Ogrzewanie podłogowe - którędy z rurami?

Minęły już na szczęście czasy, kiedy jedynym sposobem na podłączenie grzejnika było poprowadzenie po ścianie poziomych odcinków rur do przechodzącego gdzieś w pobliżu pionu. Nie trzeba też kuć w ścianach bruzd, aby poprowadzić w nich rury do baterii. Tradycyjne sposoby wykonywania instalacji obecnie coraz częściej zastępuje się nowymi, na przykład rury prowadzi się w podłodze i ukrywa je pod warstwą wylewki. Taki sposób prowadzenia rur jest nie tylko wygodniejszy, ale i bardziej estetyczny. Trzeba jednak pamiętać, że wymaga on zastosowania odpowiedniego rodzaju rur.

W sprawie doboru rur można oczywiście poradzić się instalatora, ale... trzeba z tym uważać. Instalatorzy często bowiem zachwalają konkretne materiały, dlatego że się do nich przyzwyczaili, albo dlatego że są wygodne w montażu. Najlepiej więc dowiedzieć się jak najwięcej samemu.

Rodzaje rur

Jeszcze kilkanaście lat temu podstawowym materiałem do instalacji były rury ze stali. Obecnie używa się ich coraz rzadziej: zastąpiły je rury z takich materiałów jak miedź i tworzywa sztuczne. Są one odporniejsze na korozję i nie zarastają kamieniem. Nie bez znaczenia jest też to, że instalacje z nich wykonuje się znacznie prościej i szybciej.

Miedziane. Są produkowane w dwóch odmianach: twarde i miękkie.

- Rury miękkie daje się bez większych problemów profilować, co znacznie zmniejsza liczbę połączeń i skraca czas wykonania instalacji. Takich rur używa się głównie na długich odcinkach instalacji układanych pod podłogą lub w ściankach instalacyjnych.

- Rury twarde, dostępne w odcinkach do 6 m, nie nadają się do gięcia. Każda zmiana kierunku rury wymaga zastosowania odpowiedniej kształtki, którą łączy się z rurą metodą lutowania lub na zacisk. Z twardych rur miedzianych najczęściej montuje się orurowanie w obrębie kotłowni. Używa się ich również do modernizacji starych instalacji, w których zastępują stare rury stalowe. Rury miedziane można pozostawić odkryte lub ukryć pod listwami przypodłogowymi.

Polipropylenowe (PP). Produkuje się rury PP zwykłe i "stabilizowane cieplnie". Tych pierwszych używa się w instalacjach zimnej wody, a drugich - do instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody. To dlatego, że choć polipropylen wytrzymuje wysoką temperaturę (nawet powyżej +95°C), jednocześnie charakteryzuje się dużym współczynnikiem wydłużalności cieplnej. W rurach "stabilizowanych cieplnie" wydłużalność cieplna spada nawet sześciokrotnie. Są też rury PP z powłoką antydyfuzyjną, która zapobiega przenikaniu do wnętrza tlenu (to niekorzystne zjawisko przyspiesza korozję stalowych części instalacji, na przykład grzejników).



Rury z PP są dość sztywne, więc wszelkie zmiany kierunku wymagają użycia kształtek i złączek. Łączy się je z rurami metodą zgrzewania. Ponadto do połączeń stosuje się śrubunki, końcówki gwintowane oraz specjalne bloki przyłączeniowe.

Rury polipropylenowe układa się najczęściej natynkowo. Mogą być odkryte, schowane w kanałach instalacyjnych lub za ekranami osłonowymi. Jeśli są prowadzone w bruzdach, bruzdy nie mogą być wypełnione zaprawą, ponieważ uniemożliwiłoby to swobodne ruchy rur pod wpływem zmian temperatury.

Polibutylenowe (PB). Rury z tego materiału są trwałe, odporne na wysoką temperaturę i łatwe do układania. Polibutylen jest bardzo elastyczny i - co rzadkie wśród tworzyw sztucznych - nie ma pamięci kształtu (rura po rozwinięciu ze zwoju nie sprężynuje). Rury z PB są dostępne w dwóch postaciach: do instalacji wody zimnej i ciepłej oraz typu barrier, z osłoną antydyfuzyjną - do instalacji centralnego ogrzewania.

Polietylenowe (PE). Polietylen jest materiałem bardzo odpornym chemicznie i elastycznym, a więc łatwym do układania nawet w ujemnej temperaturze. Występuje w kilku odmianach:

- LDPE - polietylen niskiej gęstości; rury z tego tworzywa stosuje się do budowy przyłączy do wody zimnej oraz instalacji wodociągowych,

- MDPE i HDPE - polietylen średniej i wysokiej gęstości; rury z tych tworzyw stosuje się w instalacjach kanalizacyjnych,

- PEX - polietylen sieciowany, stosowany powszechnie w instalacjach centralnego ogrzewania.

