główną.

Niewidoczne rynny i rury spustowe

Powyżej: Specjalny system sprawi, że rynny i rury spustowe będą niewidoczne na elewacji

Systemy rynnowe zazwyczaj są widoczne na elewacji. Na rynku można jednak znaleźć i takie, które montuje się w sposób niewidoczny. Tego typu rozwiązania najczęściej stosuje się w domach o nowoczesnej architekturze i prostej bryle. Dachy takich domów mają zwykle krótkie okapy, które nie wystają poza obrys ścian zewnętrznych. Do odprowadzenia wody z takich dachów stosuje się specjalne rozwiązania. Tradycyjne rynny można zamocować na krawędzi dachu. Do końców krokwi kończących się równo z murem przytwierdza się deskę okapową i osłania ją obróbką blacharską. Do deski mocuje się haki, które będą utrzymywać rynny. Alternatywnym sposobem jest zamocowanie orynnowania do ściany, bezpośrednio pod krawędzią dachu. Tę część ściany należy wtedy osłonić obróbką blacharską. Rzadziej stosowanym, choć równie dobrym rozwiązaniem, jest ułożenie rynien na gzymsie opartym na ścianach zewnętrznych. Jednak we wszystkich tych sytuacjach rury spustowe są widoczne na elewacji. Jeśli nie chcemy, aby wygląd efektownego dachu, tworzącego z bryłą domu geometryczną całość, zakłócały rynny i rury spustowe trzeba znaleźć inny sposób odprowadzenia wody z dachu.
Jednym z nich jest montaż gotowego systemu orynnowania stworzonego z myślą o dachach z krótkim okapem. Poszczególne elementy rynien i rur spustowych mają brzegi wyprofilowane w taki sposób, że jeden wsuwa się w drugi. Aby zapewnić całkowitą szczelność, styki dodatkowo wymagają sklejenia lub lutowania. Rynny układa się na wieńcu bez spadku. W systemie nie ma narożników, więc jest on przeznaczony jedynie do wykonywania prostych odcinków. Rynny zakrywa się maskownicą, a rury odprowadzające wodę chowa się w warstwie ocieplenia. Takie orynnowanie dobrze jest chronić przed uszkodzeniem zimą przez zalegający śnieg i ?lód. Dlatego zaleca się montaż na pokryciu płotków przeciwśniegowych i ułożenie w rynnach i rurach spustowych kabli grzewczych.

Bez rur spustowych

Powyżej: Zamiast rur spustowych można zastosować łańcuchy. Mogą mieć one ogniwa okrągłe lub ozdobne, na przykład w kształcie kielicha kwiatu

System orynnowania to tradycyjny sposób odprowadzenia wody z dachu. Nie każdemu jednak podobają się rury spustowe na elewacji. Alternatywą jest zastąpienie ich łańcuchami rynnowymi (deszczowymi). Składają się one z szeregu tradycyjnych ogniw lub niewielkich naczynek (kubeczków, kielichów, kwiatów), umieszczonych wzdłuż łańcucha. Ich wybór jest duży, od prostych po bardzo ozdobne - podczas deszczu przyciągają uwagę wodną kaskadą. Jednak nawet te dekoracyjne - w porównaniu ze zwykłymi rurami spustowymi - są praktycznie niewidoczne na elewacji.
Kielichy wykonuje się ze stali nierdzewnej, miedzi (dzięki niej pokrywają się z upływem czasu szlachetną patyną) lub też z aluminium malowanego proszkowo na dowolnie wybrany kolor. Wielkość kubeczków dostosowuje się do modelu łańcucha. Do wyboru są elementy o różnej pojemności - od bardzo dużych kubków po małe, ażurowe. Łączy się je ze sobą po kilka lub kilkanaście, tworząc łańcuch deszczowy o standardowej długości od 2,20 m do 2,60 m, ale może być on dowolnie skracany lub wydłużany.
Łańcuch rynnowy przytwierdza się u góry do rynny (typ nie ma znaczenia, ponieważ stosuje się do tego specjalne uchwyty montażowe), a u dołu - do podłoża. Warunek jest jeden - łańcuch musi być odpowiednio naprężony (z uwzględnieniem zwiększającego się ciężaru podczas deszczu i mrozu), by nie przekrzywiał się, ani nie zerwał, a woda spływała po nim bez rozpryskiwania się na boki.

