Nie bój się dachu płaskiego

Zdecydowana większość inwestorów wybiera projekt domu z dachem spadzistym. Tymczasem płaska powierzchnia dachu daje o wiele większe możliwości w zakresie jej wykorzystania niż dach stromy. Dlatego nie warto rezygnować z projektu domu z dachem płaskim. 

Dach płaski - definicja

Wybierając dach płaski, musimy zdecydować, czego oczekujemy, a następnie oszacować nasze możliwości i zadbać o dobry projekt, najlepsze materiały i staranne wykonanie. Bo choć dla właścicieli domu najważniejszy jest sposób wykończenia dachu (żwir, roślinność itp.), to przede wszystkim należy zadbać o jego szczelność, odprowadzenie wody opadowej i zabezpieczenie wszystkich warstw przed poderwaniem przez wiatr. Na koniec zaś nie zapominać o jego pielęgnacji i użytkowaniu zgodnie z przeznaczeniem. To skrócony przepis na dach płaski. Właściwie nie różni się on niczym od instrukcji obsługi jakiegokolwiek innego dachu. To jednak zawsze jest gwarancją, że będzie służył długo i bezawaryjnie.

Dach płaski - zalety

Zacznijmy od najważniejszego argumentu, przemawiającego za dachem płaskim. Okazuje się, że może być on tańszy od skośnego. Nie tylko dlatego, że dla tego samego domu ma mniejszą powierzchnię niż dach stromy, ale także ze względu na materiały. Najlepiej jest porównać obydwa rozwiązania. Aby jednak zrobić to rzetelnie, wycena powinna uwzględniać wszystkie materiały i robociznę. Dla dachu płaskiego jest to strop oraz ułożone na nim warstwy izolacyjne i wykończeniowe; dla dachu stromego – więźba dachowa, wstępne krycie, pokrycie dachowe, izolacja termiczna i paroprzepuszczalna oraz wykończenie z płyt gipsowo-kartonowych.

• Odporność na wiatr. Konstrukcja dachu płaskiego jest bardziej odporna na działanie wiatru. Nawet wichura nie jest w stanie uszkodzić połaci dachu. Trzeba jednak wcześniej zadbać o zabezpieczenie wszystkich warstw przed poderwaniem przez wiatr. Dotyczy to szczególnie krawędzi dachu, które kończy się attyką (ścianką wieńczącą elewację domu).
  
  
• Mniejsze wydatki. Wybierając  stropodach, przede wszystkim oszczędzamy energię potrzebną do ogrzewania domu. Tego typu konstrukcje mają mniejszą powierzchnię niż dach stromy nad tą samą bryłą domu. Dodatkowo w wersji z roślinnością izolują budynek termicznie zimą, a latem wspomagają system klimatyzacji. Dlatego dachy płaskie są nieodłącznym elementem domów energooszczędnych i pasywnych. Inną kwestią jest woda opadowa, która zazwyczaj trafia do kanalizacji i generuje koszty. Pod tym względem dachy płaskie z roślinnością są bardzo praktyczne. Pełnią one funkcję zbiornika gromadzącego wodę opadową, co rozwiązuje problem jej marnotrawienia. Zmagazynowana woda może być zużyta, w zależności od potrzeb korzystającego, do nawadniania roślin w porze suchej lub używania jej w toaletach w budynku. Możemy też pozwolić na powolny spływ wody do kanalizacji miejskiej, odciążając ją tym samym w trakcie gwałtownej ulewy. To z kolei zmniejsza opłaty za odprowadzanie ścieków. Dodatkowo dach zielony może zwiększyć biologicznie czynną powierzchnię działki. Dzięki temu da się wybudować dom o większej powierzchni, spełniając jednocześnie wymogi planu zagospodarowania przestrzennego terenu. Budowa domu z płaskim dachem może być co najmniej o kilkanaście procent (lub nawet powyżej 20%) tańsza niż w przypadku dachów dwuspadowych czy kopertowych.
  
