Betonowanie - 9 najczęściej popełnianych błędów

Jak uniknąć błędów przy betonowaniu?

Naprawa fuszerki budowlanej oraz wymiana zniszczonych elementów lub materiałów to dodatkowe wydatki, których można uniknąć, jeżeli w odpowiedni sposób kontroluje się sposób prowadzenia prac. Nie chodzi tu o nieustanne patrzenie wykonawcom na ręce, ale o to, by być przygotowanym na różne okoliczności, wiedzieć, na co zwrócić uwagę i na czym nie warto oszczędzać. Problemem podczas budowy jest bowiem nie tylko to, że za niedopatrzenia płaci się podwójnie, ale przede wszystkim to, że wielu błędów nie da się naprawić.

Jednym z takich etapów jest betonowanie, bez którego właściwie nie da się wybudować domu. Zawsze znajdą się elementy konstrukcji (ławy fundamentowe, płyta fundamentowa, nadproże, wieniec stropowy, słup, strop), które wymagają zastosowania betonu. Mimo że w obecnej postaci jest on stosowany już od dwóch stuleci, to przy betonowaniu wciąż popełniane są błędy. A przecież nawet najlepiej przygotowana mieszanka betonowa o starannie dobranej recepturze nie będzie skuteczna, jeśli nie zostanie przetransportowana, ułożona i pielęgnowana w odpowiedni sposób. Dlatego warto poznać zasady betonowania i koniecznie dopilnować każdego etapu - od przygotowania szalunków, poprzez zalewanie ich mieszanką betonową, po rozszalowanie.

To wbrew pozorom trudne roboty, które wymagają od wykonawców wiedzy i doświadczenia. Wiele kwestii należy ustalić przed i w trakcie robót szalunkowych. Niekiedy trzeba też sprawdzić sposób prowadzenia prac. Bezwzględnie więc powinien być przy tym obecny kierownik budowy i - jeśli jest zatrudniony - inspektor nadzoru inwestorskiego.

Błąd 1: źle przygotowane szalunki

Aby wykonać z betonu element o odpowiednich wymiarach i kształcie, potrzebna jest właściwa forma dla betonowania. Są nią szalunki. Nie zawsze muszą to być deski, płyty wiórowe czy szalunki systemowe. Może to być nawet odpowiednio ukształtowany grunt (szalunki ziemne). Źle wykonane szalunki podczas układania półpłynnej mieszanki betonowej zdeformują się wskutek działania ogromnej masy (1 m3 betonu waży około 2400 kg).

A ponieważ prace te prowadzone są pod presją czasu, jakiekolwiek poprawki szalunków w trakcie betonowania są niemożliwe. Istotna jest też ich szczelność. Pod wpływem naporu betonu wyginają się, przekręcają i rozszczelniają, co prowadzi do zdeformowania kształtu wylanych w nich elementów. Mają one wtedy inne wymiary, wymagają "wyprostowania", co w skrajnych sytuacjach ma wpływ na nośność (np. słupów).

Błąd 2: Betonowanie bez przerw roboczych

Układanie mieszanki betonowej wymaga od wykonawców wiedzy i doświadczenia. Betonowanie najlepiej prowadzić bez przestojów. Nie zawsze jednak jest to możliwe.

Przerwy robocze w betonowaniu

Dużych i skomplikowanych elementów,  na przykład słupów, podciągów i stropu, nie da się wylać za jednym razem. Trzeba wtedy "dzielić" wylewanie, by dokładnie wypełnić szalunki i ich nie uszkodzić. Jeśli więc konieczne są przerwy robocze, należy je zaplanować w odpowiednim czasie, a także wskazać, w którym miejscu elementu konstrukcyjnego i w jaki sposób  ma być wykonane połączenie.

Niektórzy wykonawcy redukują przerwy robocze do minimum (czasami podejmują taką decyzję pod presją inwestorów). Wynika to przede wszystkim z ich prób obcinania funduszy przeznaczonych na budowę domu. A beton (podobnie jak stal zbrojeniowa) jest dość kosztownym materiałem, zwłaszcza że obecnie najczęściej zamawia się go w wytwórni. A to oznacza, że trzeba zapłacić nie tylko za samą mieszankę betonową, ale również za jej dostarczenie na plac budowy oraz wynajęcie pompy do jej podawania.

Błąd 3: Brudne deskowanie

Drewno na szalunki nie może być zużyte. Jeśli elementy mają być wykonane z betonu architektonicznego, najlepiej zastosować szalunki systemowe albo nowe deski. Wnętrze szalunków nie może być również brudne, z pozostałościami wiórów lub innych zabrudzeń. Mieszanka betonowa przywiera do nich i w trakcie rozszalowywania (czyli zdejmowania szalunków) można uszkodzić powierzchnię betonowych elementów.

Wylewanie betonu (betonowanie) w formach powoduje, że jego powierzchnia ma fakturę materiału zastosowanych szalunków (deski, płyty wiórowe, blacha stalowa). Aby uzyskać jednorodną powierzchnię betonu, wnętrze szalunków pokrywa się środkami antyadhezyjnymi. Tworzą one cienką warstwę filmu pomiędzy szalunkiem a betonem, który ułatwia zdjęcie deskowania i czyszczenie elementów szalunkowych.