Wielowarstwowe. Stanowią szczególną odmianę rur PEX, w których zatopiona jest wkładka z aluminium (oznaczenie PEX-AL-PEX). Ta dodatkowa warstwa zmniejsza radykalnie wydłużenia cieplne rury i zapobiega przenikaniu do instalacji tlenu. Ponadto dzięki niej rury nie mają pamięci kształtu, co umożliwia ich trwałe wyginanie i kształtowanie, a to z kolei znacznie ułatwia układanie instalacji i ogranicza zużycie drogich łączników. Rury wielowarstwowe są obecnie najbardziej wszechstronne. Można je stosować do wykonywania instalacji wody zimnej, ciepłej i centralnego ogrzewania oraz prowadzić w dowolny sposób zarówno w podłodze, jak i pod tynkiem.

Systemy rozprowadzania rur

W instalacjach domowych stosuje się dwa systemy rozprowadzenia rur - rozdzielaczowy bądź równoległy. Dotyczy to zarówno systemów rozprowadzania wody grzejnej, jak i użytkowej. Wybierając system, powinno się uwzględniać rozległość instalacji oraz liczbę zamontowanych urządzeń (grzejników w instalacji grzewczej oraz baterii i kranów - w instalacji zaopatrzenia w wodę).

Rozdzielaczowy. Stosuje się go głównie w instalacji c.o., a rzadziej - w instalacji wodnej. Jego istotą jest indywidualne doprowadzenie rur - zasilającej oraz powrotnej - do każdego grzejnika z umieszczonego na danym piętrze rozdzielacza. Podstawową zaletą takiego rozwiązania jest ograniczenie liczby pionów (z jednego rozdzielacza może być zasilanych nawet 12 grzejników) oraz to, że rury można prowadzić dowolną trasą, na przykład pod podłogą. Tutaj do podłączenia grzejników używa się miękkich rur miedzianych lub rur wielowarstwowych, które najkrótszą drogą prowadzi się w podłodze - przed wykonaniem wylewki - i łączy z rozdzielaczem.

System rozdzielaczowy jest zalecany zwłaszcza wówczas, gdy poszczególne grzejniki są znacznie od siebie oddalone. Jego zaletą jest również to, że w razie awarii zasilania jakiegokolwiek grzejnika inne grzejniki mogą pracować.

System rozdzielaczowy jest wygodny również dla instalatorów, ponieważ wymaga niewielkiej liczby połączeń i pozwala na skrócenie czasu wykonywania robót instalacyjnych.

Równoległy. Stosuje się go zarówno w instalacjach grzewczych (c.o.), jak i zaopatrzenia w ciepłą oraz zimną wodę. Charakteryzuje się tym, że do jednej rury zasilającej (jak również powrotnej) podłącza się:

- kilka grzejników, jeśli jest to instalacja c.o.,

- kilka punktów poboru wody, jeśli jest to instalacja wodociągowa lub zaopatrzenia w ciepłą wodę.

Układ ten nazywany jest też trójnikowym, ponieważ na rurach rozprowadzających montowane są trójniki, do których podłącza się krótkie podejścia do baterii i grzejników (zależnie od rodzaju instalacji). Trójniki powinno się dobierać w zależności od miejsca ich ułożenia. W układach podpodłogowych przewidzianych do zabetonowania połączenie rur z trójnikami musi gwarantować odporność na obciążenia mechaniczne. W zależności od rodzaju rur stosuje się wtedy połączenia lutowane, zgrzewane lub zaprasowywane. W złączach nieobciążonych (na przykład pod tynkiem, za ekranem) można stosować też połączenia zaciskane.

Zaletą prowadzenia rur w systemie równoległym jest możliwość zastosowania różnych rodzajów rur - zarówno sztywnych, jak i elastycznych, oraz dowolność ich prowadzenia - pod podłogą, w bruzdach na ścianie lub pod ekranem maskującym.

Wadą układu równoległego jest to, że uszkodzenie rury zasilającej powoduje "wyłączenie" wszystkich podłączonych do niej odbiorników.

Montaż

Jeśli instalacja jest wykonywana w systemie rozdzielaczowym, wówczas rury zazwyczaj prowadzi się w podłodze.

