Dach stromy: obróbki i akcesoria

Newralgiczne miejsca

W każdym dachu są miejsca, które mogą powodować przedostawanie się pod pokrycie wody spływającej z dachu. Jeśli w warstwie wstępnego krycia będzie nawet najmniejsza nieszczelność, dach może zacząć przeciekać. Przyczyną kłopotów są prawie zawsze detale: źle wykonane obróbki blacharskie lub - co gorsze - ich brak. Z kolei brak akcesoriów grozi zawilgoceniem warstw i konstrukcji dachu, a także utrudnia jego konserwację.

Musimy liczyć się z tym, że im bardziej skomplikowana konstrukcja dachu, tym więcej będzie miejsc newralgicznych wymagających prac dekarskich. Ich wykonanie wymaga szczególnej dokładności, ponieważ ma to ogromne znaczenie dla późniejszej eksploatacji pokrycia, a także trwałości domu.  
Producenci pokryć dachowych często oferują gotowe obróbki blacharskie i akcesoria dachowe dopasowane kolorystycznie do materiału krycia i przeznaczone do ułożenia w odpowiednim miejscu.

Wykonanie obróbek można powierzyć dekarzom, którzy przygotowują je na budowie z blachy ze stali ocynkowanej lub aluminium, a później mocują, łącząc na rąbek stojący lub leżący. Wymaga to dokładności i jest pracochłonne. Warto więc powierzyć tę pracę doświadczonym fachowcom, którzy mają sprzęt do kształtowania blachy. Zdecydowanie trudniej w ten sposób - na placu budowy - zamontować akcesoria do komunikacji na dachu i wykonać zabezpieczenia przed osuwającym się z połaci śniegiem lub elementy do ich mocowania. Lepiej dopłacić do pokrycia i być pewnym, że będą solidnie zamocowane.

Gdzie ułożyć obróbki i zamontować akcesoria

Najbardziej newralgicznymi miejscami są te, w których podczas wykonania dachu powstają niewielkie szczeliny. Osłania się je obróbkami blacharskimi, których podstawowym zadaniem jest zabezpieczenie przed wodą opadową. W żadnym razie nie służą one jedynie do maskowania.

1. Okap. To wystająca poza obrys domu dolna część dachu, w której mocuje się dwie obróbki. Jedna z nich kieruje wodę spływającą z dachu do rynien (pas nadrynnowy), druga chroni przed zawilgoceniem górną część ścian domu (pas podrynnowy).

2. Ściany lukarn. Trzeba je zabezpieczyć przed zamakaniem, zwłaszcza jeśli na dachu są lukarny usytuowane blisko siebie.

3. Kosz dachowy, czyli wklęsły styk dwóch przylegających do siebie połaci dachu stromego, schodzących się pod kątem mniejszym niż 180°. Wymaga on osłonięcia rynną koszową, która kieruje wodę z dachu do rynien.

4. Ściany komina. Wymagają obróbki, która będzie szczelna mimo odkształcania się konstrukcji dachu, murowanych ścian i  blachy wskutek działania temperatury.

5. Na połaci. Konieczne są akcesoria wspomagające wentylację warstw dachu, umożliwiające wyprowadzenie instalacji ponad połacie i zapewniające bezpieczeństwo mieszkańcom i osobom poruszającym się po dachu.

6. W kalenicy. W miejscu przecięcia się dwóch przeciwległych połaci dachowych zwykle pozostaje szczelina, która z jednej strony wymaga zabezpieczenia przed przeciekaniem, z drugiej musi umożliwiać odprowadzenie powietrza napływającego przez okap. Zabezpieczenie tego miejsca warstwą wstępnego krycia nie wystarczy. Dlatego montuje się kilka różnych akcesoriów, które zapewniają także właściwą wentylację warstw dachu.

