Remont starego domu: wymiana instalacji elektrycznej

Wymiana czy rozbudowa instalacji elektrycznej?

W starym domu możemy się spodziewać prawdziwej plątaniny kabli. Instalacja elektryczna często jest już wielokrotnie przerobiona i dostosowana do bieżących potrzeb mieszkańców. Dlatego by czuć się bezpiecznie, najczęściej trzeba wymienić całą instalację.

Kiedy trzeba wymienić instalację elektryczną

Instalację elektryczną najłatwiej wymienić podczas kapitalnego remontu lub przebudowy domu. Można wtedy usunąć wszystkie stare kable i ułożyć je według nowego projektu. Jeżeli nie decydujemy się na większy remont, to konieczne będzie dokładne sprawdzenie instalacji, a następnie podjęcie decyzji, w jakiej części wymaga ona wymiany bądź rozbudowy.

Drobne przeróbki instalacji elektrycznej można zlecić elektrykowi z uprawnieniami w zakresie eksploatacji urządzeń elektrycznych. Jednak wymiana lub rozbudowa wymaga projektu zgodnego z aktualnie obowiązującymi normami i wykonania przez osoby, które oprócz uprawnień w zakresie eksploatacji mają uprawnienia dozorowe, pozwalające na przeprowadzenie końcowych pomiarów instalacji.

Instalacje elektryczną możemy pozostawić w dotychczasowym stanie lub rozbudować jedynie wtedy, gdy jesteśmy pewni, że została wykonana zgodnie z obowiązującymi normami, mamy dokładną dokumentację powykonawczą wraz z pomiarami, a jej stan wizualny nie budzi zastrzeżeń. Jeżeli rozdzielnia elektryczna, kable i osprzęt mają widoczne uszkodzenia, brakuje dokumentacji o sposobie podłączenia poszczególnych obwodów oraz nie ma pomiarów instalacji, to powinniśmy podjąć decyzję o jej całkowitej wymianie z uwagi na nasze bezpieczeństwo.

W starych domach, by czuć się bezpiecznie, często trzeba wymienić całą instalację elektryczną

Jaka jest moc przyłącza elektrycznego?

Zabierając się do wymiany instalacji elektrycznej w pierwszej kolejności powinniśmy razem z projektantem lub elektrykiem dokładnie obejrzeć istniejącą instalację i poznać jej istotne elementy.

Najlepiej zacząć od przyłącza elektrycznego, zwanego złączem kablowym (w skrócie ZK - tak oznaczone są skrzynki energetyczne), wraz z licznikiem poboru energii. Może się ono znajdować na zewnątrz lub w domu. Do skrzynki elektrycznej jest doprowadzony kabel łączący ją z siecią energetyczną, który może być poprowadzony w ziemi, po ścianach zewnętrznych lub linią napowietrzną.

Wniosek o przydzielenie większej mocy przyłącza elektrycznego

Warto również zapoznać się z umową podpisaną z dostawcą energii elektrycznej. Zawiera ona informacje o zamówionej mocy naszego przyłącza. To bardzo ważne, gdyż może się okazać, iż po remoncie zwiększy się liczba urządzeń elektrycznych lub będą one potrzebowały dużej mocy (na przykład płyta indukcyjna, piec akumulacyjny). W takiej sytuacji należy wystąpić do lokalnego zakładu energetycznego z wnioskiem o przydzielenie większej mocy. Po otrzymaniu zgody może być konieczna przebudowa przyłącza, na przykład wymiana kabla energetycznego na większy.

Jeśli nie dostaniemy większej mocy (często maksymalny przydział to 12-15 kW), plany wyposażenia domu w dodatkowe urządzenia trzeba zmienić. O przydział mocy powinniśmy również wystąpić, gdy w starym domu nie ma zainstalowanego licznika, z tym że często możemy wówczas wykonać tymczasowe przyłącze elektryczne, tak by można było swobodnie prowadzić prace remontowe.

Każdy, kto remontuje stary dom, musi zmierzyć się pracami związanymi z instalacjami elektrycznymi. Warto zacząć od określenia mocy przyłączeniowej, czyli największej mocy czynnej pobieranej z sieci. Najlepiej, aby jej wartość oszacował elektryk

Tablica rozdzielcza

Drugim ważnym elementem instalacji elektrycznej jest główna tablica rozdzielcza. W tym miejscu moc jest rozdzielana na poszczególne obwody elektryczne i rozprowadzana kablami po domu. W tablicy są też zamontowane bezpieczniki, zabezpieczenia i inne urządzenia służące do właściwej obsługi instalacji.

