Wszystko o elewacjach

Minęły już czasy, gdy wykończenie ścian zewnętrznych odkładało się na lata jako nieistotny etap prac budowlanych, a surowy wygląd domów nie przeszkadzał w ich zamieszkaniu. Dziś buduje się szybciej i do końca. Inwestorzy mają większe wymagania estetyczne i więcej wiedzy budowlanej. Chcą, by ich dom miał ładną, praktyczną i trwałą elewację, dobrze chroniącą ściany i warstwę ocieplenia przed zniszczeniem. Niekoniecznie za duże pieniądze. Elewacja może kosztować tyle, ile wzniesienie ścian zewnętrznych, ale i za 30% tej kwoty można mieć efektowne i dobre ich wykończenie.

Grunt to pomysł

Bogactwo możliwości nie zawsze pomaga w wyborze. Zwłaszcza gdy elewacji chciałoby się nadać indywidualny charakter i jednocześnie wkomponować ją w otoczenie, a wszystko to połączyć z jej walorami praktycznymi i rozsądną ceną. Dlatego coraz częściej pomysł na elewację powstaje we współpracy z architektem tworzącym projekt domu lub dokonującym adaptacji projektu gotowego. Podpowiedzi fachowca nierzadko pozwalają prostymi zabiegami podkreślić atuty architektury budynku czy też zatuszować drobne defekty, na przykład niekorzystne proporcje bryły. Podstawowy materiał elewacyjny niekiedy jest tylko tłem dla różnych detali: efektownego cokołu, ramowania wokół okien i drzwi czy też ozdobnych listew. Czasami jednak to on właśnie nadaje domowi oczekiwany charakter.

Elewacja i konstrukcja

Konstrukcja ścian zewnętrznych generalnie nie przesądza o wyborze materiału elewacyjnego, ale ze względów praktycznych przyjęło się stosować materiały dopasowane do rodzaju ścian.

Ściany jednowarstwowe. Najczęściej pokrywa się je tynkiem tradycyjnym, a jeśli są równe i gładkie - tynkiem cienkowarstwowym.

Ściany dwuwarstwowe. Stosuje się na nich tynk cienkowarstwowy układany na ociepleniu z płyt styropianu lub wełny mineralnej. Do ocieplonych ścian można także przyklejać okładziny z płytek elewacyjnych, można też wykończyć je okładziną montowaną na ruszcie.

Ściany trójwarstwowe. Ich warstwę zewnętrzną (osłonową) często wykonuje się z cegieł klinkierowych, licowych lub silikatowych - wtedy stanowi ona jednocześnie elewację domu. Jeśli wymuruje się ją ze zwykłych cegieł lub pustaków, ściany zwykle wykańcza się tynkiem.

Ściany szkieletowe. Pokrywa się je okładzinami mocowanymi na ruszcie, ale też coraz częściej - tynkiem cienkowarstwowym układanym na ociepleniu z płyt. Ściany szkieletowe można też obmurowywać klinkierem.

Ściany z bali. Jeśli mają być ocieplone od zewnątrz, zwykle okłada się je oblicówką z desek montowaną na drewnianym ruszcie.

Obmurówki i imitacje

Elewacje z cegieł klinkierowych, licowych lub silikatowych, a także te obłożone płytkami ceramicznymi lub betonowymi, są uznawane za bardzo trwałe i niewymagające konserwacji. Zresztą to nie jedyne ich zalety: solidny wygląd takiej elewacji często podnosi wartość estetyczną i materialną domu. O efekcie dekoracyjnym przesądza nie tylko kolor i faktura elementów, ale też sposób wiązania, czyli układ cegieł w murze, a także kolor i sposób formowania spoin.

Zmierzch silikatów. Materiałem najchętniej stosowanym na obmurówki ścian lub okładziny jest ceramika. Tańsze i popularne niegdyś silikaty, czyli wyroby wapienno-piaskowe w postaci cegieł elewacyjnych, kształtek lub płytek trudno spotkać na rynku. Jeden z większych ich producentów zaniechał produkcji elementów elewacyjnych, inny robi je tylko na specjalne zamówienie. Coraz większą popularnością cieszą się natomiast wyroby betonowe imitujące cegły klinkierowe lub okładziny kamienne.

