Jak mieszkać ciepło i oszczędnie? Sekrety domów pasywnych

Wyobraź sobie dom, który ogrzewa się praktycznie sam. Bez kaloryferów, bez ustawiania termostatu, bez skoków temperatury. Dom, w którym temperatura nie zależy od kaprysów pogody, a rachunki za ogrzewanie przypominają bardziej koszt kawy na mieście niż miesięczną opłatę za energię. Brzmi nieprawdopodobnie? A jednak taki dom istnieje naprawdę. To dom pasywny.  Dzięki prostej bryle, doskonałej izolacji i zaawansowanemu systemowi wentylacji z rekuperacją, taki budynek jest przyjazny nie tylko dla domowników, ale też dla środowiska i – co równie ważne – dla Twojego portfela.

Proces budowy domu pasywnego zaczyna się od starannego planowania i projektowania, uwzględniającego wszystkie aspekty związane z energooszczędnością. Następnie należy wybrać odpowiednie materiały i technologie, które zapewnią wysoką izolacyjność i szczelność budynku. Na każdym etapie budowy ważne jest również kontrolowanie jakości wykonania, aby upewnić się, że wszystkie elementy są zgodne z wymaganiami budownictwa pasywnego.

Pasywny od fundamentów po dach

Czym charakteryzują się domy pasywne? I dlaczego tak wiele osób widzi w nich przyszłość budownictwa? Już odpowiadamy. 

To dom, który został zaprojektowany i zbudowany w sposób minimalizujący zapotrzebowanie na energię do ogrzewania. Kluczowa jest tutaj efektywność energetyczna, zdolność do wykorzystywania ciepła generowanego na co dzień przez mieszkańców i urządzenia domowe oraz OZE. To wystarczy, by przez większą część roku utrzymać komfortową temperaturę we wnętrzu. Dzięki temu dom pasywny nie wymaga tradycyjnego systemu ogrzewania, a jedynie technologii uzupełniających – m.in.

wspomnianych odnawialnych źródeł energii wykorzystujących  naturalne źródła (niestety całkowita rezygnacja z urządzeń grzewczych w naszym klimacie nie jest możliwa). 

Dom pasywny definiuje się przede wszystkim poprzez zapotrzebowanie na energię do ogrzewania, która musi być mniejsza niż 15 kWh/(m²·rok). W praktyce oznacza to, że dom o powierzchni 100 m2 przez cały rok zużywa do ogrzewania zaledwie 1500 kWh energii. Dla porównania w typowym domu energooszczędnym to ok. 40–70 kWh/(m² rok), a w standardowym budynku nawet ponad 100 kWh/(m² rok).

Jakie są cechy domu pasywnego?

Aby można  było mówić o domu pasywnym, taki obiekt musi spełniać wyżej opisane niskie zapotrzebowanie na energię. Tak wysoką energooszczędność można osiągnąć łącząc umiejętnie kilka cech budynku i jego konstrukcji:

• Zwarta bryła. Dom pasywny ma zwykle prosty, kompaktowy kształt –  jest projektowany na planie prostokąta lub kwadratu. Minimalizuje to stosunek powierzchni ścian zewnętrznych do kubatury. To zmniejsza powierzchnię, przez którą może „uciekać” ciepło i przekłada się na mniejsze straty energii czy łatwiejsze utrzymanie komfortu cieplnego.
  
  
• Otwarte przestrzenie – to kolejna cecha charakterystyczna nowoczesnych domów pasywnych. Zapewniają one lepszą cyrkulację powietrza i większy komfort użytkowania. Dodatkowo, swoboda przepływu światła naturalnego pomiędzy różnymi częściami domu sprawia, że wnętrze jest jaśniejsze i większe, nawet w domach o mniejszym metrażu.
  