W systemie równoległym można je układać na różne sposoby: w podłodze, w ściankach instalacyjnych, w bruzdach wykutych w murze, za ekranami lub listwami maskującymi. Nie ma wówczas warunku, aby wszystkie odcinki instalacji były ułożone tak samo. Różne fragmenty instalacji można prowadzić w odmienny sposób, dostosowany do rodzaju i miejsca, w którym zostanie wykonany punkt przyłączeniowy.

Podłogowy. Z jednej strony bardzo wygodny, ponieważ umożliwia łatwe doprowadzenie rur w dowolne miejsce domu (trasa ich przebiegu może być prawie dowolna). Z drugiej jednak - komplikuje organizację budowy, gdyż instalacja musi być wykonana i sprawdzona przed zabetonowaniem podkładu podłogowego, może też zostać uszkodzona w czasie prowadzenia innych robót. Ponadto, wybierając ten sposób montażu, należy się liczyć z następującymi ograniczeniami:

w rur prowadzonych w podłodze nie powinno się łączyć (należy prowadzić pełne odcinki), bo w miejscu łączenia zawsze istnieje większe ryzyko rozszczelnienia instalacji,

w trzeba odpowiednio wcześnie określić miejsca, w których zostaną wykonane punkty przyłączeniowe (na przykład, gdzie będą zawieszone grzejniki czy zamontowane baterie), bo późniejsze zmiany mogą się okazać trudne do przeprowadzenia,

- na rury musi być nałożona osłona z rury karbowanej, tzw. peszla, a na rury do ciepłej wody użytkowej i do centralnego ogrzewania - otulina cieplna,

- jeśli rury są prowadzone w podłodze na gruncie, powinno się je układać na płytach styropianowych, a nie - jak to się często zdarza - bezpośrednio na betonowym podkładzie.

W ściankach instalacyjnych. Tak najczęściej montuje się rury w domach o konstrukcji szkieletowej. Rury można prowadzić bezpośrednio w drewnianych słupkach nośnych - wymaga to jednak wykonania w nich wycięć i zabezpieczenia rury metalową osłoną, która uchroni rurę przed możliwością przebicia podczas montażu płyt g-k, lub w specjalnych metalowych profilach - z gotowymi otworami. Tak prowadzone rury nie wymagają dodatkowego zamocowania, gdyż elementy ściany zapewniają należyte podparcie. W miejscach, gdzie montowane będą końcówki przyłączeniowe, konieczne jest jednak zamocowanie dodatkowego usztywnienia (poprzeczki), na którym można będzie przykręcić kolana przyłączeniowe. W miejscach, gdzie będą instalowane ciężkie przybory sanitarne (na przykład wisząca miska ustępowa czy bidet), konieczne jest zamocowanie odpowiedniego stelaża. Po wykonaniu próby ciśnieniowej ściankę instalacyjną można pokryć płytą gipsowo-kartonową. W ściankach instalacyjnych można montować zarówno rury sztywne, jak i miękkie.

W bruzdach. Taki montaż stosuje się głównie przy doprowadzeniu wody do baterii czerpalnych. Rury wymagają wtedy ochrony przed bezpośrednim kontaktem z zaprawą murarską, dlatego prowadzi się je w karbowanej rurze ochronnej. Wystarczające zabezpieczenie stanowi również nakładana na rury otulina cieplna. Zagłębienie rur w murze powinno być takie, aby umożliwiło nałożenie warstwy tynku grubości co najmniej 2 cm. Jeśli bruzdy są szerokie, tynk układa się na specjalnej siatce tynkarskiej.

Uwaga! Przed zatynkowaniem bruzd warto sporządzić szkic trasy przebiegu rur (lub sfotografować je). Pozwoli to uniknąć takich niespodzianek jak przewiercenie rury podczas mocowania na przykład mydelniczki.

Za osłonami. W taki sposób montuje się głównie odcinki pionów instalacyjnych albo prowadzi rury podczas remontów instalacji, aby uniknąć rozkuwania ścian. Tak prowadzona instalacja musi być mocowana do ścian w odstępach zalecanych dla danego rodzaju rur. Mocowanie rur w uchwytach powinno być na tyle swobodne, aby zapewniało możliwość ich swobodnego przesuwania się w wyniku wydłużeń cieplnych. W miejscach, gdzie rury przechodzą przez ściany, należy stosować tuleje osłonowe wypełnione elastycznym uszczelnieniem.

Uwaga! Na bardzo długich, prostych odcinkach rur należy stosować kompensatory - specjalne kształtki umożliwiające bezpieczne odkształcanie się rur. Na odcinkach krótszych wystarczy prowadzenie rur w osłonach izolacji termicznej, rurach osłonowych typu peszel.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail