Ocieplona ściana: jak naprawić uszkodzenia tynku i ocieplenia

Kontrola stanu tynku na elewacji

Tynki cienkowarstwowe, które stanowią wykończenie elewacji ocieplanych w systemie ETICS, mają tylko kilka milimetrów grubości. Łatwo więc przypadkowo je uszkodzić. Są też bardziej wrażliwe na zmiany temperatury niż grube tynki tradycyjne. W wyniku uszkodzeń lub niesprzyjających warunków, a także jako skutek złego wykonawstwa, mogą pojawiać się na nich rysy i pęknięcia, czasem także głębsze wgniecenia. Niekiedy tynki zostają zaatakowane przez skupiska grzybów albo glonów. Mogą się też odspajać i odpadać od podłoża. Wszelkie uszkodzenia należy na bieżąco usuwać; warto więc przeprowadzać systematyczne przeglądy elewacji, by wykryć uszkodzenia, póki jeszcze są niewielkie i łatwe do naprawienia.

Okresowe kontrole nie powinny ograniczać się tylko i wyłącznie do oceny samej elewacji, lecz również elementów budynku mających istotny wpływ na współpracę z systemem ociepleń. Dlatego sprawdzając zewnętrzne warstwy elewacji (czyli powłokę malarską, tynk oraz warstwę zbrojoną), zwróćmy też uwagę na stan techniczny balustrad, loggii i balkonów oraz urządzeń i elementów zamocowanych do ścian i dachu budynku (m.in. krat, rolet, instalacji antenowych, opraw oświetleniowych itp.). Warto byłoby również skontrolować elementy odwodnienia oraz opaskę wokół budynku, obróbki blacharskie oraz przejścia przyłączy instalacyjnych przez system ociepleniowy i ściany budynku.

Czytaj też: Kupujemy stary dom. Jak ocenić kondycję budynku?

Lekkie zabrudzenia elewacji

Nawet dobrze zrobiona elewacja po kilku latach przestaje wyglądać świeżo; tynk pokrywa się kurzem i brudem, co jest szczególnie widoczne w miejscach osłoniętych przed deszczem (pod okapem albo pod parapetami), a więc niespłukiwanych przez wodę opadową. Zabrudzony tynk można zmyć wodą pod ciśnieniem do 6 MPa (może być z dodatkiem płynu do mycia naczyń). Można także użyć do tego wody z węża ogrodowego, ale raczej wtedy, gdy mamy do wyczyszczenia niedużą powierzchnię. Kiedy elewacja wyschnie, można ją zagruntować i pomalować odpowiednio dobraną farbą.

Zielony nalot na tynku

Jeśli zauważymy, że na elewacji pojawiły się skupiska mikroorganizmów, musimy je usunąć, a później nałożyć farbę zabezpieczającą przed ich ponownym rozwojem. Przed naprawą trzeba też znaleźć i usunąć przyczynę zawilgoceń.

Algi, glony lub grzyby pojawiają się na zawilgoconych i pozostających w cieniu ścianach. Najbardziej odporne są na nie tynki mineralne (ze względu na zawartość wapna i wysokie pH), najszybciej natomiast ulegają im tynki akrylowe. Skażoną elewację trzeba umyć i zdezynfekować. Należy to zrobić niezwłocznie, ponieważ pozostawienie ich na tynku spowoduje jego dalszą korozję biologiczną.

Ścianę oczyszczamy wodą pod ciśnieniem, ewentualnie pomagając sobie twardą szczotką, a następnie dezynfekujemy środkiem grzybo- i algobójczym. Po wyschnięciu na ściany nanosi się farbę o właściwościach grzybobójczych (malować należy całe ściany, inaczej naprawiane fragmenty będą się odróżniać).

Nieregularne, drobne rysy

Drobne, powierzchowne pęknięcia tynku o nieregularnym przebiegu nazywane są rysami włoskowatymi. Ich pojawienie się na fasadzie świadczy o tym, że albo tynk został za mocno rozcieńczony wodą przed nałożeniem, albo za szybko wysychał. Sposób naprawy należy dopasować do rodzaju rys (ich głębokości i przebiegu), a ocenić to powinien fachowiec - specjalista od systemów ociepleń.

Jeśli okaże się, że porysowany jest sam tynk, a głębiej położone warstwy nie są uszkodzone, naprawa nie będzie szczególnie skomplikowana. Po umyciu i wysuszeniu tynk należy zagruntować i pomalować farbami szlamującymi (czyli wypełniającymi rysy) lub elastycznymi. Po naprawie elewacja będzie wygładzona, a faktura tynku lekko się zatrze. Rozwiązanie to trzeba zastosować na całej płaszczyźnie ściany; naprawy miejscowe zbytnio by się odróżniały.