  
• Dodatkowa atrakcja.  Na płaskim dachu można również wykorzystać jako taras, ogród, a nawet  basen. Jest to rozwiązanie polecane szczególnie w domach wybudowanych na małych działkach. Należy jednak pamiętać, że woda i śnieg obciążają konstrukcję, zaś 1 m2 samego układu technicznego waży od 40 do 800 kilogramów. Pamiętajmy, że dachy zielone, gromadząc wodę niezbędną dla roślin, powiększają swój ciężar średnio o 10 do 30%. Konieczne jest zatem przewidywanie tego i zastosowanie właściwych rozwiązań systemowych.
  Taras lub basen na dachu płaskim? To możliwe, ale trzeba je uwzględnić już na etapie projektu. Być może konieczne będzie wzmocnienie konstrukcji

Warstwy płaskiego dachu

Aby dach płaski nie sprawiał kłopotów w czasie eksploatacji, powinien być wykonany solidnie i z odpowiednich materiałów. Wcześniej trzeba wybrać odpowiednią konstrukcję.

• Wersja tradycyjna. Najprostszy w budowie jest stropodach niewentylowany, czyli konstrukcja, w której wszystkie warstwy bezpośrednio do siebie przylegają. To jednak podatna na awarie, uszkodzenia mechaniczne i błędy wersja stropodachu. I to właśnie ona jest odpowiedzialna za złą opinię dachów płaskich. Dawniej na stropie nad ostatnią kondygnacją układano izolację cieplną, na niej warstwę dociskową i przeciwwilgociową (która nie była niczym osłonięta, więc szybko się niszczyła). Obecnie dach z takim układem warto wykonać z zastosowaniem membran EPDM czy TPO, które w przeciwieństwie do papy są odporne na warunki atmosferyczne, zalegający śnieg, kałuże wody i promienie UV. Plusem układu tradycyjnego jest łatwy dostęp do warstwy izolacyjnej bez odkrywania innych warstw.
  
  
• Stropodach wentylowany składa się z takich warstw jak: 1. Strop. 2. Paroizolacja. 3. Termoizolacja (styropian, piana, wełna mineralna lub różne granulaty). 4. Pustka powietrzna (z otworami lub szczelinami wentylacyjnymi. Tu również spotkasz się z różną budową na przekrojach). 5. Konstrukcja nośna pokrycia dachowego
  
  
• Wersja nowoczesna. Dach płaski w tej wersji nazywany jest dachem odwróconym. To wynika z odwrotnej kolejności warstwy papy termozgrzewalnej niż w rozwiązaniu tradycyjnym. Najpierw na stropie układa się izolację przeciwwodną (hydroizolację), a na niej – izolację termiczną. W ten sposób zwiększa się szczelność i trwałość dachu. Hydroizolacja jest chroniona przed uszkodzeniami przez ocieplenie.
  
  
• Warstwa spadkowa. To, co różni dach spadzisty od dachu płaskiego, to odwodnienie. Zgodnie z definicją dach płaski ma konstrukcję o nachyleniu co najmniej 3%. Potrzebna jest więc warstwa, która nadaje stropodachowi spadek, niezbędny, żeby po jego powierzchni spływała woda. Tylko w wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się, aby pewna część powierzchni dachów nie była nachylona. Takie fragmenty powinny być zabezpieczone materiałem hydroizolacyjnym.
  
