Dach z blachy - akcesoria

Niektóre akcesoria do pokryć z blachy stalowej są niezbędne do wykończenia dachu, inne można stosować lub nie, choć zwykle ma to wpływ i na wygląd dachu, i na komfort użytkowania budynku. Jest tych akcesoriów całkiem sporo - jedne są potrzebne do wykończenia pokrycia dachowego, drugie służą do wentylacji dachu, trzecie zwiększają bezpieczeństwo, bo chronią przed osuwaniem się śniegu i umożliwiają bezpieczne poruszanie się po dachu.

Do wykończenia

Akcesoria niezbędne do wykończenia pokrycia z blachy to przede wszystkim gąsiory dachowe, wiatrownice, pasy nadrynnowe, rynny koszowe i łączniki dachowo-ścienne. Produkuje się je z tej samej blachy co elementy do krycia połaci. Może to więc być zarówno stal ocynkowana, jak i powlekana kolorowymi powłokami organicznymi. Akcesoria te stosuje się najczęściej na krawędziach połaci dachowej.

- Pasy nadrynnowe mocuje się przed rozpoczęciem krycia dachu blachą. Ich zadaniem jest ochrona deski czołowej okapu przed wodą opadową oraz promieniowaniem słonecznym. Wielu producentów oferuje pasy jako gotowe elementy w standardowych wymiarach, ale dekarzowi nietrudno je też wykonać z blachy płaskiej na placu budowy.

- Wiatrownice stosuje się na bocznych (szczytowych) krawędziach połaci. Można je kupić gotowe - w wymiarach standardowych, lub zamówić - w innych (dobranych do wysokości profilu pokrycia). Wiatrownice mają często przetłoczenia usztywniające, dlatego nieco trudniej je wykonać z blachy na placu budowy.

- Gąsiory dachowe to elementy do wykańczania zwieńczenia dachu (kalenicy) lub naroży dachowych, czyli ukośnych styków dwóch połaci. Do blachodachówki używa się gąsiorów baryłkowych, półokrągłych, z żebrami usztywniającymi. Producenci oferują je na ogół w dwóch rozmiarach: większym - na główną kalenicę dachu, i mniejszym - np. na kalenice daszków lukarn. Do blach trapezowych, falistych i klasycznych (na rąbek stojący) stosuje się gąsiory nieco prostsze w formie, z prostokątnymi krawędziami i zazwyczaj nie więcej niż jednym ozdobnym przetłoczeniem.

- Rynny koszowe to bardzo ważne elementy pokrycia każdego dachu wielopołaciowego (nie tylko krytego blachą). Zadaniem każdej takiej rynny jest zbieranie wody opadowej ze styku dwóch połaci. Ważne jest dobranie szerokości ramion rynny koszowej do długości połaci (bez tzw. odbojów), w przeciwnym razie może dochodzić do przecieków, zwłaszcza w okresie zimowym.

Wymienione akcesoria występują na każdym (pas nadrynnowy, wiatrownica, gąsior) lub prawie każdym (rynna koszowa) dachu z pokryciem blaszanym. Kształt pasa nadrynnowego czy rynny koszowej nie zależy od rodzaju pokrycia, ale wiatrownice i gąsiory dachowe przystosowane do różnych jego rodzajów (dachówkowe, trapezowe) najczęściej mają odmienny wygląd. Co więcej, pasy nadrynnowe i rynny koszowe wykonane z blachy stosuje się powszechnie również do dachów pokrytych dachówką ceramiczną i betonową. Bez tych elementów trudno byłoby zapewnić szczelność takiego pokrycia.

Do wentylacji

Są to dwie grupy akcesoriów: kominki wentylacyjne oraz wywietrzniki dachowe.

- Kominki wentylacyjne to kompletne zestawy, z których każdy składa się z podobnych elementów: rury zewnętrznej, kołnierza, rury wewnętrznej, a także uszczelniacza, wkrętów itd. Służą do wyprowadzania ponad dach oparów albo pary wodnej z wnętrza budynku, są zatem zawsze podłączone do jego systemu wentylacyjnego. Produkuje się je w różnych kolorach (np. ceglastym, ciemnoczerwonym, brązowym, ciemnozielonym, ciemnoszarym, czarnym), w wersji izolowanej oraz nieizolowanej:

- zestaw izolowany, o średnicy 125 mm, należy stosować tam, gdzie opary są ciepłe; izolacja zapobiega wówczas ich skraplaniu się na wewnętrznych ściankach elementów;

- zestaw nieizolowany, o średnicy 110 mm i pojedynczych plastikowych ściankach bez izolacji; stosuje się, gdy opary są zimne.

Zestawy mają kołnierze wyprofilowane do konkretnego rodzaju blachy dachowej, dlatego w zamówieniu trzeba podać nawet rodzaj blachy dachówkowej (np. niska fala, wysoka fala).

