Palisada: element o różnych funkcjach

Jednym z etapów układania kostki brukowej jest zastosowanie odpowiedniego obramowania wzmacniającego nawierzchnię. Najczęściej wykorzystuje są w tym celu palisady, tradycyjne krawężniki, obrzeża betonowe i gazony. Elementy obrzegowania pełnią dwie podstawowe funkcje: po pierwsze optycznie rozdzielają strefy o różnym przeznaczeniu, po drugie umacniają nawierzchnię, stabilizują jej krawędzie i zabezpieczają ją przed rozsuwaniem pod wpływem obciążenia. Dlatego im większe obciążenie planujemy, tym mocniejsze muszą być krawędzie nawierzchni. To jeden z czynników, który decyduje o wyborze elementów. Ważny jest też dobór koloru i kształtu elementów obrzeżowych oraz sposób i głębokość ich osadzenia. Wszystko to ma wpływ na ostateczny wygląd i trwałość chodnika, podjazdu czy strefy ogrodowej.

Fot. Jadar

Jeśli krawężnik ma na pewnym odcinku stanowić ścianę oporową, warto do jego wykonania zastosować palisadę lub gazon. Jeżeli zależy nam natomiast na delikatnym wykończeniu powierzchni, należy zastanowić się nad zastosowaniem kostki brukowej, która później będzie stanowić nawierzchnię ścieżki czy tarasu. Metoda układania tych elementów jest podobna.

Palisady

Mają charakter dekoracyjny i użytkowy, są stosowane przede wszystkim w miejscach, gdzie powierzchnia jest nieregularna i na różnym poziomie. Eliminuje to konieczność dostosowywania i docinania elementów przy ścieżkach krętych, które idą po łuku.

Palisady doskonale sprawdzają się również przy budowie tarasów, schodów czy ogródków skalnych. Jeżeli mamy ogród na wzniesieniu lub nierównym terenie, dzięki pionowym elementom umocnimy skarpy, wydzielimy przestrzeń dla kwiatowych rabat i wyznaczymy granicę trawnika, co ułatwi pielęgnację zielonej strefy.

Przy schodach tarasowych dobrze jest zastosować elementy brzegowe, które licują z powierzchnią kostki/Fot.: Kamal

Do produkcji palisad wykorzystuje się różne rodzaje kamienia i beton. Te wykonane z kamienia są bardzo wytrzymałe, dlatego nadają się do tworzenia murków oporowych czy zabezpieczenia skarp. Długość kamiennych elementów może wynosić ponad 100 cm, dlatego odpowiednio osadzone w ziemi mogą wytrzymywać bardzo duży napór. Palisady kamienne są najczęściej wykonane z granitu, bazaltu lub piaskowca, dlatego ich koszt jest wyższy w porównaniu z innymi materiałami.

Betonowe elementy małej architektury dostępne są w wielu kolorach, kształtach i rozmiarach. Niektóre palisady imitują naturalny kamień. Często wykorzystuje się  je w otoczeniu kostki brukowej do wykańczania chodników, a także stopni schodów, murków czy krawędzi oczek wodnych.

Ogród, skarpa czy wejście przed domem znacznie wpływają na postrzeganie samego domu. Trzeba zatem pomyśleć o architekturze okalającego krajobrazu/Fot.: Libet

Betonowa palisada wbrew pozorom wcale nie musi być szara. Ciekawie prezentują się te zawierające specjalne pigmenty. Stanowią one około 3% masy cementowej. Dzięki pigmentom typowa szara betonowa palisada nabiera zupełnie nowych barw. Trzeba jednak pamiętać, że kolorowa palisada betonowa jest droższa od szarej.

Murki z gazonów

Gazony są produkowane z betonu i keramzytobetonu. Te pierwsze mogą mieć różne kolory: szary, a oprócz tego np. brązowy, oliwkowy i kilka odcieni czerwonego. Gazony betonowe są polecane wszędzie tam, gdzie jest zróżnicowany poziom terenu, np. dom na skarpie czy taras na zboczu. Mogą również umacniać wszystkie pagórki usypane w ramach sztucznego ukształtowania terenu oraz miejsca, gdzie chcemy oddzielić jedną część ogrodu od drugiej. Gazony przeznaczone na umocnienia powinny mieć odpowiedni ciężar, gdyż ułożona z nich konstrukcja musi być stabilna i wytrzymała. Do wznoszenia pionowych murków z gazonów nadają się przede wszystkim gazony prostokątne. Można je zestawiać ściśle lub pozostawiając prześwit pomiędzy poszczególnymi elementami.