Montaż nietypowych systemów

Najlepszym rozwiązaniem dla właścicieli nietypowych dachów będzie kupno gotowego, kompletnego systemu rynnowego od jednego producenta. Dzięki temu można uniknąć problemów z montażem i dopasowywaniem poszczególnych elementów. Wszystkie rynny, rury spustowe oraz haki i inne elementy dodatkowe są idealnie dopasowane i współgrają ze sobą zarówno podczas ich mocowania, jak i w czasie wieloletniego użytkowania. Natomiast kupno poszczególnych elementów osobno, bo taniej lub wygodniej, nie jest dobrym pomysłem. Trudności mogą pojawić się już na etapie montażu haków czy mocowania rynien. W ten sposób na pewno zdarzą się błędy czy niedociągnięcia, w wyniku których dach o nietypowym kształcie nie będzie miał zapewnionego bieżącego odprowadzania wody.

Rynny z drewna

Jeśli dach jest kryty strzechą, gontem lub wiórami osikowymi, można zastosować rynny z drewna. Na rynku jest niewiele firm specjalizujących się w ich produkcji. Z reguły są to oferty wykonywane głównie na indywidualne zamówienie, dlatego nie ma ich w sklepach. Do wykonania drewnianych rynien stosuje się drewno najlepszego gatunku - najlepiej modrzewia, jodły, świerku i dębu. Może być ono lite (rynnę wyrabia się przez frezowanie lub ręcznie przy użyciu dłuta, ośnika lub siekiery) lub klejone (kształt się frezuje). Powłoka bitumiczna na spodzie rynny umożliwia wypływ nawianych liści.
Aby wydłużyć żywotność takich rynien, trwale impregnuje się je metodą próżniowo-ciśnieniową przy użyciu środków niewymywalnych przez wodę. Można też pokryć dno rynny (bez krawędzi) mieszaniną olejów naturalnych, co ułatwi odpływ wody i uniemożliwi jej wsiąkanie w drewno. Stosowanie środków solnych, niezawierających związków chromu, daje efekt na bardzo krótki okres. Zostają one wypłukane przez deszcz lub w sposób naturalny ulegną utlenieniu. Producenci rynien drewnianych nie traktują impregnacji obligatoryjnie, ponieważ spód rynny jest nawęglony i stanowi on naturalną ochronę.
W dachach ze strzechą rynny drewniane wiesza się na metalowych hakach mocowanych do krokwi. Poszczególne odcinki drewna łączy się na obce pióro. Są mocowane za pomocą kołków (dybli) lub innych łączników. Na dachach z gontami lub wiórami stosuje się montaż "na kontrłacie". Wówczas pokrycie "wchodzi" w rynnę około 2-3 cm, dzięki czemu nie trzeba robić obróbki z blachy. Wodę z takich rynien najczęściej odprowadza się łańcuchami.

***

Producenci i dystrybutorzy
Systemy orynnowania oferują m.in.: ?BLACHY PRUSZYŃSKI | www.pruszynski.com.pl | tel. 22 738 60 00 ?BUDMAT | www.budmat.com/pl | tel. 502 197 197 ? GALECO | www.galeco.pl | tel. 12 258 32 00 ?GORZELAK | www.gorzelak.eu | tel. 34 3270 820 ?RHEINZINK | www.rheinzink.pl | tel. 22 789 91 91 ?RUUKKI | www.ruukkidachy.pl | infolinia: 0 801 11 88 00