  
• Wydajna termoizolacja - ściany i dach są docieplone ponadstandardowo, najczęściej wełną mineralną, styropianem grafitowym lub pianą PUR. Grubości izolacji może dochodzić nawet do 30–40 cm, co skutecznie chroni przed stratami ciepła w zimie i przegrzewaniem latem. Coraz cieplejsze lata sprawiają, że w szczycie sezonu do chłodzenia domu zużywamy tyle samo energii, co do jego ogrzewanie zimą.
  
  
• Prawidłowe usytuowanie - orientacja względem stron świata. Największe przeszklenia powinny być usytuowane od południa, by jak najlepiej wykorzystać światło słoneczne zarówno do doświetlenia, jak i ogrzania pomieszczeń. Z kolei te, usytuowane od północy powinny mieć niewielkie okna, które zapobiegną niepotrzebnej utracie energii. Generalnie od strony północnej starajmy się ograniczać przeszklenia a gdy to tylko możliwe to całkowicie z nich zrezygnujemy z nich; podobnie jest ze stroną wschodnią, w której okna również nie są pożądane.
  
  
• Szczelne okna i drzwi. W domach pasywnych montuje się okna o bardzo niskim współczynniku przenikania ciepła (Uw ≤ 0,8 W/m² K), najczęściej trzyszybowe, a nawet czteroszybowe, z ramami o wysokiej izolacyjności. Co ważne, liczy się nie tylko samo okno, ale też jego montaż z wykorzystaniem tak zwanej “ciepłej ramki”, która pozwala obniżyć ten współczynnik dodatkowo nawet o 0,1 do 0,2 jednostki. Równie starannie należy wybierać drzwi zewnętrzne. W przeciwnym razie, złej jakości i źle zamontowane okna i drzwi mogą być źródłem znacznych strat energii oraz dyskomfortu w budynku.
  
  
• Brak mostków cieplnych - same materiały to nie wszystko, bo ważny jest też projekt i jego wykonanie. Podczas budowy konieczne jest staranne wykonanie izolacji wszystkich miejsc, przez które mogłoby uciekać ciepło – narożników, łączeń ścian z fundamentami, stropami i dachem. Kluczem są właściwie zaprojektowane detale i odpowiednie wykonawstwo. Eliminacja mostków termicznych to także brak ryzyka kondensacji pary i rozwoju pleśni. A zatem izolacyjność przegród w domu pasywnym jest kluczowym elementem, który decyduje o jego efektywności energetycznej. 

Technologia rekuperacji w domu pasywnym

Domy pasywne charakteryzują się wyjątkową szczelnością i doskonałą izolacją termiczną. Nie mają klasycznej wentylacji grawitacyjnej, więc wymiana powietrza z otoczeniem jest praktycznie niemożliwa. Te budynki funkcjonują jak „termos”, co stwarza ryzyko nadmiernego zawilgocenia i związanych z tym problemów.

Dlatego tak ważną rolę w domach pasywnych odgrywa rekuperacja, czyli wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Dzięki niej możliwa jest stała wymiana powietrza, prawie bez strat energii cieplnej, co zapewnia komfort termiczny i zdrowy mikroklimat wewnątrz budynku. Co ważne, rekuperacja umożliwia utrzymanie wilgotności na optymalnym poziomie.

Zadaniem rekuperacji jest odzyskanie ciepła generowanego wewnątrz domu przez mieszkańców i ich codzienne aktywności i ogrzanie nim świeżego powietrza napływającego z zewnątrz. Ten proces zupełnie nie przypomina tego, który ma miejsce w tzw. tradycyjnym budownictwie, gdzie stosowana jest wentylacja grawitacyjna, której zasada działania polega na przepływie świeżego powietrza z zewnątrz przez otwarte okna lub przez nieszczelności w bryle budynku i na ucieczce zużytego powietrze przez kanały wentylacyjne. Odbywa się to w sposób w dużej mierze niekontrolowalny i prowadzi do dużych strat ciepłą.