Okap

Zdjęcie powyżej: do deski okapowej mocuje się ukształtowany z blachy pas podrynnowy (na zdjęciu pod rynny o przekroju kwadratu). Poniżej: przed wykonaniem pasa nadrynnowego robi się "szablon" z kawałka blachy, aby wyznaczyć odpowiedni kąt. Najniżej: do łaty początkowej lub deskowania mocuje się pas nadrynnowy, na który wykłada się membranę dachową (na fot.) lub papę

Wzdłuż okapu zwykle zamocowane są rynny (chyba że dach ma inny rodzaj odwodnienia). Obróbka tego miejsca ma kilka ważnych zadań do spełnienia. Ma kierować do rynien wodę deszczową, spływającą z połaci i chronić deskę okapową przed wodą, która jest wdmuchiwana między połać dachu a rynnę podczas silnego wiatru. Oprócz tego musi odprowadzać do rynien skropliny, które mogą pojawiać się na warstwie wstępnego krycia (membranie dachowej lub papie na sztywnym poszyciu).

Obróbkę okapu wykonuje się z dwóch części. Najpierw mocuje się pierwszą z nich - pas podrynnowy. Przykręca się go do deski okapowej wkrętami farmerskimi, które mają pod łebkami uszczelki. Trzeba przy tym pamiętać, że pas podrynnowy jest jednym z najbardziej widocznych z dołu elementów wykończenia dachu, dlatego musi być wykonany szczególnie starannie i estetycznie.

Po zamocowaniu do deski okapowej rynien montuje się pas nadrynnowy. Powinien on być wysunięty za linię okapu i wchodzić do wnętrza rynny. Dlatego ważne jest dokładne ustalenie jego szerokości. Dobrze byłoby, gdyby u dołu blacha miała uformowany kapinos, czyli podgięcie szerokości 2 cm. Wtedy spływająca po nim woda nie będzie podciekać pod spód.

Bardzo ważne jest, aby pas nadrynnowy znajdował się pod materiałem izolacyjnym połaci - membraną dachową lub papą, a nie nad nim. To gwarantuje, że woda spływająca z powierzchni pokrycia i warstwy wstępnego krycia trafia wprost do rynny.

Do mocowania pasa nadrynnowego używa się wkrętów samonawiercających albo gwoździ dekarskich. Łączniki te rozmieszcza się w dwóch rzędach przesuniętych względem siebie (na mijankę). Zalecana odległość między łącznikami to około 15 cm.

Fot.: BLACHY PRUSZYŃSKI

Fot.: GALECO

Ściany lukarn

Zdjęcie powyżej: ściany lukarn muszą być starannie zabezpieczone przed zawilgoceniem, a na styku daszku lukarn i dachu domu powinny być wykonane rynny koszowe.

Ścianki lukarn zabezpiecza się obróbkami blacharskimi, które powinny mieć co najmniej 30 cm wysokości. Jeśli na dachu jest kilka lukarn usytuowanych blisko siebie, obróbkami blacharskimi najlepiej zabezpieczyć całą powierzchnię ich ścianek bocznych. Zbyt krótkie obróbki mogą być przyczyną zamakania ścianek i przedostawania się wody pod pokrycie.

Odpowiednich obróbek i starannego uszczelnienia wymagają także kosze na styku daszków lukarnowych i dachu domu. Rynny koszowe nie mogą być zbyt wąskie, inaczej woda może przelewać się ponad ich brzegami. Najlepiej, jeśli z obu stron wsunięte są pod pokrycie na co najmniej 30 cm (jeśli brzegi rynny są proste) lub 20 cm (gdy krawędzie są zagięte do góry).

Kosz dachowy

Fot.: MONIER BRAAS

Zdjęcia powyżej: po ułożeniu blachy na deskowaniu mocuje się ją do łat klamrami, a wzdłuż bocznych krawędzi rynny koszowej przykleja się gąbki uszczelniające

Rynnę dopasowuje się do kształtu kosza przez trasowanie - wymierzanie, przycinanie i formowanie. Ostatecznie powinna ona mieć taką szerokość, aby po ułożeniu była wsunięta pod pokrycie dachowe przynajmniej 25 cm z obu stron. Wtedy woda nie będzie przelewała się ponad brzegami rynny i przedostawała się pod pokrycie. Przy długich, płaskich koszach zapobiega się temu, odginając do góry na około 2-3 cm boczne krawędzie blachy.

Jeśli kosz jest długi, rynnę wykonuje się z kilku pasów blachy. Należy je układać "z wodą", czyli od okapu do kalenicy. Wtedy górne odcinki będą zachodzić na dolne na około 20 cm, a nie odwrotnie, co spowodowałoby wnikanie deszczu pod blachę. Nie trzeba ich łączyć na rąbek, ale każdą poprzeczną krawędź blachy warto podwinąć.

Niezwykle ważne jest mocowanie rynny koszowej. Nie wolno do tego stosować gwoździ ani wkrętów! Przytwierdza się ją do łat za pomocą specjalnych klamer (zwanych haftrami lub żabkami). Dodatkowo na końcu przykleja się wzdłuż bocznych krawędzi kosza gąbki uszczelniające, które zapobiegną zawiewaniu pod pokrycie śniegu i zanieczyszczeń.

Ściany komina

Zdjęcie u góry: wystającą nieco ponad łaty membranę dachową (lub papę układaną na sztywnym poszyciu) wywija się na komin i szczelnie do niego mocuje. Niżej: pasy miękkiej obróbki układa się najpierw u dołu komina, następnie z jego obydwu boków, a na koniec - za kominem. Na samym dole: w nacięciu ścian komina osadza się listwy z blachy, a miejsce styku dokładnie wypełnia materiałem elastycznym

Ściany komina można zabezpieczyć obróbką twardą lub miękką. Pierwsza z nich składa się z czterech elementów - przedniego, dwóch bocznych i tylnego. Zależnie od wysokości komina, każdy z elementów obróbki twardej wykonuje się z jednego lub dwóch kawałków blachy.

Obróbkę z jednego kawałka blachy najlepiej zamocować do ścian komina metodą tradycyjną, zwaną na wydrę. Polega ona na nacięciu ścian komina pod odpowiednim kątem, na głębokość około 2 cm, i umieszczeniu w powstałej szczelinie zagiętej krawędzi blachy. Dodatkowo styk uszczelnia się materiałem elastycznym, zwykle masą dekarską. Nie wolno używać do tego tradycyjnego silikonu, ponieważ jego zbyt kwaśny odczyn może spowodować korozję blachy.

Jeśli obróbka wykonana jest z dwóch elementów, górny mocuje się do komina kołkami, natomiast dolny umieszcza pod nim i przytwierdza do konstrukcji dachu. Może być on wypuszczony na pokrycie dachowe lub pod nie schowany.

Obróbkę miękką robi się ze specjalnej taśmy kominowej. Jest ona wykonana z gładkiej, plisowanej lub profilowanej w trójwymiarowy wzór blachy aluminiowej albo ołowianej bądź z poliizobutylenu z wkładką z rozciągliwej siatki aluminiowej. Taśmy kominowe można plastycznie formować, dopasowując je dokładnie do kształtu pokrycia dachowego. Na ich zewnętrznych krawędziach naniesione są pasma kleju butylowego, dzięki któremu połączenie jest szczelne. Po ułożeniu taśmy wokół komina, dodatkowo od góry osłania się ją listwami z blachy, które - w razie jej odklejenia - chronią dach przed przeciekaniem. Taśmę można montować jedynie wtedy, gdy temperatura w ciągu doby nie spada poniżej 5°C; inaczej klej niewystarczająco zwiąże.

Fot.: RÖBEN

Fot.: RÖBEN

Połać dachowa

Zdjęcie u góry: kominek odpowietrzający powinien być montowany wysoko na dachu, najniżej w trzecim rzędzie

Stosuje się najczęściej akcesoria w tych samych kolorach co pokrycie i z identycznie wykończoną powierzchnią. W zależności od funkcji różnią się one kształtem i dodatkowymi elementami.

I tak do wspomagania cyrkulacji powietrza pod pokryciem na dachach ceramicznych montuje się dachówki wentylacyjne, a na dachach metalowych wywietrzniki dachowe. Zapewniają one dodatkowe miejsce wlotu powietrza. Mocuje się je tak samo jak podstawowe elementy.

Na połaci montuje się także elementy do wyprowadzenia różnych instalacji (dachówki antenowe i solarne lub przejścia dachowe, kominki odpowietrzające o średnicy około 10 cm), a przy wentylacji grawitacyjnej dodatkowo zakończeń pionów łazienek, kuchni i garażu (kominki wentylacyjne o średnicy ponad 15 cm). Wszystkie te elementy gwarantują, że dach w miejscach przerwania ciągłości nie straci szczelności.

Kalenica i naroża

Zdjęcie u góry i na dole: styk dwóch połaci w kalenicy zamyka się gąsiorami, układanymi na taśmach kalenicowych

Dach w kalenicy i narożach zabezpiecza się przede wszystkim taśmami wentylacyjnymi lub profilami kalenicowymi (szczotki). Pełnią one dwie, teoretycznie wykluczające się funkcje - zapewniają wentylację (dzięki perforacji lub szczotkom) i uszczelniają styk połaci, uniemożliwiając wnikanie śniegu lub deszczu pod połać. Taśmy rozwija się na łacie kalenicowej i przykleja do pokrycia. Dla estetycznego wykończenia taśmy i profile osłania się różnego rodzaju gąsiorami. Na ogół mają one przekrój półkolisty, ale czasem ozdobny, na przykład trójlistnej koniczyny. W skomplikowanych dachach wielospadowych konieczne jest również użycie gąsiorów łączników - trójników lub czwórników. Wyjątkiem jest dach jednopołaciowy, do którego przeznaczone są dachówki pulpitowe lub specjalne gąsiory. Wszystkie te elementy mocuje się klamrami jak dachówki lub wkrętami - jak arkusze blachy.

Fot.: creaton

Bezpieczeństwo na dachu

Zdjęcie u góry: stopnie powinny tworzyć "drabinę", która doprowadzi do komina i urządzeń na dachu. Niżej: ława służy do wygodnego i bezpiecznego stania podczas pracy, konserwacji lub kontroli dachu. Jeszcze niżej: płotek przeciwśniegowy powinien być nad wejściem do domu, wjazdem do garażu i wzdłuż ścieżki. Na samym dole: rozpruwacze są rozproszone po całej połaci, dzięki temu dzielą duże czapy śniegu na mniejsze

Aby je zapewnić mieszkańcom i osobom, które poruszają się po dachu, montuje się akcesoria do komunikacji i zabezpieczające przed śniegiem zsuwającym się z dachu podczas odwilży. Pierwsze z nich to stopnie i ławy kominiarskie. Zwykle składają się one z dwóch części: wspornika i perforowanej nakładki. Wspornik montuje się bezpośrednio do dodatkowej łaty w trakcie układania pokrycia, a później przykręca się do niego nakładkę.

Elementy zabezpieczające przed śniegiem zsuwającym się z dachu mogą go zatrzymywać (płotki, bale, bariery) lub rozbijać duże połacie na mniejsze (rozpruwacze i stopery). Zależnie od potrzeb
na dachu stosuje się jeden rodzaj elementów, na przykład tylko płotki, lub jednocześnie dwa - płotki i rozpruwacze.

Płotki, bale i bariery mocuje się na wszystkich pokryciach dachowych do łat za pomocą metalowych wsporników, a na pokryciach ceramicznych i cementowych do specjalnych dachówek systemowych z wyprofilowanymi lub mocowanymi fabrycznie uchwytami. Śniegołapy i rozpruwacze montuje się podobnie jak w przypadku stopni kominiarskich.

Uwaga! Do pokryć z blachy na rąbek stojący akcesoria te mocuje się za pomocą służących do tego łączników i uszczelek.

Fot.: creaton

Fot.: creaton

Fot.: creaton