- Wywietrzniki dachowe mają za zadanie wentylowanie przestrzeni pomiędzy blachą pokryciową i folią paroprzepuszczalną. Powinno się je stosować w dachach o długich połaciach lub tam, gdzie połać jest przecięta poprzecznie jakimś elementem (np. szerokim kominem), co uniemożliwia naturalny ruch powietrza wentylacyjnego i trzeba wspomóc grawitacyjną wentylację przestrzeni pod blachą. Wywietrznik ma uniwersalny kołnierz, który można dopasować do każdego typu profilu pokrycia z blach. Wywietrzniki - tak jak zestawy wentylacyjne - produkuje się w kilku podstawowych kolorach odpowiadających kolorom blachy powlekanej.

Kominki wentylacyjne na zakończeniu pojedynczych kanałów nie są potrzebne, jeżeli kanały te są podłączone do kominów murowanych. Również wywietrzniki dachowe nie są niezbędne na każdym dachu. Problem w tym, czy ich niezastosowanie będzie świadomą decyzją projektanta a następnie wykonawcy. Na dachach naszych domów elementów wentylacyjnych jest bowiem często za mało albo nie ma ich wcale - również tam, gdzie są niezbędne.

Dla bezpieczeństwa

Do tej grupy akcesoriów należą bariery śniegowe, ławy kominiarskie i stopnie kominiarskie.

Bariery śniegowe do pokryć blaszanych produkuje się w dwóch odmianach:

- lekkie - podstawowe i najczęściej stosowane. Wytwarzane są z tej samej blachy powlekanej co pokrycie. Mocuje się je wkrętami do szczytów fal blachy dachówkowej lub trapezowej. Podczas roztopów pod barierą w dole fali blachy jest dostateczna ilość miejsca dla spływu wody lub zsuwania się niewielkich, niegroźnych ilości śniegu. Bariery lekkie można stosować na obszarach o średnich opadach;

- rurowe - oferowane jako kompletne zestawy elementów (podpory, uszczelki, wkręty). Mocuje się je długimi wkrętami wkręcanymi przez blachę, uszczelki i elementy dystansowe do łat, a następnie w wycięcia w podporach wprowadza rury i zabezpiecza je przed wysunięciem. Takie bariery mają po 3 m długości i łatwo je połączyć w rzędy. Przeznaczone są do stosowania na obszarach o obfitych opadach śniegu - np. w górach.

W przepisach budowlanych nie precyzuje się, czy i gdzie należy stosować bariery śniegowe. Zdrowy rozsądek nakazuje jednak je zamontować przynajmniej nad wejściami do budynków, nad pieszymi ciągami komunikacyjnymi oraz np. nad placami zabaw dla dzieci.

- Ławy, stopnie i drabinki kominiarskie należą - w przeciwieństwie do barier śniegowych - do niezbędnych elementów pokrycia dachów, ich stosowanie jest bowiem uregulowane przepisami budowlanymi. Nakazują one, by na dachach o spadku powyżej 25% oraz pokrytych materiałami łamliwymi (np. łupki kamienne) były wykonane stałe dojścia do kominów, urządzeń technicznych oraz anten radiowych i telewizyjnych. Typy i odmiany ław i stopni oraz wymagania im stawiane opisano w Polskiej Normie PN-EN 516: Prefabrykowane akcesoria dachowe. Urządzenia umożliwiające chodzenie po dachu. Pomosty, stopnie szerokie i stopnie wąskie. Sposób montażu ław czy stopni nie jest określony w przepisach. Najczęściej urządzenia te montuje się podobnie jak bariery śniegowe rurowe, stosując takie same podpory, dodatkowy element podtrzymujący w kształcie odwróconego trójkąta oraz pomost stalowy. Dla blach klasycznych łączonych na rąbek stojący opracowano specjalny sposób montażu barier i ław - element podporowy mocowany jest do rąbków, bez wiercenia dodatkowych otworów w blasze pokryciowej.

* * *

Część omówionych akcesoriów powinna się znaleźć na każdym dachu pokrytym blachą. Te dodatkowe (niewymagane przez przepisy) podniosą o 10-15% cenę niezbyt skomplikowanego dachu o powierzchni ok. 200 m2. Większość inwestorów oszczędza na tym wydatku lub też nie zdaje sobie sprawy, że akcesoria te okażą się potrzebne podczas eksploatacji domu. Kiedy potem daje im się we znaki brak bariery śniegowej nad wjazdem do garażu lub pomostu łączącego wyłaz dachowy z kominem, próbują to uzupełnić. Niektóre akcesoria, np. ławę kominiarską, można na szczęście zamontować także na gotowym pokryciu, podobnie jest z barierą śniegową. Ale są też takie, które do zainstalowania wymagają dodatkowej łaty. Dlatego znacznie rozsądniej jest montować bariery lub ławy od razu lub zastosować podczas budowy odpowiednie elementy drewniane, by ułatwić sobie zamontowanie akcesoriów dachowych w przyszłości.