Obmurówki. Wymagają zaprojektowania szerokiego fundamentu, na którym można oprzeć dodatkową warstwę cegieł. Dlatego obmurówki robi się przede wszystkim w domach, w których zaprojektowano ściany trójwarstwowe, albo w domach szkieletowych, dla których przewidziano takie wykończenie. Pomiędzy warstwą nośną ściany a obmurówką mocuje się ocieplenie ze styropianu bądź z wełny mineralnej. Jeśli jest ono z wełny, niezbędne jest odsunięcie obmurówki od ocieplenia na 2-3 cm oraz wykonanie w niej (u dołu i na górze) otworów wentylacyjnych zabezpieczonych siatką, umożliwiających usuwanie nadmiaru wilgoci ze ściany.

Cegły muruje się na niepełne spoiny: klinkier na specjalną zaprawę do klinkieru, a cegły licowe i silikatowe na tradycyjną zaprawę cementowo-wapienną. W trakcie murowania warstwę elewacyjną trzeba solidnie zakotwić w warstwie nośnej. Po 3-4 dniach spoiny można dopełnić masą spoinującą.

Okładziny. Płytki i kształtki elewacyjne są tańszą metodą na osiągnięcie podobnego efektu jak obmurówka. Zwykle przykleja się je do otynkowanej ściany dwuwarstwowej albo bezpośrednio do warstwy ocieplenia z płyt styropianowych. W domach szkieletowych można je też naklejać na sztywne poszycie ścian, najlepiej z płyt cementowo-włóknowych.

Tynki

Obecnie najpopularniejszym wykończeniem ścian zewnętrznych są tynki cienkowarstwowe. Produkuje się je w różnych rodzajach (mineralne, silikatowe, akrylowe lub silikonowe) i kolorach. Podczas zacierania można im nadać rozmaite faktury, a po wyschnięciu - jeśli chcemy zmienić ich kolor - także pomalować. Zwykle układa się je na ociepleniu z płyt styropianu lub wełny mineralnej, ale również bezpośrednio na murze, jeśli jego powierzchnia jest równa i gładka (np. z betonu komórkowego). Gdy tynkuje się dom o drewnianej konstrukcji szkieletowej, poszycie ścian najlepiej wykonać z płyt włóknowo-cementowych, bo są bardzo dobrym podkładem pod tynk.

Tradycyjne, grube tynki stosuje się rzadziej - jako warstwę wykończeniową lub podkład pod tynk cienkowarstwowy.

Tynki w systemie. Producenci często oferują tynki cienkowarstwowe w systemach (różne warianty bezspoinowego systemu ociepleń, w skrócie BSO). W skład takiego systemu wchodzi komplet materiałów potrzebnych do ocieplenia budynku metodą lekką mokrą, a więc przede wszystkim:

- klej do mocowania płyt termoizolacyjnych;

- zaprawa układana na ociepleniu z płyt, w którą wtapia się siatkę zbrojącą;

- siatka zbrojąca z włókna szklanego;

- preparat gruntujący lub podkład pod tynk;

- zaprawa do wykonania tynku.

Niektórzy producenci zapewniają też materiały ociepleniowe (płyty styropianowe i z wełny) oraz kołki do mocowania płyt i akcesoria montażowe, np. listwy startowe. Sprzedają też farby elewacyjne.

Uwaga! Przy wykańczaniu domu metodą lekką mokrą nie powinno się łączyć ze sobą materiałów pochodzących od różnych producentów (z różnych systemów BSO).

Dla każdego coś innego. Przy wyborze rodzaju tynku cienkowarstwowego warto zwrócić uwagę na jego cechy. Generalnie można przyjąć, że:

- tynki mineralne - są podatne na uszkodzenia mechaniczne ze względu na małą elastyczność, nasiąkliwe. Mają jednak dużą paroprzepuszczalność, są odporne na porastanie algami i grzybami, tanie i łatwe do nakładania. Dobre na ściany ocieplone zarówno wełną, jak i styropianem, ale polecane raczej do rejonów o małym zanieczyszczeniu powietrza, bo trudno je czyścić. Sprawdzają się, gdy dom stoi w sąsiedztwie lasu albo jeziora, a także na ścianach o dużej paroprzepuszczalności. Dostępne tylko w jasnych, pastelowych kolorach;

