Projekt indywidualny czy gotowy, który wybrać, by nie przepłacić?

Co zatem zrobić, aby wybrać dobrze? To znaczy, by przyszłe lokum było dokładnie tym, czego oczekujemy i potrzebujemy? Czy poszukiwać go w ofercie projektów gotowych tzw. pudełkowych, czy raczej udać się do architekta i stworzyć ten indywidualny? Właściwa selekcja jest istotna także z innych powodów– budowa domu to poważna inwestycja, pochłania ogromne środki i czas, dlatego naprawdę warto trochę czasu poświęcić na wybór odpowiedniego projektu, zarówno pod kątem swoich wymagań, jak i warunków lokalnych.

Na rynku dostępnych jest kilka opcji, dzięki którym możemy stać się właścicielami projektu naszego wymarzonego domu. Poniższy tekst wyjaśni i pokaże, jakie są plusy i minusy najpopularniejszych z nich.

Niezależnie od tego, czy zdecydujemy się na projekt indywidualny, czy gotowy, kluczowe jest, by wybór został podjęty wspólnie przez wszystkich domowników.  Decyzję należy podjąć dopiero po zdefiniowaniu i uświadomieniu sobie oczekiwań i potrzeb, jakie mamy wobec naszego nowego domu, ale również po rzeczowej ocenie naszych możliwości finansowych jako inwestora i użytkownika.

Trójkąt wyboru…

… czyli nasze marzenia, potrzeby i możliwości. Z dość prozaicznych przyczyn możemy założyć, że idealny projekt nie istnieje. Wcześniej czy później zawsze znajdzie się jakieś “ale” dotyczące kosztów budowy, eksploatacji czy rozmiarów lub układu pomieszczeń. W tej sytuacji naszym głównym zadaniem jest optymalizacja wyboru. Jak zrobić to najskuteczniej? Dokonując każdej poważnej decyzji inwestycyjnej, powinniśmy zdać sobie sprawę, że wszystkie właściwe dla nas opcje, czy raczej rozwiązania znajdują się we wnętrzu swego rodzaju trójkąta wyboru. W naszym przypadku jego granice wyznaczają kolejno:
a) oczekiwania i marzenia wobec domu,
b) realne potrzeby jako przyszłych mieszkańców,
c) możliwości finansowe jako inwestorów i użytkowników.

To kluczowe, by wybrany wariant w optymalny sposób pogodził wszystkie trzy wymienione obszary.

Wybór projektu, którego chociaż 1 element wychodzi spoza tego trójkąta może przynieść negatywne skutki. Na przykład przeszacowanie potrzeb lub możliwości, w efekcie sprawi, że nasz dom będzie zbyt duży i nieekonomiczny w utrzymaniu, lub - co gorsza - nie będzie nas stać na jego wykończenie i finalnie zamieszkanie w nim.  

Ocenić potrzeby

Prawidłowe zdefiniowanie potrzeb – tych obecnych, ale i przyszłych - jest najważniejszym etapem wyboru projektu. Wiedząc, jakie oczekiwania ma spełniać dom, będziemy mogli zacząć sobie odpowiadać na pytania o niezbędną powierzchnię, liczbę kondygnacji, pokoi, łazienek czy stanowisk garażowych.

Potrzeby zmieniają się z biegiem czasu, inne będą dla młodego małżeństwa, inne dla rodziny z nastoletnimi dziećmi, wreszcie - jeszcze inne dla seniorów. Ważne jest, by spojrzeć na dom nie tylko z punktu widzenia dnia dzisiejszego, ale w perspektywie kilkunastu- kilkudziesięciu lat, bo przecież jest to inwestycja długoterminowa, być może nawet na całe życie. Jedną z najważniejszych rzeczy, jakie polecam zawsze osobom stającym przed wyborem jest sporządzenie listy cech, które projekt:

• koniecznie mieć musi,
• mieć powinien,
• nie powinien mieć,
• oraz takich, które go dyskwalifikują.

Tak przygotowana lista powinna być wynikiem wspólnych rodzinnych rozmów i uzgodnień. Umożliwi ona spokojne i rzeczowe analizowanie kolejnych propozycji. Jeśli dodatkowo tym cechom przypiszemy odpowiednie wagi, pozwoli to na wyselekcjonowanie projektu na podstawie jasno ustalonych kryteriów. To znacząco zwiększa szanse na trafny wybór!  