Błąd 4 : Złe zawibrowanie betonu

Bardzo ważne jest, aby mieszanka betonowa dokładnie wypełniała szalunki. Dlatego po właściwym (i ostrożnym!) ułożeniu w nich płynnego betonu, należy go zagęścić i odpowietrzyć. Mieszankę trzeba układać (wylewać) warstwami, jednocześnie go zagęszczając. Wykonuje się to za pomocą bezpośredniego zawibrowania mieszanki. W jego trakcie jest z niej "wypychane" powietrze, co powoduje, że beton jest równomiernie rozłożony i ma jednorodną strukturę. To gwarancja osiągnięcia założonej wytrzymałości. Niezastosowanie wibrowania mechanicznego powoduje niedokładne wypełnienie szalunku betonem. Skutkiem złego zagęszczenia mieszanki są uszkodzenia powierzchni - raki, czyli puste przestrzenie (inaczej zwane też kawernami).

Podobnie jest wtedy, gdy przy wibrowaniu dotyka się zbrojenia i szalunków, co czasami czynią wykonawcy. Może to powodować powstanie pustek powietrznych wokół prętów. Pogarsza się przez to współpraca betonu ze zbrojeniem, co ma wpływ na wytrzymałość elementu.

Błąd 5 : Niewłaściwa ilość betonu

Poważnym błędem jest wykonanie elementów żelbetowych o wymiarach innych niż były zawarte w projekcie. Takich zmian nie można wprowadzać bez zgody projektanta i kierownika budowy. Dotyczy to szczególnie stropu. Jego "odchudzenie" lub pogrubienie może spowodować, że będzie się za bardzo uginał, a w najgorszym razie - ulegnie awarii z powodu niewystarczającej nośności.

Błąd 6 : Zbyt mała liczba podpór montażowych

Beton uzyskuje swoją pełną wytrzymałość po 28 dniach od wylania. Oznacza to, że do tego czasu zrobione z niego elementy muszą pozostać w stabilnych szalunkach. Przy stropie należy bezwzględnie pamiętać o zastosowaniu  odpowiedniej liczby podpór montażowych. Ich zbyt mała nośność, nieodpowiedni rozstaw lub zbyt wczesne usunięcie mogą powodować nadmierne ugięcie i zarysowanie stropu, a nawet - doprowadzić do awarii budowlanej.

Błąd 7: Zła klasa lub konsystencja betonu

Zwykle mieszankę betonową zamawia się w wytwórni betonu, która całkowicie odpowiada za jej przygotowanie. Pomyłki  przy realizacji zamówienia zdarzają się rzadko. Wytwórnia powinna wydać dokumenty potwierdzające klasę dostarczonego betonu. Po rozszalowaniu możemy też poprosić kierownika budowy o sprawdzenie klasy betonu specjalnymi narzędziami do badania twardości, na przykład młotkiem Poldiego lub Schmidta. Ma to sens jedynie wtedy, gdy nie jesteśmy pewni, jakiego betonu użyto.

Przy zamawianiu betonu należy dobrać nie tylko odpowiednią klasę, ale również właściwą konsystencję. Powinna być ona dostosowana do rodzaju wykonywanych elementów i warunków atmosferycznych. Niewłaściwa mieszanka betonowa może pokrzyżować plany wykonawcom. Jeśli w konstrukcji znajdują się elementy z dużą ilością zbrojenia oraz skomplikowanym kształcie, a betonowanie ma być prowadzone w upalny dzień, to potrzebna jest mieszanka rzadsza, o wydłużonym czasie wiązania. Jeżeli jest ryzyko, że szalunki są nieszczelne, to konsystencja powinna być bardziej gęsta. Warto, aby przed ułożeniem mieszanki kierownik sprawdził jej konsystencję po dostarczeniu na budowę (na przykład metodą stożka opadowego).

Błąd 8: Niezadeklowane pustaki stropowe

Przed betonowaniem stropów gęstożebrowych (i wykonywaniem wieńców, gdy są zamontowane płyty prefabrykowane) należy zadbać o to, by skrajne pustaki (lub otwory w płytach stropowych) były deklowane (czyli zamknięte). W przeciwnym razie mieszanka wleje się w pustaki, które mają być tylko wypełnieniem stropu. W efekcie doprowadzi to do niepożądanego zwiększenia masy stropu.

Błąd 9: Zła pielęgnacja betonu

Wylany beton a przymrozek?

Po wylaniu elementów następuje proces wiązania betonu. W tym czasie beton wysycha, co powoduje zmianę wymiarów elementów wskutek skurczu. Naprężenia, jakie wówczas powstają, są na tyle duże, że mogą spowodować rysy i spękania. Aby temu zapobiec, trzeba zadbać, by proces wysychania nie następował zbyt szybko. Dlatego obowiązkowa jest właściwa pielęgnacja betonu w trakcie jego wysychania. Polega to na utrzymaniu właściwej temperatury i wilgotności, które zmniejszają skurcz. Zrasza się więc powierzchnię betonu wodą, co też chroni ją przed niską temperaturą.

Skutkiem niewłaściwej pielęgnacji jest także porowata struktura betonu i jego powierzchniowe łuszczenie. To nie tylko "wizualne" błędy. Taki beton ma mniejszą wytrzymałość, szczelność, odporność na mróz i czynniki agresywne.