Elewacja z drewnem w roli głównej
Elewacja z desek sprawdzi się pod warunkiem, że dobierzemy odpowiedni rodzaj drewna, właściwie je zamontujemy i dobrze zabezpieczymy przed zniszczeniem.
Drewno na elewację możemy kupić w postaci gotowych profilowanych elementów lub jako tarcicę, z której dopiero zostaną one wycięte. Dla większości inwestorów prostszy wydaje się pierwszy sposób - i rzeczywiście jest to szybsze i tańsze rozwiązanie. Na drugi wariant decydują się osoby mające już własne drewno, które chcą je w jakiś sposób wykorzystać. Przerób swojego surowca wiąże się jednak z dodatkowymi kosztami i powstaniem znacznej ilości odpadów.
Żywotność drewna zależy od wielu czynników - jego gatunku, metody obróbki, miejsca zastosowania, sposobu montażu, a także konserwacji oraz późniejszej pielęgnacji. Materiał ten może znacznie się zmieniać pod wpływem warunków atmosferycznych, dlatego - zanim zdecydujemy się na konkretny gatunek - spróbujmy jak najlepiej go poznać.
Jakie drewno na elewację
Jednym z czynników decydujących o przydatności drewna na elewację jest jego naturalna trwałość. Ogólnie, drewno egzotyczne jest trwalsze niż krajowe (nawet od dębu) i bardziej nadaje się do tego celu (zwykle ma 1 lub 2 klasę odporności w skali 5-stopniowej; dla porównania - sosna ma klasę 3 lub 4, a dąb - 2 lub 3). To efekt działania zawartych w drewnie egzotycznym zabezpieczających je substancji - przykładowo: tek zawiera naturalny olej tekowy, a żywotnik (bardziej znany jako cedr kanadyjski) - tujaplicynę, poprawiającą odporność na grzyby i owady. Substancje te, "zamknięte" w elementach elewacyjnych, są zupełnie nieszkodliwe dla człowieka. Jednak pył powstający podczas obróbki, np. szlifowania, może wywoływać dolegliwości skórne i podrażnienia błon śluzowych (to argument przemawiający za nabyciem gotowych, wyprofilowanych elementów elewacyjnych).
Ze względu na niską naturalną trwałość, na elewacje nie poleca się krajowego drewna beztwardzielowego, np. topoli, olchy i lipy, które dodatkowo jest bardzo miękkie. W wykonanej z niego elewacji szybko powstałyby widoczne wgniecenia, np. od przypadkowo opartych narzędzi ogrodniczych czy piłki tenisowej odbitej podczas zabawy. Minimalna gęstość drewna liściastego (o wilgotności 12%) powinna wynosić co najmniej 450 kg/m3, a drewna iglastego - 350 kg/m3.
Im drewno ma wyższą gęstość, tym jest trwalsze (choć są wyjątki, np. żywotnik), twardsze i bardziej wytrzymałe. Z drugiej strony - ma gorszą izolacyjność cieplną oraz jest bardziej podatne na kurczenie i rozszerzanie pod wpływem zmian wilgotności (wyjątkiem jest np. stabilna tatażuba). A im większa kurczliwość drewna, tym większa jest jego skłonność do pękania. Dla przykładu: drewno żywotnika, toonu, iroko, tatażuby oraz teku jest mało kurczliwe (zaliczane pod tym względem do klasy 1 w skali 4-stopniowej), a krajowa sosna, modrzew i dąb - średnio kurczliwe (klasa 2). Dla drewna o gęstości 510-710 kg/m3 współczynnik przewodzenia ciepła wynosi 0,18-0,22 [W/ (mK)], co świadczy o dobrej izolacyjności cieplnej. Dla porównania - stali to ok. 50, ale styropianu - 0,035-0,040.
Wygląd elewacji z drewna
Parametry techniczne są ważne, jednak dla typowego inwestora najistotniejsza jest barwa i rysunek drewna, czyli elementy składające się na ostateczny efekt wizualny. Najwyraźniejszy rysunek ma drewno iglaste, dzięki dobrze zaznaczonym przyrostom rocznym (słojom). Drewno egzotyczne ma natomiast zdecydowanie ciekawszą kolorystykę.