Ostatnią czynnością jest pomalowanie naprawionej elewacji. Należy tu ściśle stosować się do zaleceń producentów systemów naprawczych, ponieważ właściwości farby muszą być precyzyjnie dopasowane zarówno do szlamowania, jak i samego systemu ociepleń.

Źle zatarty tynk na elewacji

Nadawanie końcowej faktury tynkom cienkowarstwowym jest czynnością niełatwą, szczególnie dla niedoświadczonych tynkarzy. Efektem błędów czy nieumiejętności są wyraźne różnice w gotowej fakturze tynku. Zazwyczaj bywa ona miejscowo zbyt gładka (np. w okolicach pomostów rusztowań roboczych) lub zbyt chaotyczna, jakby niedogładzona po nałożeniu na ścianę. Czasem, na skutek błędów produkcyjnych, do tynku dostaje się nieco za grubego kruszywa większej średnicy - ściana wykończona takim tynkiem wygląda jakby była podrapana śrubokrętem.

Naprawa tynku baranek

Błędów w nadawaniu faktury można uniknąć, ćwicząc wielokrotnie różne rozwiązania (baranki, korniki, łuski, tynki drapane), przestrzegając zaleceń producentów (konsystencja, temperatura przeróbki, sposób gruntowania) i stosując się do podstawowych reguł tynkarskich (przygotowanie tynku, właściwe i jednakowe w ekipie narzędzia tynkarskie, warunki atmosferyczne, przerwy technologiczne). A jedyną metodą naprawy źle zatartego tynku jest nałożenie nowego.

Odspojenie tynku na elewacji

Wiszące na elewacji fragmenty wierzchniej wyprawy tynkarskiej lub tylko puste miejsca po niej to właśnie jednoznaczny przykład odspajania się tynku od podłoża.

Przyczyną odspajania się tynku są najczęściej błędy wykonawcze (tynkowanie mokrego lub wilgotnego podłoża, zaniechanie wykonania bądź niewłaściwe albo niejednorodne gruntowanie, nocne przymrozki podczas prac, stosowanie produktów niekompatybilnych lub błędnych, zbyt intensywna kolorystyka ocieplonej elewacji). Sporadycznie spotykane są też wadliwe wyroby dopuszczone do sprzedaży, nieodporne na intensywne zamakanie.

Sposobem naprawy odspojonego tynku jest wyłącznie jego usunięcie i położenie nowego.

Uszkodzenia tynku sięgające do zbrojenia

Pęknięcia tynku sięgające do warstwy bazowej (zbrojonej) zdarzają się najczęściej w narożach otworów okiennych, na wysokości wieńców stropowych i w narożach budynków. W większości wypadków są skutkiem braku odpowiednich zakładów na stykach pasów siatki, zbyt cienkiej warstwy zaprawy zbrojącej lub stosowania siatki złej jakości.

Naprawa jest skomplikowana - trzeba bowiem od nowa wykonać warstwę zbrojącą i tynk. Po umyciu elewacji, na stary tynk nakłada się preparat gruntujący (poprawiający przyczepność nowych warstw), następnie wykonuje się nową warstwę zbrojoną. Ważne, by w miejscach, gdzie pojawiły się rysy, układać podwójną warstwę siatki. Na koniec ścianę się tynkuje.

Głębsze pęknięcia, sięgające aż do warstwy zbrojonej, to zwykle skutek złego wykonania tejże warstwy.

Tynk i warstwa zbrojona do wymiany

Zdarza się, że zarówno tynk, jak i leżąca bezpośrednio pod nim warstwa z wtopioną siatką zbrojącą są w tak złym stanie, że nadają się jedynie do wymiany. Przyczyną szkód mogą być uszkodzenia mechaniczne (jednokrotne mocne uderzenie lub wielokrotne lekkie urazy, np. klamką drzwi) lub materiałowe (naturalne starzenie lub wada wyrobu). Bez względu jednak na powód uszkodzenia trzeba wymienić obie te warstwy.

Prace należy zacząć od wykonania płytkiego nacięcia wokół uszkodzonego fragmentu i ostrożnego oderwania wszystkich warstw od płyty ocieplającej - w taki sposób, aby zminimalizować uszkodzenie samej płyty. Następnie z miejsc wokół powstałego otworu trzeba usunąć tynk i zaprawę - na grubość do siatki i na szerokość 5-10 cm.