Modernizacja tablicy rozdzielczej

W wielu starych domach takie tablice były modernizowane. Zamiast bezpieczników topikowych możemy więc znaleźć w nich nowsze wyłączniki nadprądowe, uzupełnione o wyłącznik różnicowoprądowy. Chroni on przed porażeniem nie tylko w przypadku bezpośredniego dotknięcia na przykład obudowy urządzenia, w którym nastąpiło uszkodzenie izolacji, ale również w razie dotknięcia przewodu pod napięciem czy zacisków w gniazdku lub wyłączniku.

Działanie wyłącznika różnicowoprądowego polega na porównywaniu prądu płynącego w przewodzie fazowym i neutralnym, a w razie pojawienia się znacznej różnicy - na szybkim odłączeniu zasilania. Prąd różnicowy może pojawić się też w wyniku przebicia, spowodowanego uszkodzeniem izolacji przewodów lub zawilgoceniem urządzeń elektrycznych. Dotyczy to najczęściej starego sprzętu, który pracuje w warunkach podwyższonej wilgotności powietrza. Wtedy wyłącznik może bardzo często odcinać zasilanie.

Tablicę rozdzielczą należy opisać - na każdym bezpieczniku powinna znajdować się nazwa obwodu. Jeżeli w tablicy zauważymy ślady przepalenia, luźne przewody bez osłon lub niechlujne przeróbki, nie możemy jej używać i na czas remontu powinniśmy uruchomić przenośną rozdzielnię, która pozwoli na bezpieczne prowadzenie prac. Dobrze jest ustalić, czy poprzedni właściciel domu wykonywał obowiązkowe (co 5 lat) pomiary zabezpieczeń, kabli i osprzętu. Jeżeli nie, należy użytkować instalację ostrożnie.

Skrzynka bezpiecznikowa z topikowymi korkami nie spełnia dzisiaj podstawowych warunków bezpieczeństwa. W nowej rozdzielnicy powinny się znaleźć odpowiednie zabezpieczenia przeciwprzepięciowe, przeciwprzeciążeniowe i chroniące przed porażeniem

Kable i osprzęt elektryczny

Kable są ważną częścią instalacji elektrycznej. Choć obecnie stosuje się miedziane, to w starych domach wciąż jeszcze można spotkać kable aluminiowe, często łączone z miedzianymi, co jest zabronione.

Jeśli nawet wszystkie przewody są wymienione na miedziane, to może się okazać, że mają zbyt małe przekroje żył. Dlatego warto zwrócić uwagę, czy rozprowadzone kable mają trzy żyły, czy tylko dwie, bez przewodu uziemiającego zapewniającego bezpieczną i prawidłową pracę urządzeń elektrycznych. W tej ostatniej sytuacji będziemy zmuszeni do wymiany kabli.

Wymiana starych kabli elektrycznych

Stare instalacje były układane głównie w rurkach lub w kanałach instalacyjnych. Jeśli tak jest, zastąpienie starych kabli nowymi teoretycznie nie powinno być trudne. Nowy przewód przywiązuje się do starego i wciąga się w rurki przy wyciąganiu starych, a na koniec mocuje ich końce w puszkach rozgałęźnych.

Jednak możliwość wykorzystania rurek do wprowadzenia nowych przewodów zależy od ich stanu technicznego, średnicy oraz trasy ich przebiegu (prosta czy z załamaniami). Jeśli są to rurki metalowe z umieszczoną w środku wkładką, a trzeba do nich wprowadzić znacznie większą liczbę przewodów, możliwości ich wykorzystania są ograniczone. Sprawdzenia wymaga też osprzęt elektryczny - gniazda wtykowe, włączniki, przełączniki. Ich zły stan często świadczy o złym stanie instalacji i kwalifikuje ją do wymiany.

Trzeba pamiętać, aby gniazda wtykowe dopasować do materiału, z jakiego zbudowana jest ściana. W murach pełnych zakłada się inne puszki niż w lekkich ścianach szkieletowych z płyt gipsowo-kartonowych. Jeśli wyłączników i gniazd jest obok siebie kilka, wygodne i estetyczne będzie wykorzystanie puszek podwójnych, potrójnych i poczwórnych. Można w nich osadzić tylko osprzęt ze wspólną ramką, dostosowaną do określonej serii wyrobów jednego producenta.