Jeśli przy wyborze drewna kierujemy się głównie jego barwą, pamiętajmy, że po zamontowaniu go na elewacji może się ona radykalnie zmieniać. I nie chodzi tu tylko o mocne ciemnienie drewna w wyniku uszlachetniania powierzchni środkami olejowymi. Pod wpływem działania światła drewno może żółknąć lub płowieć. W wyniku innych czynników atmosferycznych jego powierzchnia będzie się stopniowo "mechacić", a barwa - przechodzić w szarosrebrzystą. Jeśli taka powierzchnia ma podwyższoną wilgotność (np. ściany znajdują od północy i blisko gruntu), mogą pojawić się na niej zielonkawe zabarwienia od mikroorganizmów.
Są to naturalne procesy, które możemy zminimalizować lub zatrzymać, okresowo odnawiając powierzchnię elewacji, a wcześniej odpowiednio ją zabezpieczając. Do tego celu najlepiej nadają się wsiąkające w drewno środki na bazie wosków i olejów. Lakiery tworzące szczelne powłoki popękają ze względu na kurczenie się i pęcznienie drewna.
Uwaga! Ze względu na zmiany wymiarów drewna pod wpływem zmian wilgotności, elementy elewacji powinny być zamontowane tak, aby mieć możliwość pracy.
Dobre warunki dla drewna
Klasa odporności drewna i jego barwa to nie wszystko. Trzeba jeszcze zastanowić się, w jakich miejscach domu planujemy ułożyć drewno, a w związku z tym - jak będzie ono pracowało. Ma to znaczenie dla sposobu układania i mocowania drewna oraz jego wykończenia.
Ściany budynku, mimo że przysłonięte okapami dachowymi, w mniejszym lub większym stopniu narażone są na bezpośrednie działanie czynników atmosferycznych - zmienną temperaturę i wilgotność powietrza, promieniowanie słoneczne, niesione z wiatrem drobiny piasku i kurzu, opady deszczu oraz topniejący śnieg. Wszystkie te czynniki powodują, że drewno elewacyjne (według zapisów norm) zaliczane jest do trzeciej klasy zagrożenia biologicznego. To oznacza, że narażone jest na atak najgroźniejszego "destruktora", jakim są różnego rodzaju grzyby: zarówno te powodujące tylko niekorzystne zmiany koloru, czyli pleśnie i sinizny, jak i te odpowiedzialne za powstawanie zgnilizn. Z tego powodu najistotniejsze jest takie zamontowanie drewnianej elewacji i wyprofilowanie jej elementów, aby mimo czasowego zawilgocenia szybko mogły wysychać. Zatem:
- zachowajmy odstęp między ścianą budynku a elewacją, by mogła ona oddychać;
- unikamy poziomych płaszczyzn, na których mogłaby zbierać się wilgoć, i pozostawiania otworów w miejscach, gdzie ściekająca woda może wnikać pod elewację;
- wybierajmy deski z lekko wyoblonymi kantami - pozwala to zwiększyć trwałość powłok zabezpieczających i koloryzujących;
- na elewacje stosujmy drewno z wyższych klas naturalnej trwałości (klasy 1, 2, ewentualnie 3). Jeśli drewno nie ma tej klasy (np. sosna, okume, damarzyk), to trzeba je zaimpregnować.
Uwaga! Niezależnie od impregnacji, ze względu na rygorystyczne przepisy przeciwpożarowe, wszystkie elementy elewacji powinny być zabezpieczone antypirynami (środkami zwiększającymi odporność na ogień) - mimo że np. iroko czy tatażuba są bardzo trudno zapalne, a drewno ipe w USA ma klasę odporności na ogień taką samą jak stal zbrojeniowa.
Żywotność drewna zależy od wielu czynników - jego gatunku, metody obróbki, miejsca zastosowania, sposobu montażu, a także konserwacji oraz późniejszej pielęgnacji. Materiał ten może znacznie się zmieniać pod wpływem warunków atmosferycznych, dlatego - zanim zdecydujemy się na konkretny gatunek - spróbujmy jak najlepiej go poznać.
Jakie drewno na elewację
Jednym z czynników decydujących o przydatności drewna na elewację jest jego naturalna trwałość. Ogólnie, drewno egzotyczne jest trwalsze niż krajowe (nawet od dębu) i bardziej nadaje się do tego celu (zwykle ma 1 lub 2 klasę odporności w skali 5-stopniowej; dla porównania - sosna ma klasę 3 lub 4, a dąb - 2 lub 3). To efekt działania zawartych w drewnie egzotycznym zabezpieczających je substancji - przykładowo: tek zawiera naturalny olej tekowy, a żywotnik (bardziej znany jako cedr kanadyjski) - tujaplicynę, poprawiającą odporność na grzyby i owady. Substancje te, "zamknięte" w elementach elewacyjnych, są zupełnie nieszkodliwe dla człowieka. Jednak pył powstający podczas obróbki, np. szlifowania, może wywoływać dolegliwości skórne i podrażnienia błon śluzowych (to argument przemawiający za nabyciem gotowych, wyprofilowanych elementów elewacyjnych).