Zanim zaczniemy układać gazony, należy wykonać odpowiednią podstawę. W przypadku murku poniżej 100 cm wysokości wkopujemy się w grunt i wykładamy warstwę żwiru o grubości 15 cm, a następnie zagęszczamy go, czyli mocno ubijamy. Potem na żwirze układamy pierwszą warstwę gazonów, która powinna być również wkopana w ziemię. Dopiero drugi rząd gazonów układamy na powierzchni. Jeśli murek z gazonów ogrodowych ma być wyższy niż 100 cm, wtedy trzeba wylać fundament z betonu, który wzmocni konstrukcję. Fundament należy umieścić na warstwie zagęszczonego żwiru o grubości 80 cm. Sam fundament powinien mieć grubość 20 cm. Gdy murek będzie podtrzymywał skarpę, należy tak układać gazony, aby każdy kolejny rząd był przesunięty w głąb nasypu skarpy. Układając gazony, pamiętajmy, aby nie kłaść ich równo jeden pod drugim, lecz przesunąć w rzędach. Należy je układać tak, aby środek wyższego gazonu opierał się na krawędzi złączenia dwóch niższych gazonów.

Fot. Jadar

Jak zamontować obrzegowanie?

Aby zamontować wybrane elementy obrzeżowe, trzeba wykonać wykop o szerokości odpowiadającej planowanej szerokości fundamentu. Z reguły powinna to być grubość elementu plus po 10 cm z każdej strony. Zasada ta dotyczy głównie krawężników, palisad i kostki brukowej, w wypadku gazonów wystarczająca jest szerokość elementu. Głębokość wykopu powinna uwzględniać wysokość samego obrzeża, jak i ławy betonowej, ale także grubość ewentualnej warstwy odsączającej oraz wysokość oparcia, która z tylnej strony krawężnika powinna wynosić 10-20 cm. Krawężniki układamy na fundamencie z chudego betonu, zachowując między poszczególnymi elementami fugę szerokości 3-5 mm, której nie wypełniamy betonem ani innym spoiwem. Zniweluje ona efekty występowania naprężeń termicznych oraz nierównomiernego osiadania gruntu.

Nieco bardziej restrykcyjne zasady dotyczą fundamentowania palisad. Muszą one być osadzone w betonie, przy czym głębokość osadzenia powinna wynosić od 1/4 do 1/3 wysokości elementu, przy czym jeżeli ma to być jednocześnie niewielki mur oporowy, przynajmniej 1/3 elementu musi znajdować się pod ziemią. Dodatkowo pod fundamentem betonowym powinna znaleźć się warstwa podbudowy z zagęszczonego żwiru o grubości około 10 cm. Używając więc palisady o wysokości 90 cm, możemy stworzyć uskok wysoki na 60 cm. Szczególnej uwagi wymaga także montaż wysokich palisad - 60-120 cm. Ze względu na lekko stożkowy kształt, wynikający z technologii produkcji, palisady takie powinny być montowane pojedynczo. Ustawiając w pionie kolejne elementy pamiętajmy, aby zachować między nimi odpowiednie odległości  - unikniemy w ten sposób sytuacji, w której palisady będą się pochylały w jednym kierunku. Zdecydowanie łatwiejsze do osadzania są elementy stosunkowo szerokie, takie jak koryta ściekowe i gazony. Jako fundament wystarczy warstwa chudego betonu o szerokości równej szerokości elementu obrzeżowego.

Fot.: Decor

Zabezpieczenie skarpy

Aby skarpa była tylko dekoracyjnym elementem ogrodu, a nie źródłem problemów, należy ją odpowiednio wyprofilować, a potem zabezpieczyć stoki. W przeciwnym razie wymywana przez deszcz może się osuwać.

Niewysokie wzniesienie wystarczy obsadzić odpowiednimi roślinami, umocnić kamieniami albo niską palisadą biegnącą w poprzek stoku. Wysokie i strome skarpy (o nachyleniu powyżej 45o) wymagają zabezpieczenia murkami oporowymi. Konstrukcje o wysokości nieprzekraczającej 1,2 m można wznieść samodzielnie, budowę wyższych ścianek najlepiej zlecić firmie z uprawnieniami budowlanymi. Murki mogą być suche (wznoszone bez zaprawy) i mokre (ich poszczególne elementy są połączone zaprawą cementową). Jedne i drugie najczęściej buduje się z kamieni, cegieł lub elementów betonowych (np. bloczków, pustaków). Coraz częściej skarpy umacnia się też gabionami (metalowymi koszami wypełnionymi kamieniami). Ścianki oporowe wznosi się też z drewna, np. z bali różnej średnicy, desek czy wkopanych na sztorc podkładów kolejowych. Budując murek (zwłaszcza na nieprzepuszczalnym gruncie), warto pozostawić między nim a skarpą wolną przestrzeń i wypełnić ją warstwą odsączającą (żwirem lub tłuczniem). Na rozległej stromej skarpie można uformować szersze stopnie umocnione głazami lub betonowymi palisadami itp.

Aby zapobiec osunięciom, należy wzmocnić płaszczyznę skarpy za pomocą murków kamiennych lub betonowych/Fot.: Libet

Kształty palisad

Nie każde ogrodzenie z palisad prezentuje się tak samo. Na rynku dostępne są różne rodzaje palisad betonowych, a każde z nich mają nieco odmienne przeznaczenie. Dzięki temu palisada betonowa jest w stanie spełnić wymogi umocnienia czy jedynie ograniczenia zaprojektowanej nawierzchni. Powszechnie wymienia się palisady prostopadłościenne (umocnienie nasypu, murek) oraz palisady pozbawione typowego kształtu prostopadłościennego, w elementach betonowych pojawiają się np. wycięcia, które pozwalają na uzyskanie nietypowych ścieżek (mostek, obramowanie piaskownicy) oraz na ograniczenie fontanny czy niewielkich zbiorników wodnych.

Fot.: mat. prod.

Inne zastosowania elementów obrzegowania

Elementy wykończeniowe w postaci różnego rodzaju obrzegowań to proste i estetyczne rozwiązanie do umocnień skarp i nasypów. Można je również wykorzystywać do tworzenia małej architektury w ogrodzie i na terenach przydomowych. Ponieważ oferowane są w różnych kolorach wymiarach, chętnie stosowane są do budowy kwietników, opasek drzew, krzewów, wykończeń tarasów czy placów zabaw dla dzieci i piaskownic.

Fot.: ABW Superbruk

Fot.: ABW Superbruk

Palisady drewniane

Najczęściej stosowane są w ogrodach. Mają zwykle kształt palików o różnej średnicy i długości, najczęściej wykonane są z drewna iglastego, które ma niewielki ciężar, dobrą wytrzymałość mechaniczną i jest łatwe w obróbce. Mogą mieć formę blisko przylegających do siebie elementów lub być połączone za pomocą sznura, co zwiększa ich wartości dekoracyjne. Dostępne są także gotowe przęsła o różnej długości, jednak mają one o wiele mniejszą możliwość dopasowania do kształtu ogrodu. Wykonanie obrzegowania z palisad jest bardzo łatwe. Ponieważ są one jednak narażone na szkodliwe działanie czynników atmosferycznych, niezbędna jest ich impregnacja, zabezpieczająca przed oddziaływaniem czynników biologicznych oraz fizycznych (np. podmywanie przez wodę). Elementy zabezpieczone "fabrycznie" zwykle impregnowane są najbardziej skuteczną metodą - ciśnieniową. Poznamy to po lekko zielonkawym zabarwieniu drewna. Drugim sposobem impregnacji jest metoda zanurzeniowa, polegająca na moczeniu drewna w impregnacie przez okres od kilku do kilkunastu godzin. Popularna jest także metoda malarska, polegająca na nanoszeniu odpowiedniego impregnatu pędzlem.

1 Rów wykopany wokół brzegu ogrodu musi pasować do szerokości drewnianych słupków/Fot.: BOSH

2 Dół warto obłożyć cienką warstwą żwiru, co sprawi, że słupki nie osiądą w ziemi/Fot.: BOSH

3 Drewniane słupki trzeba rozmieścić blisko siebie wzdłuż całego wykopu/Fot.: BOSH

4 Ostatni etap to przycięcie trawy wzdłuż krawędzi brzegu, aby całość prezentowała się estetycznie/Fot.: BOSCH