  Warstwę spadkową może tworzyć: szlichta betonowa, kruszywo (keramzyt), beton lekki, konstrukcja drewniana (płyty, sklejka, deski ułożone na legarach albo ułożone pod kątem płyty stropowe). Najpopularniejszym obecnie rozwiązaniem jest warstwa spadkowa wykonana z klinów styropianowych. Gotowe płyty styropianu są dostarczane przez producenta zgodnie z przygotowanym wcześniej projektem. Jest to rozwiązanie tanie, szybkie i zapewniające dobrą izolacyjność termiczną.
  n Izolacja przeciwwilgociowa. W dachu płaskim to właśnie na niej należy skupić największą uwagę. Dotyczy to zarówno materiału, jak i ekipy wykonawczej. Choć mamy do dyspozycji bardzo wiele materiałów, tę warstwę ze względu na stale panujące mokre warunki na izolacji, powinno się wykonać z membran EPDM, TPO. Po wykonaniu izolacji, a przed ułożeniem kolejnych warstw, powinno się sprawdzić szczelność dachu, wykonując próbę wodną. W tym celu odcina się odpływ, a następnie zalewa dach wodą do wysokości 10 cm i pozostawia na około 72 godziny. Jeśli dach przecieka, plama wilgoci będzie widoczna na spodzie stropu dokładnie pod nieszczelnością.
  Izolacja termiczna. Jest ona narażona na długotrwałe i bezpośrednie działanie wody. Dlatego nie powinno się stosować wełny mineralnej lub styropianu przeznaczonego na podłogi w garażach, lecz znacznie droższy polistyren ekstrudowany. Wykonane z niego płyty są lekkie, więc podatne na porywy wiatru, zwłaszcza w strefach brzegowych. Konieczny jest więc balast. Jako dociążenie stosuje się zwykle żwir, ale można też zastosować warstwy tarasowe lub system dachu zielonego.

Płaski dach - doświetlenie

W domu o dachu płaskim, ze względu na brak skosów, można zamontować standardowe okna tarasowe lub fasadowe na każdej kondygnacji. Montaż dodatkowych okien dachowych pozwoli jednak wizualne wyodrębnić daną część wnętrza. Na przykład okno dachowe nad stołem w jadalni wyróżni to ważne miejsce w domu i zapewni dodatkową ilość światła domownikom w trakcie jedzenia posiłku lub gry w planszówki.

Rodzaje okien. Konstrukcja dachu płaskiego może mieć różną grubość, zależnie od ułożonych na stropie warstw. To bardzo istotne przy doborze okien montowanych w dachu. Dlatego model okna powinien być uwzględniony już w projekcie. Wśród dostępnych na rynku okien do dachu płaskiego do wyboru mamy okna:

• nieotwierane – stosowane do doświetlenia pomieszczeń gospodarczych lub ciągów komunikacyjnych;
• otwierane – zapewniają naturalną wentylację wnętrz pod płaskim dachem; mogą być otwierane ręcznie lub elektrycznie (sterowane bezprzewodowo); warto, aby model elektryczny był wyposażony w czujnik deszczu do automatycznego zamykania okna podczas opadów;
• oddymiające – w razie pożaru zapewniają usunięcie dymu z drogi ewakuacyjnej na zewnątrz, a także umożliwiają wentylację pomieszczenia na co dzień;
• wyłazowe – dzięki dopasowanemu, ręcznemu otwieraniu zapewniają wygodne wyjście na dach. Mogą pełnić funkcję ewakuacyjną.
  Każde z tych rodzajów okien do dachów płaskich ma szybę energooszczędną, która pełni dwie podstawowe, bardzo ważne funkcje: termoizolacyjną i antywłamaniową. Szyba zespolona energooszczędna ze szkłem klejonym bezpiecznym od wewnątrz pozwala na maksymalne ograniczenie strat ciepła i utrzymanie w pomieszczeniu odpowiedniej temperatury. Funkcja antywłamaniowa to wynik zastosowania wysokiej jakości dwuszybowych pakietów z laminowaną szybą wewnętrzną.

Dach płaski - wpusty dachowe czy rynny?

Przy odwodnieniu dachu płaskiego mamy do wyboru klasyczną rynnę z rurą spustową, przepust przez attykę (rzygacz) lub wewnętrzny wpust dachowy. Rynny zawiesza się wzdłuż krawędzi dachu i łączy z rurami spustowymi. Jeśli dach ma attykę, wodę można odprowadzić z niego przepustem i – ewentualnie – rurą spustową. Wykonanie spustu, jak każdy inny detal dachu płaskiego, wymaga starannego i szczelnego połączenia z izolacją przeciwwilgociwą. Wadliwy zgrzew i kiepskiej jakości przepust mogą być przyczyną przeciekania dachu i zawilgocenia ścian zewnętrznych. Ostatnią opcją odprowadzenia wody z dachu płaskiego są wpusty dachowe. Powinno być ich co najmniej dwa. Dobrze jest, jeśli wpust dachowy ma system podgrzewania. Pozwoli on uniknąć zatorów wodnych zimą. W tym rozwiązaniu instalacja kanalizacji deszczowej może przebiegać wewnątrz domu.

Wybór wykonawcy płaskiego dachu

Przy wyborze wykonawcy dachu płaskiego obowiązuje taka sama zasada, jak przy dachach stromych. Przede wszystkim ekipy trzeba szukać znacznie wcześniej. Najlepiej wybrać taką z polecenia i ją sprawdzić. Lepiej nie unikać podpisywania umowy, ponieważ jest ona po to, aby nas chronić. Zanim jednak ją podpiszemy, poprośmy wykonawcę o referencje i kontakt do klientów w celu uzyskania opinii. Upewnijmy się, że wykonawca ma stosowne certyfikaty i doświadczenie w wykonywaniu tego typu izolacji.

Dobra współpraca. Podczas budowy dachu płaskiego najczęstszą przyczyną popełniania błędów przez wykonawców jest brak znajomości stosowanych technologii i brak odpowiednio wykwalifikowanego zespołu pracowników. Większość producentów materiałów budowlanych, w tym również producenci izolacji przeciwwodnych dachów, prowadzą szkolenia, a także publikują zalecenia, instrukcje i wytyczne dotyczące właściwego wykonywania prac montażowych. W opracowaniach tych są zwykle drobiazgowo opisane zarówno właściwości materiałów, jak i zakres ich stosowania i sposób odpowiedniego wbudowania. Niestety, na budowach nierzadko mamy do czynienia z rutynowym podejściem do realizowanych prac, często błędnym.
Jeśli już uda nam się znaleźć dobrą ekipę, zaufajmy jej. Dobry wykonawca ma dobre rozeznanie w materiałach i technologiach, które są wprowadzane na rynek. Pamiętajmy, że w razie problemów będziemy rozmawiać z wykonawcą, a nie z producentem czy projektantem domu. Jeżeli wykonawca proponuje swoje rozwiązania czy zmiany względem niedoprecyzowanych projektów, zaufajmy mu.

Zrób to sam! Na szkoleniach z wykonania dachów płaskich coraz częściej pojawiają się inwestorzy, którzy chcą samodzielnie zbudować dach własnego domu. Na rynku są też dostępne systemy ułatwiające przeprowadzenie prac z wykończeniem roślinnością. Mały dach zielony na garażu, wiacie, altanie można wykonać samodzielnie. Na rynku są firmy, które oferują materiały z dostawą na terenie całego kraju. W pakiecie mamy także doradztwo przy wyborze roślin i wsparcie w trakcie realizacji. Wystarczy podać wielkość dachu (w  metrach kwadratowych) i miejsce dostawy. Wcześniej trzeba się jednak upewnić, że konstrukcja dachu ma odpowiednią nośność.

Czy warto samemu wykonać dach płaski?

MAREK FLIS, projektant wnętrz, właściciel firmy MART DESIGN, inwestor samodzielnie wykonujący dach swojego domu: 
- Projektując wymarzony dom lub korzystając z gotowych rozwiązań, stajemy przed pytaniem, jakiego rodzaju dom będzie dla nas idealny. W naszym przypadku padło na dom parterowy w minimalistycznej formie z dachem płaskim. Podczas projektowania zdecydowaliśmy się na wykonanie dachu niewentylowanego, przykrytego membraną w pełnym systemie klejonym. Powierzchnia naszego dachu – około 290 m² – wymusiła na nas szukanie optymalnego rozwiązania – jakościowego, a zarazem oszczędnego.
Ponieważ dach jest jednym z najważniejszych elementów domu, postanowiliśmy nie oszczędzać na materiałach, ale poszukać możliwości wykonania go we własnym zakresie. Po przestudiowaniu asortymentu membran dachowych na naszym rynku trafiliśmy na odpowiedni produkt. Umówiliśmy się na spotkanie w firmie Akademia Dachów Płaskich, która była dystrybutorem membran.
Po przeanalizowaniu naszych potrzeb i pomocy w doborze odpowiedniej technologii zakomunikowałem, iż chcemy wykonać taki dach we własnym zakresie. Dostaliśmy propozycję uczestnictwa w szkoleniu z systemów dachowych. Zdobyta na nim wiedza oraz wsparcie techniczne ze strony instruktorów pozwoliły nam na realizację takiej inwestycji oraz na realne oszczędności, nie wspominając już o cennym doświadczeniu.

Eksploatacja płaskiego dachu

Nie tylko od projektantów i wykonawców, ale także od mieszkańców zależy to, jak długo bez awarii będzie funkcjonował dach paski. Niewłaściwe użytkowanie może spowodować, że dach będzie przeciekał. Dlatego każdemu właścicielowi domu z tego typu dachem powinna zostać przekazana instrukcja korzystania z niego i przeprowadzania zabiegów konserwujących.
Każda zmiana funkcji dachu z nieużytkowej na użytkową lub odwrotnie powinna być skonsultowana z projektantem, ponieważ zmieniają się parametry eksploatacyjne, przede wszystkim obciążenie i warunki cieplno-wilgotnościowe dachu.

Systematyczna pielęgnacja. Bardzo częstym błędem w trakcie eksploatacji dachów płaskich jest ich niewłaściwa konserwacja lub zupełny jej brak. Regularnych przeglądów wymagają skrzynki kontrolne, przelewy awaryjne i wpusty dachowe. Trzeba je co pewien czas czyścić i sprawdzać, czy właściwie działają.
Dach zielony po wykonaniu potrzebuje systematycznej pielęgnacji, aby miał siłę rosnąć i cieszyć oko. Rośliny potrzebują wody, o co należy zadbać szczególnie w pierwszym okresie po wykonaniu.
Dachy ekstensywne, po okresie aklimatyzacji, są stosunkowo łatwe w utrzymaniu. Przy zastosowaniu roślinności sucholubnej, jak rozchodniki, rojniki czy niektóre mchy, nie potrzebują wiele wody. Bardzo dużo wymaga jej sadzona na dachach ekstensywnych trawa. Bez codziennego podlewania nie ma szansy na przetrwanie.
Na dachach intensywnych podlewanie jest koniecznością i obowiązkiem. W zależności od wymagań roślin należy stosować zraszacze, linie kropelkujące lub inne systemy nawodnienia.
Każdy dach zielony narażony jest również na inwazję szkodników, chwastów i chorób, trzeba więc zapewnić mu odpowiednią ochronę przed nimi. Aby korzenie chwastów nie uszkodziły hydroizolacji i nie zdominowały zasadzonej roślinności, na dachu ekstensywnym wystarczy je usuwać dwa razy w roku, na dachu intensywnym jednak już zdecydowanie częściej. Bezwzględnie konieczne na każdym dachu zielonym jest także utrzymanie czystości wpustów dachowych lub rynien i rur spustowych.
Usuwanie śniegu powinno ograniczyć się tylko do zdjęcia z powierzchni dachu jego nadmiaru. Na dachach z zielonych lub z pokryciem żwirowym, przy odśnieżaniu nawet łopatami bez okuć metalowych, łatwo uszkodzić nie osłonięte pionowe izolacje obróbek attyk, ścianek rozgraniczających i kominów wentylacyjnych.

Przestrzeganie zaleceń. Niedopuszczalne jest wbijanie w ziemię jakichkolwiek przedmiotów ani wylewanie środków chemicznych, z uwagi na ryzyko utraty szczelności, bądź zniszczenia warstw technicznych. Nie wchodzi w grę nadmierne obciążanie dachu ani samowolne budowanie jakichkolwiek obiektów bez wiedzy i zgody konstruktora. Lista takich ograniczeń musi być przedstawiona użytkownikom i przestrzegana przez nich, zdarzają się bowiem sytuacje rozstawiania namiotów na dachach zielonych, czego nieuchronnym skutkiem są awarie.