Ze względu na niską naturalną trwałość, na elewacje nie poleca się krajowego drewna beztwardzielowego, np. topoli, olchy i lipy, które dodatkowo jest bardzo miękkie. W wykonanej z niego elewacji szybko powstałyby widoczne wgniecenia, np. od przypadkowo opartych narzędzi ogrodniczych czy piłki tenisowej odbitej podczas zabawy. Minimalna gęstość drewna liściastego (o wilgotności 12%) powinna wynosić co najmniej 450 kg/m3, a drewna iglastego - 350 kg/m3.
Im drewno ma wyższą gęstość, tym jest trwalsze (choć są wyjątki, np. żywotnik), twardsze i bardziej wytrzymałe. Z drugiej strony - ma gorszą izolacyjność cieplną oraz jest bardziej podatne na kurczenie i rozszerzanie pod wpływem zmian wilgotności (wyjątkiem jest np. stabilna tatażuba). A im większa kurczliwość drewna, tym większa jest jego skłonność do pękania. Dla przykładu: drewno żywotnika, toonu, iroko, tatażuby oraz teku jest mało kurczliwe (zaliczane pod tym względem do klasy 1 w skali 4-stopniowej), a krajowa sosna, modrzew i dąb - średnio kurczliwe (klasa 2). Dla drewna o gęstości 510-710 kg/m3 współczynnik przewodzenia ciepła wynosi 0,18-0,22 [W/ (mK)], co świadczy o dobrej izolacyjności cieplnej. Dla porównania - stali to ok. 50, ale styropianu - 0,035-0,040.
Wygląd elewacji z drewna
Parametry techniczne są ważne, jednak dla typowego inwestora najistotniejsza jest barwa i rysunek drewna, czyli elementy składające się na ostateczny efekt wizualny. Najwyraźniejszy rysunek ma drewno iglaste, dzięki dobrze zaznaczonym przyrostom rocznym (słojom). Drewno egzotyczne ma natomiast zdecydowanie ciekawszą kolorystykę.
Jeśli przy wyborze drewna kierujemy się głównie jego barwą, pamiętajmy, że po zamontowaniu go na elewacji może się ona radykalnie zmieniać. I nie chodzi tu tylko o mocne ciemnienie drewna w wyniku uszlachetniania powierzchni środkami olejowymi. Pod wpływem działania światła drewno może żółknąć lub płowieć. W wyniku innych czynników atmosferycznych jego powierzchnia będzie się stopniowo "mechacić", a barwa - przechodzić w szarosrebrzystą. Jeśli taka powierzchnia ma podwyższoną wilgotność (np. ściany znajdują od północy i blisko gruntu), mogą pojawić się na niej zielonkawe zabarwienia od mikroorganizmów.
Są to naturalne procesy, które możemy zminimalizować lub zatrzymać, okresowo odnawiając powierzchnię elewacji, a wcześniej odpowiednio ją zabezpieczając. Do tego celu najlepiej nadają się wsiąkające w drewno środki na bazie wosków i olejów. Lakiery tworzące szczelne powłoki popękają ze względu na kurczenie się i pęcznienie drewna.
Uwaga! Ze względu na zmiany wymiarów drewna pod wpływem zmian wilgotności, elementy elewacji powinny być zamontowane tak, aby mieć możliwość pracy.
Dobre warunki dla drewna
Klasa odporności drewna i jego barwa to nie wszystko. Trzeba jeszcze zastanowić się, w jakich miejscach domu planujemy ułożyć drewno, a w związku z tym - jak będzie ono pracowało. Ma to znaczenie dla sposobu układania i mocowania drewna oraz jego wykończenia.