Taki spis ma jeszcze jedną zaletę - przypomina, że decyzja została podjęta wspólnie, na podstawie jasnych wytycznych. Nawet jeśli z biegiem czasu projekt okaże się nieco “mniej idealny” niż się to początkowo wydawało, to taki kolegialny sposób jego wyboru może uchronić nas przed ewentualnymi niesnaskami.   

Projekt nie musi być idealny

Na pierwszy rzut oka idealnym rozwiązaniem wydaje się zamówienie projektu domu u architekta, który przygotuje go według naszych wskazówek, uwzględniając - bez większych obiekcji - wszystkie wymagania, jakie mu przedstawimy.

Wbrew pozorom takie rozwiązanie może być dalekie od idealnego, właśnie dlatego, że będzie uwzględniało wszystkie nasze zachcianki. Doświadczony architekt, z bogatym portfolio nie zawaha się zwrócić nam uwagę na to, że część przedstawionych pomysłów jest pozbawiona praktycznego sensu i niepotrzebnie zwiększa powierzchnię domu, a co za tym idzie również budżet.

Kiedy warto zamówić projekt indywidualny?

Kiedy zatem należy udać się do architekta, by zamówić projekt indywidualny?  Takich przypadków jest kilka i w największym uproszczeniu można je pogrupować w następujący sposób:

• planujemy liczną, na przykład wielopokoleniową rodzinę
• kupiliśmy działkę o bardzo specyficznym obrysie i ukształtowaniu terenu,
• dysponujemy dużymi środkami finansowymi i chcemy by nasz dom się wyróżniał na tle innych, w okolicy.

W wymienionych przypadkach zdecydowanie warto poważnie pomyśleć nad projektem indywidualnym. Mimo jego wyższych kosztów będzie on lepiej zaspokajał nasze oczekiwania niż projekt pudełkowy. Zwłaszcza, że adaptacja tego ostatniego do naszych, bardzo specyficznych wymagań lub warunków terenowych, jakie stawia przed nim działka, może wymuszać istotne zmiany w konstrukcji i bywa to kosztowne.

Plusy projektów indywidualnych

Projekt indywidualny od początku jest tworzony z myślą o działce, na której ma docelowo stanąć. Uwzględnia i wykorzystuje wszystkie zalety ukształtowania terenu i niweluje ewentualne wady. W wyniku rozmów i konsultacji pomiędzy projektantem a inwestorami powstanie obiekt, który będzie bardzo służył ich potrzebom i przynosił satysfakcję przez wiele lat.

Projekt indywidualny nie wymaga adaptacji. Powstaje od razu z myślą o konkretnym terenie, na którym ma zostać wybudowany. To szczególnie istotne w przypadku działek o nietypowym, nieregularnym obrysie, zbliżonym do trójkąta czy trapezu. Dostosowanie kształtu obiektu do granicy działki pozwoli na postawienie budynku, który będzie jednocześnie elegancki, praktyczny i zgodny z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego.

Minusy projektów indywidualnych

Głównym minusem jest niewątpliwie cena idąca czasem w dziesiątki tysięcy złotych. Trzeba bowiem pamiętać, że nasz przyszły dom to nie tylko sama architektura, czyli bryła, to również stojąca za nią konstrukcja i wszystkie instalacje, które trzeba przeliczyć i zaprojektować tak, by zapewnić bezpieczeństwo i zaspokoić potrzeby przyszłych użytkowników.

Wszystko to niestety kosztuje, a ponieważ jest tworzone jednorazowo, tylko dla naszego budynku zatem nie ma możliwości, by wydatki te rozłożyły się na wiele egzemplarzy, jak ma to miejsce w przypadku projektów gotowych. Jednak z całą pewnością nie można szukać oszczędności na tym wstępnym etapie budowy, ponieważ wszelkie próby “chodzenia na skróty” podczas prac projektowych mogą przynieść przykre i kosztowne niespodzianki w przyszłości.

Tym bardziej że zamówienie projektu indywidualnego stawia przed nami jeszcze jeden problem. Jest nim właśnie wyjątkowość wznoszonego budynku. Jesteśmy pionierami i musimy zaufać wiedzy i doświadczeniu architekta i konstruktorów. W tym przypadku nie mamy możliwości sprawdzenia na jednym z budowlanych forów, jak z postawieniem takiego domu poradzili sobie inni i czy napotkali przy tym jakieś trudności.