Wokół tak poszerzonego otworu należy usunąć sam tynk, również na szerokość 5-10 cm. W ten sposób niejako "oczyszcza się brzegi rany", robiąc miejsce na nowy materiał (dzięki temu w naprawianym miejscu nie powstanie zgrubienie). Po tym wykonuje się warstwę zbrojoną (z nową siatką na zakład z oczyszczoną starą) i - po wyschnięciu i zagruntowaniu - nakłada nowy tynk. Należy zrobić to starannie, osłaniając istniejący tynk taśmą malarską, aby łączenie było jak najlepiej zamaskowane. Jednakże całkowite "zgubienie" miejsca naprawianego nie jest z reguły możliwe - należy zdawać sobie z tego sprawę, zlecając prace.

Głębokie uszkodzenie fragmentu ocieplenia

Uszkodzenia systemu ETICS ze zniszczeniem płyty ocieplenia

Uszkodzenia mechaniczne ocieplenia sięgające głęboko, aż do warstwy ocieplenia, mogą powstać po przypadkowym uderzenia elewacji ciężkim przedmiotem, np. rzuconą piłką, maszyną budowlaną czy innym pojazdem, gwałtownie otworzonymi drzwiami (bez zamontowanego ogranicznika), pojemnikiem na śmieci, albo wskutek aktów wandalizmu. Zdarza się też, takie uszkodzenie jest efektem działalności ptaków, które wykorzystują początkowe pęknięcie w tynku i powiększają uszkodzenie aż do warstwy ocieplenia - w tak powstałym otworze zakładają po prostu gniazda.

Naprawa tak uszkodzonego fragmentu ocieplenia nie różni się zasadniczo od tego opisanego w poprzednim punkcie - tyle tylko, że zanim "odbuduje" się wierzchnie warstwy systemu, trzeba będzie jeszcze wymienić uszkodzony fragment płyty.

Najpierw z powierzchni elewacji trzeba wyciąć fragment całego systemu wraz z ociepleniem (styropianem lub wełną mineralną) i siatką. Potem należy dociąć nowy kawałek materiału izolacyjnego (takiego samego, jak zamontowany na elewacji i o tej samej grubości), po czym "wpasować" go w miejsce, z którego został wycięty uszkodzony fragment. Wcześniej wokół tego miejsca trzeba skuć tynk i masę zbrojącą - wystarczy po około 10 cm z każdej strony.

Na dosztukowany kawałek ocieplenia nanosi się nową masę zbrojącą i wtapia w nią pas siatki - powinien on zachodzić na pas skutego tynku i zaprawy tak, aby powstał zakład na siatkach. Na koniec nanosi się drugą warstwę masy, a po jej wyschnięciu i zagruntowaniu - uzupełnia się tynk.

Czy kolor elewacji ma wpływ na jej trwałość?

Dobór kolorystyki elewacji, a co za tym idzie - odpowiednich farb i zapraw tynkarskich - to bardzo istotna kwestia, zwłaszcza w perspektywie długoletniego jej użytkowania. Zmiany koloru, które pojawiają się na elewacji, są efektem naturalnego procesu starzenia się farb i tynków, głównie na skutek promieniowania UV.

Aprobaty techniczne nie regulują zasad doboru kolorystyki farb i tynków na systemach ociepleń. Zgodnie z wytycznymi Stowarzyszenia na Rzecz Systemów Ociepleń oraz ITB: "kolorystyka elewacji na systemach BSO (ETICS) powinna być utrzymana w barwach pastelowych. Należy unikać stosowania powierzchni wypraw w ciemnych kolorach do elewacji południowych i zachodnich (współczynnik odbicia światła HBW* powinien być wyższy niż 30), ze względu na nagrzewanie się takich powierzchni, co może spowodować naprężenia rozciągające w wyprawie i w efekcie jej pękanie".

Zgodnie z wytycznymi ITB nr 447/2009 (Złożone systemy izolacji cieplnej ścian zewnętrznych budynków): "w celu zmniejszenia skutków nagrzewania słonecznego należy ograniczyć zastosowanie odcieni barw do współczynnika światła rozproszonego > 20."

Dobór właściwego - dopuszczalnego wytycznymi ITB - koloru spoczywa na projektancie ocieplenia. Z doświadczenia wynika, że należy unikać na dużych, południowych i zachodnich elewacjach kolorów o współczynniku odbicia HBW < 30.

Podsumowując zatem: w systemach ociepleń na wełnie i styropianie dopuszczalne jest stosowanie kolorów o współczynniku odbicia światła HBW > 20, ale na elewacjach południowych i zachodnich > 30.

*Współczynnik odbicia światła HBW jest miarą stopnia odbijania światła przez kolorową powierzchnię. Idealnie biała odbija 100% (czyli HBW = 100), doskonale czarna natomiast pochłania całe padające na nią światło (zatem HBW = 0).