Ściany budynku, mimo że przysłonięte okapami dachowymi, w mniejszym lub większym stopniu narażone są na bezpośrednie działanie czynników atmosferycznych - zmienną temperaturę i wilgotność powietrza, promieniowanie słoneczne, niesione z wiatrem drobiny piasku i kurzu, opady deszczu oraz topniejący śnieg. Wszystkie te czynniki powodują, że drewno elewacyjne (według zapisów norm) zaliczane jest do trzeciej klasy zagrożenia biologicznego. To oznacza, że narażone jest na atak najgroźniejszego "destruktora", jakim są różnego rodzaju grzyby: zarówno te powodujące tylko niekorzystne zmiany koloru, czyli pleśnie i sinizny, jak i te odpowiedzialne za powstawanie zgnilizn. Z tego powodu najistotniejsze jest takie zamontowanie drewnianej elewacji i wyprofilowanie jej elementów, aby mimo czasowego zawilgocenia szybko mogły wysychać. Zatem:
- zachowajmy odstęp między ścianą budynku a elewacją, by mogła ona oddychać;
- unikamy poziomych płaszczyzn, na których mogłaby zbierać się wilgoć, i pozostawiania otworów w miejscach, gdzie ściekająca woda może wnikać pod elewację;
- wybierajmy deski z lekko wyoblonymi kantami - pozwala to zwiększyć trwałość powłok zabezpieczających i koloryzujących;
- na elewacje stosujmy drewno z wyższych klas naturalnej trwałości (klasy 1, 2, ewentualnie 3). Jeśli drewno nie ma tej klasy (np. sosna, okume, damarzyk), to trzeba je zaimpregnować.
Uwaga! Niezależnie od impregnacji, ze względu na rygorystyczne przepisy przeciwpożarowe, wszystkie elementy elewacji powinny być zabezpieczone antypirynami (środkami zwiększającymi odporność na ogień) - mimo że np. iroko czy tatażuba są bardzo trudno zapalne, a drewno ipe w USA ma klasę odporności na ogień taką samą jak stal zbrojeniowa.
Montaż desek
Prawidłowy montaż elewacji z drewna to jeden z czynników decydujących o jej trwałości i estetyce budynku. Dlatego dobrze poznać podstawowe zasady układania desek elewacyjnych.
Ruszt. Musi być solidny, aby udźwignąć deski elewacyjne oraz wytrzymać obciążenia wynikające z pracy drewna i siły wiatru. Robi się go z łat o przekroju około 30×50 mm. Powinny one być zrobione z tego samego gatunku drewna i mieć taką samą wilgotność, jak deski, które będą na nich układane. Łaty montuje się zawsze pod kątem 90° w stosunku do desek; jeśli ruszt jest krzyżowy (z kontrłatą), wtedy to kontrłata musi być zamontowana pod kątem 90° w stosunku do deski.
Odstęp pomiędzy łatami nie powinien byś większy niż 60 cm. Pomiędzy deską a ścianą musi zostać zachowana szczelina wentylacyjna - co najmniej 20 mm. W dolnej i górnej części elewacji należy pozostawić otwory, którymi będzie mogło wlatywać i wylatywać powietrze.
Deski. Do mocowania łat konstrukcyjnych do ściany należy używać odpowiednich kołków, dostosowanych do rodzaju podłoża. Do mocowania desek elewacyjnych trzeba stosować wkręty ze stali szlachetnej, których długość jest co najmniej dwa razy dłuższa niż grubość deski. Odległość pierwszej deski od ziemi powinna wynosić minimum 30 cm. Deski elewacyjne montowane poziomo, zaczynamy przytwierdzać od dołu, zawsze piórem do góry.
Miejsca, w których wkręcamy wkręt, należy uprzednio lekko nawiercić wiertarką, aby zapobiec pęknięciu deski. Główka wkrętu powinna być zlicowana z płaszczyzną deski. Wkręty należy mocować w odpowiedniej odległości od końca deski, tak aby nie spowodować jej pęknięcia.
Problemy z drewnem
Przy doborze drewna na elewację warto skorzystać z pomocy eksperta lub fachowego sprzedawcy, który udzieli rzetelnej informacji, będzie umiał przewidzieć, jak konkretne gatunki drewna sprawdzą się na elewacji oraz oceni, który z nich będzie najlepszy. Ekspert może też doradzić, w jaki sposób poprawić lub zmodyfikować właściwości drewna, zalecając impregnację lub inny sposób uszlachetniania jego powierzchni.
Różne gatunki drewna inaczej zachowują się w trakcie układania i późniejszej eksploatacji, warto więc o to zapytać przed rozpoczęciem prac. Dla przykładu: jeśli zdecydujemy się na krajową sosnę zwyczajną, modrzew europejski, świerk pospolity albo na ich "zagraniczne" zamienniki w postaci modrzewia syberyjskiego oraz świerka skandynawskiego - musimy liczyć się z niebezpieczeństwem wyciekania z nich żywicy, szczególnie w ciepłe słoneczne dni. Dlatego kupując drewno zwróćmy uwagę, aby nie było nadmiernie przeżywiczone.
Przy egzotykach również trzeba uważać, ponieważ niektóre z nich (np. merbau, eukaliptusy) zawierają znaczne ilości substancji niestrukturalnych (garbników, żywic, olejków itp.), które mogą być wypłukiwane przez deszcz. Wypływająca z nich brunatna substancja w sposób trwały zabarwi jasne tynki oraz elementy z piaskowca. Jeżeli chcemy tego uniknąć, musimy wcześniej zabezpieczyć impregnatem elementy narażone na przebarwienia.
Prawidłowy montaż elewacji z drewna to jeden z czynników decydujących o jej trwałości i estetyce budynku. Dlatego dobrze poznać podstawowe zasady układania desek elewacyjnych.
Ruszt. Musi być solidny, aby udźwignąć deski elewacyjne oraz wytrzymać obciążenia wynikające z pracy drewna i siły wiatru. Robi się go z łat o przekroju około 30×50 mm. Powinny one być zrobione z tego samego gatunku drewna i mieć taką samą wilgotność, jak deski, które będą na nich układane. Łaty montuje się zawsze pod kątem 90° w stosunku do desek; jeśli ruszt jest krzyżowy (z kontrłatą), wtedy to kontrłata musi być zamontowana pod kątem 90° w stosunku do deski.
Odstęp pomiędzy łatami nie powinien byś większy niż 60 cm. Pomiędzy deską a ścianą musi zostać zachowana szczelina wentylacyjna - co najmniej 20 mm. W dolnej i górnej części elewacji należy pozostawić otwory, którymi będzie mogło wlatywać i wylatywać powietrze.
Deski. Do mocowania łat konstrukcyjnych do ściany należy używać odpowiednich kołków, dostosowanych do rodzaju podłoża. Do mocowania desek elewacyjnych trzeba stosować wkręty ze stali szlachetnej, których długość jest co najmniej dwa razy dłuższa niż grubość deski. Odległość pierwszej deski od ziemi powinna wynosić minimum 30 cm. Deski elewacyjne montowane poziomo, zaczynamy przytwierdzać od dołu, zawsze piórem do góry.
Miejsca, w których wkręcamy wkręt, należy uprzednio lekko nawiercić wiertarką, aby zapobiec pęknięciu deski. Główka wkrętu powinna być zlicowana z płaszczyzną deski. Wkręty należy mocować w odpowiedniej odległości od końca deski, tak aby nie spowodować jej pęknięcia.
Problemy z drewnem
Przy doborze drewna na elewację warto skorzystać z pomocy eksperta lub fachowego sprzedawcy, który udzieli rzetelnej informacji, będzie umiał przewidzieć, jak konkretne gatunki drewna sprawdzą się na elewacji oraz oceni, który z nich będzie najlepszy. Ekspert może też doradzić, w jaki sposób poprawić lub zmodyfikować właściwości drewna, zalecając impregnację lub inny sposób uszlachetniania jego powierzchni.
Różne gatunki drewna inaczej zachowują się w trakcie układania i późniejszej eksploatacji, warto więc o to zapytać przed rozpoczęciem prac. Dla przykładu: jeśli zdecydujemy się na krajową sosnę zwyczajną, modrzew europejski, świerk pospolity albo na ich "zagraniczne" zamienniki w postaci modrzewia syberyjskiego oraz świerka skandynawskiego - musimy liczyć się z niebezpieczeństwem wyciekania z nich żywicy, szczególnie w ciepłe słoneczne dni. Dlatego kupując drewno zwróćmy uwagę, aby nie było nadmiernie przeżywiczone.
Przy egzotykach również trzeba uważać, ponieważ niektóre z nich (np. merbau, eukaliptusy) zawierają znaczne ilości substancji niestrukturalnych (garbników, żywic, olejków itp.), które mogą być wypłukiwane przez deszcz. Wypływająca z nich brunatna substancja w sposób trwały zabarwi jasne tynki oraz elementy z piaskowca. Jeżeli chcemy tego uniknąć, musimy wcześniej zabezpieczyć impregnatem elementy narażone na przebarwienia.
Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład
>- Więcej o:
