Docieplenie ścian i remont elewacji

Remont elewacji, czyli jak ocieplić ściany

Wygląd elewacji w dużym stopniu wpływa na estetykę całego domu. Gdy jest stary, może być ona szara, zazieleniona bądź zniszczona. Jednak dla komfortu mieszkańców ważniejsza niż wygląd ścian jest informacja, czy ucieka przez nie dużo ciepła.

Ściany w starym domu bez ocieplenia

Termoizolacyjność ścian w starych domach często pozostawia wiele do życzenia. Nic w tym dziwnego, ponieważ nie od zawsze mury były ocieplane. Wykonywano je z różnych materiałów, najczęściej z cegieł. Wzniesione z nich ściany zewnętrzne mogą mieć grubość od 25 do nawet 50 cm. Rzadziej spotykane jest drewno (konstrukcja szkieletowa, na przykład mur pruski, lita ściana z bali), pustaki betonowe, keramzytobetonowe, ceramiczne i gazobetonowe, żużlobeton. Niektóre z nich nie są już produkowane, z kolei inne nie były wysokiej jakości.

Mury nie zawsze są też jednorodne. Można spotkać kombinację materiałów, na przykład część ściany jest z cegły, a część - z gazobetonu. Oprócz tego znajdują się w nich przeróżne elementy konstrukcyjne, takie jak nadproża, wieńce lub inne wzmocnienia. Najczęściej spotykanym wykończeniem starych domów są cegły zwykłe lub licowe, tynki cementowe lub cementowo-wapienne, drewno. Czasem możemy natknąć się na nietypowe mozaiki, płytki kamienne, a nawet potłuczone talerze i butelki zatopione w tynku.

O remoncie elewacji zwykle nie decyduje jej wygląd, lecz zniszczenia:

- od zewnątrz (rysy, zacieki, odspojenie tynku),

- od wewnątrz (zagrzybienie, zacieki),

- a także wychładzanie pomieszczeń, zły stan okien i drzwi.

Czytaj więcej o ocenie stanu starego budynku

Ocena stanu technicznego ścian i elewacji

Zanim zabierzemy się za remont starego domu, ocenę stanu technicznego ścian i elewacji powinien przeprowadzić doświadczony inżynier budownictwa lub architekt. Profesjonalista powinien zwrócić uwagę na:

- wygląd elewacji, a zwłaszcza widoczne odspojenia i rysy;

- stan gzymsów, cokołów i obróbek blacharskich (na przykład parapetów);

- ślady zacieków;

- ślady zawilgocenia i zagrzybienia wewnątrz budynku;

- grubość ścian i materiał, z którego są wykonane (w szczególnych sytuacjach trzeba zrobić odkrywki);

- stan okien i drzwi, ich rodzaj i sposób osadzenia.

Pęknięcia i rysy w ścianach

Przede wszystkim należy ocenić wytrzymałość murów. Oglądając elewację od zewnątrz oraz ściany zewnętrzne od wewnątrz, możemy natrafić na większe rysy i pęknięcia ścian. Mogą one świadczyć o słabej wytrzymałości ścian, a nawet całej konstrukcji. Ich występowanie należy skonsultować z doświadczonym konstruktorem, który prawdopodobnie zaleci wykonanie ekspertyzy. Z niej dowiemy się, czy konieczne będzie wzmocnienie muru, na przykład za pomocą specjalnych klamer.

Zawilgocone i zagrzybione ściany

Zły stan gzymsów, obróbek blacharskich oraz cokołów, połączony z widocznymi śladami zacieków, świadczy o konieczności naprawy tych elementów. Przy zaciekach na cokole w pierwszej kolejności konieczna będzie ocena zawilgocenia fundamentów bądź piwnic. Zwykle ich zły stan wiąże się ze zdegradowanym wykończeniem elewacji. W takiej sytuacji musimy rozważyć remont całej powierzchni wraz z wymianą bądź naprawą zniszczonych elementów.

Jeśli od wewnątrz stwierdzimy zagrzybienie powierzchni murów, może to być sygnał, iż mamy do czynienia z kondensacją pary wodnej na powierzchni przegrody. Jej przyczyną może być nieprawidłowa wentylacja lub słaba termoizolacyjność ścian zewnętrznych.

Warto także zwrócić uwagę na istniejącą instalację grzewczą i wysokość rachunków za ogrzewanie. Może to również dostarczyć informacji dotyczących termoizolacyjności ścian.

Zobacz też przebudowę domu, który był przeznaczony do rozbiórki

Czy konieczne jest docieplenie ścian?

Przed podjęciem decyzji o dociepleniu ścian w starym budynku trzeba ustalić, z czego są wykonane i jaką mają grubość.

Czasem nie jest to łatwe. Jak już wiadomo, ściany w tym samym domu mogą być wykonane z różnych materiałów oraz mieć różną grubość (inną na parterze, a inną na piętrze). Czasem konieczne będzie wykonanie odkrywek. Ustalone informacje powinny zostać opisane w opracowaniu technicznym, a dokładniej - na rzutach kondygnacji i ewentualnie dodatkowych przekrojach. Informacje te będą bardzo istotne podczas określania parametrów cieplno-wilgotnościowych ścian, a także doboru właściwej technologii docieplenia. Znając grubość ścian oraz materiał, z jakiego są wykonane, można określić współczynnik przenikalności cieplnej U. Zadanie to najlepiej jest powierzyć audytorowi energetycznemu.

Czytaj też: System ociepleń. Jak wybrać najlepszy

Badanie termowizyjne budynku

Podczas oceny ścian zewnętrznych, które są już docieplone (częściowo lub w całości), dobrze jest wspomóc się badaniem termowizyjnym, które pomoże wskazać słabsze termicznie miejsca. W ten sposób da się ustalić także inne "niespodzianki" w ścianie, takie jak otwory, miejscowe wzmocnienia itp. Badanie termowizyjne można przeprowadzić jedynie zimą, przy działającym ogrzewaniu w środku budynku. Badania oraz interpretację wyników powinien wykonać doświadczony inżynier, architekt lub audytor energetyczny.

Fot. Termo-Pomiar Włodzimierz Adamczewski

Czy konieczna jest wymiana okien?

Na koniec powinniśmy dokładnie ocenić stan drzwi i okien wraz z parapetami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Zwykle w starych budynkach wymienia się nieszczelną stolarkę, na przykład okna skrzynkowe na szczelne, wykonane z PVC. Wtedy często zapomina się o konieczności zapewnienia nawiewu powietrza z zewnątrz, co powoduje zaburzenie działania wentylacji grawitacyjnej. Może to być jedną z przyczyn zagrzybienia. Dodatkowo, nowe okna wstawiane są w istniejącej linii ościeży, co nie jest korzystne, gdy dom jest docieplany. Lepiej okna wysunąć tak, aby znalazły się w warstwie ocieplenia.

Decyzja o konieczności docieplenia ścian powinna zostać podjęta na podstawie kompleksowej analizy budynku, a nie tylko porównania współczynnika U.

Audyt energetyczny budynku

W większości sytuacji, przy zachowaniu pierwotnego źródła ciepła oraz oryginalnej stolarki okiennej, stary dom mógłby dalej nam służyć. Jedynym jego "mankamentem" byłoby duże zużycie ciepła, a przez to wysoki koszt ogrzewania. Starając się je ograniczyć, musimy równocześnie zadbać o kilka aspektów. Pierwszym jest zmniejszenie współczynnika U ścian (od stycznia 2014 roku powinien mieć wartość mniejszą lub równą 0,25 W/(m2K)). Mur tylko z cegły pełnej, o grubości 38 cm, ma U na poziomie 1,5 W/(m2K).

Należy również wymienić stare okna i zlikwidować ewentualne mostki termiczne. Obecnie dla okien i drzwi obowiązuje wartość współczynnika U mniejsza lub równa 1,3 W/(m2K). Należy przy tym zapewnić skuteczną wentylację pomieszczeń, przy uwzględnieniu nowej stolarki okiennej oraz systemu ogrzewania.

Termomodernizacja budynku

Wszystkie te dane powinny być przedmiotem projektu, zwykle wykonanego w formie audytu energetycznego, uzupełnionego o ewentualny projekt termomodernizacji. Takie opracowania wykonują audytorzy energetyczni oraz architekci.

Niestety, często inwestorzy wykonują prace prowadzące do obniżenia zużycia ciepła bez planu i dokładnego projektu. W efekcie, gdy w starym domu zostaną wymienione tylko okna i instalacja grzewcza, w niektórych miejscach ściany mogą przemarzać (wychładzać się). Nowoczesna, oszczędna instalacja grzewcza nie jest w stanie dostarczyć wystarczająco dużo ciepła, aby zachować komfort termiczny na wewnętrznej powierzchni przegrody. Jeżeli dodatkowo podczas wymiany stolarki zaburzone zostanie działanie wentylacji, to w ciągu jednego sezonu grzewczego na powierzchni ścian w okolicach okien, w narożach, przy stropie i podłodze będzie skraplać się para wodna, powodując zawilgocenie i zagrzybienie. Wilgotna ściana dodatkowo ma niższe parametry termoizolacyjne, co pogłębia problem. Docieplenie takiej ściany może wcale go nie rozwiązać.

Audyt termomodernizacyjny wraz z oceną techniczną istniejących przegród jednoznacznie wskaże, jaki zakres termomodernizacji będzie najkorzystniejszy. Ważne, żeby zwrócono w nim uwagę na wszystkie punkty, również często pomijaną prawidłową wentylację.

Docieplanie ścian w praktyce

Wybór sposobu remontu ścian zewnętrznych i ewentualnie dopasowanie odpowiedniego systemu docieplenia jest trudne. Każdy stary dom wymaga indywidualnego podejścia w kwestii doboru materiałów i technologii naprawy elewacji. Dlatego tak ważne jest zebranie wszystkich istotnych informacji i dokładne określenie struktury ścian. Na etapie planowania prac dociepleniowych, zawsze warto podjąć współpracę z doświadczonym architektem oraz inspektorem nadzoru inwestorskiego. Mając na uwadze wszystkie pozostałe aspekty wynikające z audytu budynku, pomogą oni wybrać najlepszy wariant przeprowadzenia prac w połączeniu z dostępnym budżetem.

Niemniej w każdej sytuacji, a szczególnie przy termomodernizacji domu, powinniśmy wykonać projekt docieplenia wraz z obliczeniami cieplno-wilgotnościowymi. Musi on wskazywać sposób likwidacji lub ograniczenia mostków termicznych w okolicach balkonów, fundamentów, przy połączeniu z dachem, na gzymsach i ościeżach. Unikajmy samodzielnego kopiowania rozwiązań wykonywanych u znajomych lub sąsiadów, gdyż niewłaściwie przeprowadzone prace mogą nam przysporzyć nowych kłopotów. Technologia docieplenia może uwzględniać zachowanie istniejącego materiału termoizolacyjnego pod warunkiem, iż jest on w dobrym stanie technicznym i zapewnia stabilne podłoże pod kolejne warstwy.

Wykonanie docieplenia ścian w każdej technologii wymaga dużej staranności i wiedzy (której często brakuje ekipom wykonawczym). W związku z tym zaleca się podpisać umowę z ekipą remontową (pobierz wzór umowy o prace budowlane), a nadzór nad pracami zlecić doświadczonemu inspektorowi.

Docieplanie starego domu: nie tylko ETICS

Przy ociepleniu ścian zewnętrznych, nie ograniczajmy się jedynie do najpopularniejszej metody ETICS. W starych domach często dobrym rozwiązaniem jest łączenie kilku metod, co pozwoli uatrakcyjnić wygląd elewacji. Pamiętajmy również o ozdobach na elewacji, takich jak bonie, narożniki, dekoracyjne obramowania okien i innych dodatkowych elementach (okiennicach, oświetleniu, tabliczkach adresowych).

Pamiętajmy, że elewacja jest wizytówką domu, dobrze zaprojektowana i wykonana będzie nam służyć przez wiele lat, zapewniając nie tylko wrażenia estetyczne, ale także komfort wewnątrz domu.

Ocieplenie ścian od wewnątrz

Zlecając opracowanie audytu i projektu docieplenia, powinniśmy pamiętać o tym, że dom może znajdować się w strefie ochrony konserwatorskiej lub być wpisany do rejestru zabytków. A to oznacza, iż konserwator nie zgodzi się na zmianę elewacji lub wyda zalecenia dotyczące sposobu przeprowadzenia remontu bądź docieplenia ścian.

Jeśli domu nie da się docieplić od strony zewnętrznej, jedynym wyjściem jest docieplenie od wewnątrz. Powinno być to poprzedzone szczegółowymi obliczeniami cieplno-wilgotnościowymi, przeprowadzonymi przez inżyniera dobrze znającego zagadnienia fizyki budowli. Źle dobrane materiał oraz grubość warstw mogą spowodować zawilgocenie ścian. Najlepiej stosować specjalnie do tego przeznaczone systemy ociepleń, a nie popularne materiały, takie jak styropian czy wełna.

Docieplając ściany od wewnątrz, zmniejszamy niestety powierzchnię użytkową domu.

Czytaj też o ocieplaniu okien dachowych od wewnątrz

Docieplenie ściany w granicy działki

Aby wyremontować ścianę domu znajdującą się dokładnie na granicy działki, konieczne jest wejście na sąsiednią nieruchomość. Dobre stosunki sąsiedzkie zwykle to ułatwiają, ale mogą zdarzyć się sytuacje, w których sąsiad nie będzie chciał nas wpuścić na swój teren (na przykład przy ścianie może mieć nowo założony ogródek).

Musimy mieć też świadomość, iż materiał termoizolacyjny będzie znajdował się poza granicami naszej działki. Jednak sąsiad może nie zgodzić się na udostępnienie własnej działki, gdyż zajmujemy część jego własności. Ale musi się zgodzić na udostępnienie własnej działki w celu remontu samej ściany. Niestety, w niektórych przypadkach pozostaje jedynie droga administracyjna, czego nikomu nie życzę.

Najlepszym rozwiązaniem jest zawsze dogadanie się z sąsiadem i wskazanie obopólnych korzyści z przeprowadzonego remontu elewacji.

Czytaj też o odległościach od granic działki zgodnych z prawem budowlanym