- tynki silikatowe (krzemianowe) - są wysokoparoprzepuszczalne, odporne na porastanie algami oraz grzybami i dość odporne na uszkodzenia mechaniczne. Mają pastelowe kolory. Uniwersalne, choć lepiej nie stosować ich na domach przy ruchliwej ulicy, bo - podobnie jak mineralne - trudno je czyścić;

- tynki akrylowe - są odporne na uszkodzenia mechaniczne (bardzo elastyczne), brudzą się tylko powierzchniowo i łatwo je czyścić. Mają jednak niską paroprzepuszczalność, nie można więc nimi wykańczać ścian ocieplonych wełną mineralną oraz ścian wykonanych z materiałów o wysokiej paroprzepuszczalności (np. z betonu komórkowego). Sprawdzają się na ścianach nowych budynków, z których odparowała wilgoć, narażonych na naprężenia związane z osiadaniem domu. Popularne ze względu na niską cenę i duży wybór kolorów;

- tynki silikonowe - są odporne na działanie czynników atmosferycznych, nienasiąkliwe, wysokoparoprzepuszczalne i elastyczne. Nie płowieją pod wpływem promieni UV. Mają zdolność do samooczyszczania się z zabrudzeń. Dostępne w dowolnym kolorze z palety RAL. Uniwersalne i najdroższe z tynków cienkowarstwowych.

Czas na tynkowanie. Tynk nie jest bardzo trwałym wykończeniem ścian zewnętrznych, ale jeśli tynkowanie przeprowadzi się we właściwym czasie, długo będzie cieszyć oko ładnym wyglądem. Przede wszystkim nie warto się z tym spieszyć. Roboty najlepiej zaplanować:

- po upływie minimum pół roku od ukończenia budowy dachu. Te kilka miesięcy to czas największego osiadania budynku. Na otynkowanej elewacji mogłyby się wtedy pojawić liczne małe pęknięcia;

- po zakończeniu wszystkich mokrych robót w domu i odparowaniu wilgoci z tynków wewnętrznych oraz wylewek podłogowych. Jeśli ściany zewnętrzne wcześniej pokryje się tynkiem na ociepleniu, wówczas odprowadzenie wilgoci będzie utrudnione;

- po wykonaniu odwodnienia dachu - aby brak obróbek blacharskich, rynien lub rur spustowych nie przyczynił się do zawilgocenia elewacji.

Najkorzystniejsza na tynkowanie aura zwykle występuje wiosną lub jesienią, gdy temperatura powietrza wynosi 15-20°C (dla większości tynków nie powinna spaść poniżej 5°C). Zbyt wysoka i zbyt niska temperatura mogą powodować powstanie na powierzchni tynku rys skurczowych i odspajanie się tynku od podłoża.

Suche elewacje

Gdy liczy się szybkość i czystość robót związanych z wykonaniem elewacji, najbardziej odpowiednie są okładziny montowane bez użycia zaprawy - na stalowym lub drewnianym ruszcie przymocowanym do ścian budynku. Montaż elewacji nie wymaga przerw technologicznych, prace są nieskomplikowane, przebiegają sprawnie, niemal niezależnie od pory roku i aury.

Suche elewacje chętnie stosuje się przy odnawianiu ścian zewnętrznych budynków. Przy okazji można je docieplić, układając między listwami rusztu materiał izolacyjny - wełnę mineralną lub styropian. Taki sposób ocieplenia ścian nazywany jest metodą lekką suchą.

Siding. Najpopularniejszym rodzajem suchej elewacji jest siding (panele z PVC) - relatywnie tani, bardzo lekki, łatwy do ułożenia i do utrzymania w czystości. Jest odporny na czynniki atmosferyczne: mróz, słońce i deszcz. Nie grozi mu korozja biologiczna czy zawilgocenie. Może ulec jedynie uszkodzeniu mechanicznemu, a wtedy zniszczony panel po prostu się wymontowuje i wymienia na nowy. Wbrew obiegowym opiniom jest trwałym materiałem elewacyjnym - są producenci, którzy udzielają na niego nawet 50 lat gwarancji.