Dom, który ogrzewa się sam

W domu pasywnym ciepło dosłownie „robi się samo”. I to nie tylko dzięki nowoczesnym rozwiązaniom , ale też dzięki mieszkańcom. Codzienne czynności, jak gotowanie, prasowanie, korzystanie z urządzeń elektrycznych czy nawet zwykła obecność ludzi we wnętrzu, generują ciepło, które w szczelnym budynku nie ucieka na zewnątrz. Ale w domu pasywnym w całkowicie naturalny sposób to domownicy stają się jednym z głównych źródeł ogrzewania.

Dzięki świetnej izolacji i wentylacji z rekuperacją dom pasywny potrafi „przechwycić” i efektywnie wykorzystać nawet niewielkie ilości ciepła. Nie ma potrzeby montowania tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej, nie trzeba nawet otwierać okien (ale można). W rezultacie to, co w tradycyjnych domach szybko ucieka przez ściany, dach i okna, tutaj ogrzewa napływające świeże powietrze, zapewniając komfortową temperaturę przez większą część roku, praktycznie bez konieczności dogrzewania. Dom pasywny to inwestycja, która choć średnio droższa o około 15%, szybko się zwraca. I mam tu na myśli nie tylko niskie rachunki za ogrzewanie, ale też większy komfort, ciszę, stabilną temperaturę i lepsze samopoczucie - zwłaszcza w przypadku alergików.

 Dla kogo dom pasywny?

Dom pasywny to coś więcej niż nowoczesny trend. To odpowiedź na wyzwania, przed którymi dziś stoimy - rosnące ceny energii, konieczność rezygnacji z paliw kopalnych, coraz większa świadomość i potrzeba życia w zgodzie z otaczającą naturą. W ten sposób inwestujemy nie tylko w niższe rachunki, ale przede wszystkim w zdrowie i przyszłość – swoją i przyszłych pokoleń.

To idealne rozwiązanie dla inwestorów, którzy chcą żyć ekologicznie, a jednocześnie nie planują rezygnować z komfortu i wygody. Dla tych, którzy cenią ciszę, czyste powietrze i poczucie kontroli nad domowym budżetem – niezależnie od tego, co dzieje się na rynku energii. Dom pasywny pozwala mieszkać nie tylko oszczędnie, ale (przede wszystkim) spokojnie. Nie bez znaczenia jest również fakt, że domy pasywne, wyposażone w nowoczesne technologie i rozwiązania, cieszą się bardzo wysoką wartością na rynku nieruchomości, co czyni je atrakcyjną inwestycją na przyszłość.

Dom pasywny a zeroemisyjny – czym się różnią?

Dyrektywa budynkowa, czyli akt prawny UE o charakterystyce energetycznej budynków, głosi, że od roku 2030 wszystkie nowopowstające domy, także indywidualne, mają być zeroemisyjne. Domy pasywny może być domem zeroemisyjnym, ale nie zawsze nim jest. To dwa różne pojęcia. A na czym polega różnica?  Przypomnijmy, dom pasywny to budynek zaprojektowany tak, by:

• zużywać bardzo mało energii (poniżej 15 kWh/m² rocznie na ogrzewanie),
• maksymalnie wykorzystywać naturalne źródła ciepła (np. słońce, ciepło zewnętrzne wewnętrzne),
• mieć doskonałą izolację i szczelność,
• wykorzystywać rekuperację i energooszczędne technologie.

Jednak dom pasywny może wciąż może być zasilany na przykład gazem, a wtedy już nie jest zeroemisyjny. Dopiero wyposażenie go w instalacje OZE zamienia go w dom zeroemisyjny, czyli taki, który:

• ma zerowy bilans emisji dwutlenku węgla,
• zasilany jest energią w 100% z odnawialnych źródeł (np. fotowoltaika w połączeniu z rekuperacją lub pompą ciepła),
• często generuje więcej energii niż jej potrzebuje .

Zatem dom zeroemisyjny musi być bardzo energooszczędny. Zwykle jest zbudowany w standardzie zbliżonym do pasywnego, podczas gdy dom pasywny nie zawsze jest zeroemisyjny, ponieważ jest to uzależnione od źródła energii i sposobu ogrzewania.