Remont domu to nie tylko okazja do zmiany osprzętu elektrycznego, ale również dobry moment, aby przenieść gniazda i łączniki w dogodne miejsce

Fot. Shutterstock.com/Holbox

Wyrwane z puszek gniazdka z pewnością trzeba wymienić. To również informacja, że instalacja elektryczna może być w złym stanie

Rozbudowa instalacji elektrycznej

Obecnie instalacje elektryczne - oprócz tego, iż zasilają łączniki, gniazda wtykowe i lampy oświetleniowe - muszą być funkcjonalne i bezpieczne. Gdy podejmiemy decyzję o kompleksowym remoncie instalacji, musimy zlecić wykonanie projektu, który będzie uwzględniał wszystkie urządzenia elektryczne, w tym także rolety zewnętrzne, klimatyzację, instalacje ogrodowe (oświetlenie i gniazda), bramy wjazdowe, maty grzejne itp.

Rozmieszczenie punktów świetlnych oraz gniazd powinniśmy uzgodnić z projektantem wnętrz tak, aby nie okazało się, że gniazdko znajduje się za szafą, a przełącznik od światła za drzwiami. Możemy też rozważyć wykonanie instalacji inteligentnej, która daje niezliczone możliwości konfiguracji z innymi urządzeniami zainstalowanymi w domu. Instalację elektryczną warto dobrze przemyśleć na etapie projektu, gdyż późniejsze przeróbki są zawsze kłopotliwe.

Nowoczesna instalacja teletechniczna

Przy planowaniu wymiany instalacji elektrycznej powinniśmy zastanowić się nad instalacją teletechniczną. W domach jednorodzinnych najczęściej umieszcza się ją w wyznaczonym miejscu, gdzie schodzą się wszystkie kable. Najczęściej jest to piwnica, strych lub pomieszczenie gospodarcze. Na taką instalację składa się:

- okablowanie instalacji alarmowej oraz monitoringu wizyjnego (kamer);

- instalacja telewizyjna, doprowadzona do kilku pomieszczeń we wcześniej przewidziane miejsce, w którym ma znajdować się telewizor bądź urządzenie multitmedialne;

- okablowanie na potrzeby sieci internetowej i telefonicznej - oprócz sieci bezprzewodowej warto jest doprowadzić w kilka miejsc kable telekomunikacyjne zapewniające większe bezpieczeństwo i szybszy transfer danych.

Jednoczesne układanie kabli od instalacji elektrycznej i teletechnicznej znacznie oszczędza czas i pieniądze. Nawet gdy nie zdecydujemy się na uruchomienie monitoringu lub instalacji telewizyjnej w jednym z pomieszczeń, warto podczas remontu ułożyć wszystkie niezbędne kable sygnałowe i zasilające. Ich koszt jest stosunkowo niewielki, a oszczędzi wiele pracy, gdy po kilku latach postanowimy rozbudować instalację.Podczas prowadzenia prac na bieżąco należy kontrolować sposób ułożenia przewodów przed ich zakryciem. Zdarza się, że z powodu trudności z prowadzeniem kabli wykonawca podkuwa elementy konstrukcyjne bądź prowadzi kable bez zachowania odpowiednich odległości. Podczas odbioru instalacji na wszystkich niezakończonych osprzętem kablach powinny znajdować się kostki elektryczne. Wykonawca powinien przedstawić protokół pomiarów instalacji oraz wszystkie instrukcje dotyczące zainstalowanych urządzeń wraz z atestami i certyfikatami na zastosowane materiały.

Nawet jeśli nie będziemy od razu montować wszystkich instalacji teletechnicznych, warto zapewnić sobie możliwość korzystania z nich w przyszłości

Jak często robi się instalację inteligentną?

Tomasz Karabasz, dyrektor w firmie integratorskiej: W Polsce instalacje inteligentne układane są najczęściej w nowych domach. W starych robi się je sporadycznie. Myślę, że jest to nie więcej niż 5 proc. zleceń.

Ułożenie instalacji obsługującej automatykę w istniejących domach wiąże się często z wymianą instalacji elektrycznej. To przeważnie efekt tego, że dopiero niedawno unormowane zostały sposoby układania takich instalacji. Zdarza się też, że istniejąca instalacja elektryczna nie nadaje się do włączenia w instalację automatyki. Konieczność wykucia bruzd w ścianach, a czasami w podłogach, wiąże się z ryzykiem uszkodzenia innych kabli, szczególnie wtedy, gdy nie są one zinwentaryzowane.

Koszt instalacji domu inteligentnego zależy zawsze od jej wielkości i złożoności funkcji, jakie ma pełnić. Wpływ ma na to również design widocznych elementów. Różnicę w cenie pomiędzy taką samą instalacją w starym i w nowym domu da się jednak sprowadzić tylko do kosztów wykucia bruzd, co oscyluje wokół 10 proc.