Zalety projektów gotowych

Największą zaletę projektów gotowych widać dosłownie już na pierwszy rzut oka - można je od razu obejrzeć. Bardzo często to właśnie dopracowane i profesjonalnie wykonane wizualizacje przyciągają wzrok i sprawiają, że ten, a nie inny dom budzi nasze zainteresowanie. Tylko bardzo nieliczne grono poszukujących wymarzonego lokum zaczyna od przeglądania układu pomieszczeń.

O ile w przypadku projektu indywidualnego jego rzuty często zaczynają powstawać już po pierwszym spotkaniu z inwestorem, o tyle wizualizacje, nawet te uproszczone mogą zostać przygotowane zdecydowanie później, kiedy koncepcja zacznie się już zamieniać w konkretny projekt. Dopiero wtedy będziemy mogli zobaczyć, czy nasz wymarzony dom wygląda tak, jak to sobie wyobrażaliśmy. 

Zatem niezależnie od tego, czy zamierzamy kupić projekt pudełkowy, czy jesteśmy zdecydowani udać się do pracowni, by zamówić projekt indywidualny, poszukiwania na pewno warto zacząć od zapoznania się z propozycjami portali oferujących gotowe rozwiązania. Tak żeby idąc na spotkanie z architektem, wiedzieć co się nam podoba i czego oczekujemy od swojego przyszłego domu. To bardzo istotne, ponieważ znacząco ułatwi i przyspieszy cały proces.

Należy też pamiętać, że po zakupie projektu gotowego musimy się z nim udać do architekta adaptującego, by dokonał on adaptacji, czyli dostosowania do konkretnych warunków panujących na naszej działce. Na tym etapie można też nanieść wszystkie zmiany niezbędne do tego by dom w przyszłości lepiej odpowiadał naszym potrzebom. Jednak, jeśli te zmiany miałyby być zbyt poważne, na przykład ingerujące w konstrukcję więźby dachowej, warto sprawdzić, czy nie istnieje wariant, który już je uwzględnia. Niektóre projekty mają ich nawet ponad 50!

Minusy projektów gotowych

Podstawowym minusem, na jaki wskazują przeciwnicy projektów pudełkowych, jest brak indywidualizmu. Mimo ogromnej liczby projektów gotowych dostępnych na rynku zawsze może okazać się, że identyczny budynek jak nasz stoi przy drodze w sąsiedniej gminie. To prawda, ale paradoksalnie może się to też okazać istotną zaletą, do której jeszcze wrócimy.  

Inną niedoskonałością, na jaką wskazują klienci jest ich powtarzalność, czy raczej schematyczność. Wynika to z faktu, że zwykle są one wynikiem wielu lat praktyki projektowej poszczególnych architektów i składają się z określonej listy kliku, czy kilkunastu pomieszczeń, które można połączyć ze sobą na skończoną ilość sposobów. Tylko czy na pewno jest to wada? 

Jeszcze inny z podnoszonych zarzutów, jest w zasadzie przeciwieństwem dwóch wcześniejszych, według niektórych klientów projektów gotowych jest po prostu zbyt dużo i gubią się oni wśród tysięcy propozycji obecnych na rynku.

Jaka jest zatem prawda? Trudno nie przyznać racji osobom zarzucającym projektom gotowym swego rodzaju schematyczność, z drugiej strony czy nowoczesne samochody zaparkowane obok siebie na ulicy nie są też “schematyczne”? Czasem bez spojrzenia na znak firmowy trudno powiedzieć, kto jest ich producentem, wynika to właśnie z faktu, że mają odpowiadać na bardzo podobne, standardowe potrzeby swoich właścicieli.

Powtarzalność - wada czy zaleta?

Paradoksalnie jedna z najczęściej podnoszonych wad jest również jedną z największych, jeśli nie największą, zaletą projektów pudełkowych. Jest to ich powtarzalność. Przygotowując ten tekst, sprawdziłem, że rekordzista został wybudowany, albo jest aktualnie budowany już niemal 600 razy! Jeśli więc ktoś stawia/stawiał taki budynek w promieniu kilkudziesięciu kilometrów od nas będzie mógł służyć radą i praktycznymi uwagami. W przypadku projektów indywidualnych nie mamy takiej możliwości, zawsze jesteśmy pionierami i sami mamy okazję popełnić wszystkie błędy.