Siding z założenia przeznaczony był do wykańczania drewnianych domów szkieletowych - jako alternatywa droższej i dużo mniej wygodnej oblicówki drewnianej. Większość paneli przypomina więc pomalowane deski elewacyjne - ich faktura naśladuje rysunek słojów drzewnych, a kolory i wymiary są różne. Pomysły na wygląd elewacji domów szkieletowych uległy jednak zmianie, a poza tym w Polsce siding często stosuje się na domach murowanych (głównie przy docieplaniu ścian). Dlatego są również oferowane panele, które po ułożeniu przypominają elewację klinkierową: mają odpowiednią barwę, fakturę i wytłoczenia.

Montaż. Siding kupuje się jako kompletny system. W zestawie oprócz paneli znajdują się różnego typu łączniki oraz listwy ułatwiające zmontowanie elewacji i estetyczne wykończenie narożników, okapu, ościeży czy wykuszy okiennych, a także dodatkowe akcesoria, na przykład kratki wentylacyjne. Elementy mają gotowe otwory, przez które wbija się gwoździe mocujące je do rusztu. Montaż sidingu wydaje się tak prosty, że wiele osób decyduje się na jego samodzielne ułożenie. Aby zapobiec podstawowym błędom, firmy dołączają więc do zamówionych zestawów szczegółowe instrukcje wykonania elewacji.

Kształtki. Zupełnie inne wrażenie robią suche elewacje wykonane z kształtek betonowych mocowanych do rusztu drewnianego, stalowego lub aluminiowego. Elementy te świetnie imitują ciężki mur kamienny lub z cegieł klinkierowych. Nadają się do wykonania elewacji zarówno w domach murowanych, jak i drewnianych o lekkiej konstrukcji szkieletowej (wysokość budynku szkieletowego nie może przekraczać trzech kondygnacji). Są bardzo trwałe, odporne na czynniki atmosferyczne, działanie ognia oraz uszkodzenia mechaniczne. Nie wymagają żadnych zabiegów konserwacyjnych.

Montaż. Kształtki są dość ciężkie (jedna waży do 2 kg), dlatego ruszt, do którego się je mocuje, musi być solidnie zmontowany. Duża masa jest także zaletą, bo elewacja z ciężkich kształtek w znaczący sposób poprawia izolacyjność akustyczną ściany.

Dzięki dość dużym wymiarom i wygodnej technice montażu kształtki betonowe układa się bardzo szybko - w jeden dzień można wykończyć elewację niedużego budynku parterowego. Bez problemów można je montować samodzielnie, oczywiście według instrukcji opracowanych przez producentów.

Kształtki kotwi się do rusztu stalowymi uchwytami wcześniej do niego przykręconymi lub przy użyciu stalowych profili. Wszystkie mają ukształtowane albo pióra i wpusty, albo wręby zapewniające szczelność elewacji. Kształtki, podobnie jak siding, są oferowane w komplecie z dodatkowymi elementami (cegiełki, kształtki narożne, parapety, płytki i łączniki). Zalecany przez producentów sposób wykonania elewacji umożliwia skuteczną wentylację ściany i warstwy ociepleniowej.

Deski i kamień. Pomimo niewątpliwych walorów użytkowych, jakie mają prefabrykowane elewacje przypominające drewno lub kamień, nie brakuje zwolenników naturalnych materiałów elewacyjnych. Dla nich żadne imitacje nie stworzą szczególnego, swojskiego klimatu, jaki zyskują domy wykończone tradycyjną oblicówką drewnianą lub kamieniem naturalnym, albo nie nadadzą domowi monumentalnego charakteru, specyficznego dla wykończenia z gładkich płyt kamiennych.

Elewacje z naturalnych materiałów nie są tanie, zwłaszcza że płaci się nie tylko za materiał, ale często też za jego przygotowanie, wykonawstwo wymagające fachowej wiedzy, a wreszcie - za okresową konserwację elewacji (szczególnie oblicówki z desek).

Montaż. Na oblicówkę z drewna przeważnie stosuje się deski sosnowe, świerkowe lub modrzewiowe o grubości 1,8-3 cm i o różnej szerokości. Najlepiej, gdy mają one wyprofilowane wpusty i wypusty ułatwiające łączenie. Deski można też łączyć na wręby lub zakład. Przybija się je do drewnianego rusztu nośnego, a po montażu wykańcza lakierem, lakierobejcą, impregnatem lub farbą.

Wykonanie kamiennej elewacji, bez względu na rodzaj elementów, wymaga użycia odpowiedniej zaprawy. Montaż nie jest więc szybki i suchy.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>