Instalacja centralnego ogrzewania

opracowanie Beata Zielińska09-04-2022 12:31

Instalacja centralnego ogrzewania powinna dostarczyć do budynku taką ilość ciepła, która pokryje jego straty przez przegrody zewnętrzne oraz w wyniku działania wentylacji. W domach nadal często montujemy wodny system grzewczy współpracujący z grzejnikami.

Do czego służy instalacja centralnego ogrzewania?

Ciepło wytworzone w źródle ciepła – na przykład w kominku, kotle, pompie ciepła – dostarczane jest do pomieszczeń przez grzejniki lub ogrzewanie podłogowe. Aby koszty inwestycyjne i eksploatacyjne systemu grzewczego były jak najniższe, już podczas budowy domu należy zadbać o jego właściwe ocieplenie. Okna warto wyposażyć w rolety, a tradycyjną wentylację grawitacyjną zastąpić mechaniczną z odzyskiem ciepła. Ograniczymy w ten sposób straty ciepła zimą, a latem pomieszczenia nie nagrzeją się do tego stopnia, by trzeba było je schładzać. Dzięki temu zmniejszymy znacznie ilość energii cieplnej potrzebnej
do ogrzania domu.
Instalacja centralnego ogrzewania jest jedną z droższych instalacji w domu i to od niej zależą w dużej mierze późniejsze koszty jego utrzymania. Najlepiej więc jej projekt, a następnie wykonanie powierzyć doświadczonym fachowcom.

Instalacja centralnego ogrzewania- źródła ciepła

Tam, gdzie bez problemu możemy korzystać z gazu dostarczanego z sieci, w instalacji centralnego ogrzewania montuje się jako źródło ciepła:

kocioł kondensacyjny na gaz
Jeśli zaś nie mamy takiej możliwości, do wyboru są inne nowoczesne urządzenia – na przykład kocioł na paliwa stałe z automatycznym podawaniem paliwa, kocioł zasilany gazem płynnym lub olejem opałowym,
pompa ciepła
oraz kominek z płaszczem wodnym.

Instalacja centralnego ogrzewania - kocioł kondensacyjny na gaz ziemny

Jest to urządzenie praktycznie bezobsługowe, bezpieczne w użytkowaniu (wystarczy raz w roku zrobić przegląd) i nie musi mieć murowanego komina do odprowadzenia spalin. Nakłady początkowe na instalację c.o. z tego typu kotłem mogą być wyższe niż urządzeń na paliwa stałe (konieczność doprowadzenia przyłącza gazowego do domu od sieci w ulicy), ale niższe niż w przypadku pomp ciepła.

Instalacja centralnego ogrzewania - kotły zasilane gazem płynnym i olejem opałowym

W obu przypadkach będą to urządzenia kondensacyjne, a więc o wysokiej sprawności. Niestety ich użytkowanie wiąże się z koniecznością montażu specjalnych zbiorników, w którym będzie przechowywane paliwo.

Instalacja centralnego ogrzewania - pompy ciepła

Ich największym atutem są niskie koszty eksploatacji, chociaż barierą są początkowe nakłady inwestycyjne, zwłaszcza jeśli brany jest po uwagę gruntowy model pompy. Wynika to z kosztów wykonania dolnego źródła, czyli systemu umożliwiającego pobór energii cieplnej z ziemi. Tańsza w montażu jest pompa powietrzna, ale jej moc i sprawność spada wraz z temperaturą na dworze.

Instalacja centralnego ogrzewania - nowoczesne kotły na paliwa stałe

Zgodnie z przepisami muszą to być nowe modele spełniające kryteria dotyczące emisji dwutlenku węgla, substancji smolistych, pyłów oraz minimalnej sprawności przy pełnej mocy i dla 30% mocy znamionowej (uśrednionej). Wymaganiom tym odpowiadają urządzenia 5 klasy, czyli nowoczesne kotły na pelety i ekogroszek. Są one wyposażone w podajnik i zbiornik paliwa, dzięki czemu ich obsługa jest znacznie prostsza i mniej uciążliwa niż urządzeń na paliwa stałe starego typu. Trzeba jednak pamiętać o tym, że kotły na pelety i ekogroszek wymagają osobnej kotłowni, a przy tym są dość duże, więc zajmują sporo miejsca.
Uwaga! Coraz więcej kotłów na paliwa stałe dostępnych na rynku spełnia wymogi dyrektywy Ecodesign, która będzie obowiązywała od 2020 roku. Wprowadza ona próg emisji dla tlenków azotu, etykiety energetyczne, wymóg podawania przeciętnej sprawności kotła (znacznie bliższej rzeczywistej wartości).

Instalacja centralnego ogrzewania - kominek z płaszczem wodnym

Taki model wkładu kominkowego nie tylko efektownie prezentuje się w salonie, ale może też skutecznie ogrzać cały dom, jeśli połączymy go z instalacją grzewczą. Pamiętajmy jednak o tym, że zgodnie z obowiązującymi przepisami kominek wodny może być podstawowy, ale nie jedynym źródłem ciepła. Wymaga on bowiem regularnego uzupełniania opału co kilka godzin. W przeciwnym razie, podczas dłuższej nieobecności domowników, dojdzie do wygaśnięcia ognia w palenisku, a przez to do wychłodzenia budynku.

Instalacja centralnego ogrzewania - instalacja grzewcza

W nowoczesnej instalacji c.o. przepływ wody grzejnej w rurach wymuszony jest przez pompę obiegową. Dzięki temu rury, w porównaniu z popularnym wcześniej układem grawitacyjnym, mają mniejszą średnicę, a grzejniki mniejszą pojemność. W efekcie system grzewczy szybko reaguje na zmiany temperatury w domu oraz na zewnątrz (ta druga opcja jest możliwa, jeśli mamy zamontowaną automatykę pogodową), a to oznacza niższe rachunki za ogrzewanie.

Zdaniem eksperta - Jak rozprowadza się rury w instalacji grzejnikowej?
W instalacji c.o. z grzejnikami rury najczęściej rozprowadza się w systemie rozdzielaczowym lub trójnikowym. W pierwszym rozwiązaniu stosuje się centralny rozdział wody przez tzw. rozdzielacz. Dzięki temu mamy możliwość odcięcia jednego lub kilku grzejników bez konieczności zatrzymywania pracy całej instalacji centralnego ogrzewania. Kolejna zaleta to brak jakichkolwiek połączeń zalanych w posadzce, które mogą spowodować wyciek wody. Układ ten jednak wymaga zastosowania nieco większej liczby rur, co wiąże się z wyższymi nakładami inwestycyjnymi niż w systemie trójnikowym. W tej drugiej opcji grzejniki zasilane są
od pionu instalacyjnego przez sieć rozgałęzionych przewodów prowadzonych w podłodze i w ścianach (w bruzdach). Średnice rur c.o. zmniejszają się stopniowo w kierunku poszczególnych odbiorników. Chociaż liczba rur użytych do podłączeń poszczególnych urządzeń jest tu mniejsza, to mogą mieć one większe średnice. Minusem jest też konieczność stosowania dodatkowych zaworów odcinających, aby możliwy był demontaż grzejnika lub grupy grzejników bez konieczności zatrzymywania pracy całej instalacji. W tym wariancie nie unikniemy również wykonania połączeń (tzw. odgałęzień), które będą zalane w posadzce.

Mariusz Choroszucha, kierownik działu doradztwa technicznego Grupy KAN

Instalacja centralnego ogrzewania - rodzaje rur i kształtek

Woda ogrzana przez urządzenie grzewcze najczęściej rozprowadzana jest w instalacji c.o. rurami z tworzyw sztucznych, rzadziej z miedzi czy stali. Do każdego rodzaju rur stosuje się odpowiedni rodzaj kształtek. Jeśli wybierzemy któryś system z tworzywa sztucznego, to pamiętajmy o tym, że wówczas rury i kształtki muszą pochodzić od tego samego producenta.
Po zamontowaniu instalacji fachowiec powinien wykonać próbę ciśnieniową zgodnie z wytycznymi producenta systemu grzewczego (wykonuje się ją przed podłączeniem grzejnków i urządzenia grzewczego). Pomyślnie przeprowadzona próba gwarantuje szczelność rur oraz wszystkich połączeń. Umożliwi to prowadzenie dalszych prac przez kolejne ekipy (np. tynkarzy).
Uwaga! Niezależnie, z jakiego materiału zostanie wykonana instalacja, rury do grzejników powinny być prowadzone w izolacji cieplnej, gdyż zapobiegnie to nadmiernemu wychłodzeniu wody.

Na co zwrócić uwagę, wybierając dany rodzaj rur w systemie grzewczym?
Zdaniem eksperta
Montując instalację centralnego w obecnie budowanych domach ogrzewania, najczęściej rury prowadzi się w warstwie posadzki. Wtedy najlepiej się sprawdzą przewody wykonane z tworzyw sztucznych, które nie korodują i dzięki gładkiej powierzchni ścianek wewnętrznych nie zarastają osadami. Ich zaletą jest też możliwość łatwego kształtowania, co ogranicza liczbę stosowanych kształtek, na przykład kolan. Tą cechę mają przewody wielowarstwowe PE/Al/PE, które po wygięciu pozostają w nadanym kształcie. Rury polietylenowe, tzw. jednorodne typu PE-RT i PE-X, jak również mniej popularne polibutylenowe (PB) oraz niektóre typy rur polipropylenowych (PP), można także wyginać, ale powracają do swojej prostej postaci, więc muszą być unieruchamiane hakami.
Pamiętajmy jednak o tym, że jeśli zdecydujemy się na system grzewczy z tworzywa sztucznego, rury powinny mieć barierę antydyfuzyjną (może to być warstwa aluminium lub specjalna warstwa EVOH). W ten sposób ogranicza się zjawisko przenikania tlenu do instalacji, a przez to korozji armatury i urządzeń w niej zamontowanych.
Jeśli konieczne będzie zastosowanie sztywnych, prostych rur w układzie c.o., wtedy sprawdzą się rury stalowe ocynkowane zewnętrznie, miedziane lub polipropylenowe (PP) stabilizowane wkładką aluminiową lub włóknem szklanym.

Marcin Ciuchnowicz, menedżer ds. techniczno-handlowych w firmie KISAN

Jak łączy się rury c.o. w różnych systemach?
Zdaniem eksperta
Systemy rurowe w domach jednorodzinnych prowadzone są w posadzkach lub bruzdach ściennych. Z uwagi na ich usytuowanie w przegrodach budowlanych istotne jest bezpieczeństwo połączeń. Można przyjąć, że prawie 80% rur używanych do c.o.
to rury wielowarstwowe z polietylenów PE-X lub PE-RT. Rury te łączone są na dwa sposoby – za pomocą tulei zaciskanych na złączu (tzw. połączenie radialne) lub nasuwanych na złącze (tzw. połączenie aksjalne). W połączeniu aksjalnym uszczelnienie występuje na całej powierzchni połączenia – ścianka rury wprasowywana jest w karby złączki, co daje najwyższy wskaźnik bezpieczeństwa. Z kolei w połączeniu radialnym uszczelnienie złącza uzyskuje się dzięki jednej lub dwóm uszczelkom typu o-ring. Mamy wówczas do czynienia z uszczelnieniem punktowym, tj. tylko na o-ringach, zatem wskaźnik bezpieczeństwa jest niższy.
Natomiast systemy metalowe nie są raczej montowane w posadzce, tylko na zewnątrz ścian. Tutaj połączeń dokonuje się albo zaciskowo – połączenia radialne (miedź oraz stal zaciskowa), albo przez lutowanie (miedź).
Andrzej Durda, dyrektor ds. technicznych w firmie TECE

Schemat instalacji centralnego ogrzewania

Dobrze zaplanowana i wykonana instalacja centralnego ogrzewania będzie nam służyć przez wiele lat. Dlatego wybierając urządzenia grzewcze, rury, grzejniki oraz pozostały osprzęt, kierujmy się jakością tych wszystkich produktów, a nie wyłącznie ceną.

Grzejniki

Najlepiej, aby moc, wielkość i rodzaj grzejników określił projektant instalacji sanitarnych. W projekcie zostaną uwzględnione takie czynniki, jak: straty ciepła w poszczególnych pomieszczeniach, rodzaj źródła ciepła czy temperatura wody zasilającej instalację. Niektórzy producenci ułatwiają użytkownikom wstępny dobór grzejników przez możliwość ściągnięcia ze swoich stron internetowych specjalnych programów. Potem te wartości należy zweryfikować u doświadczonego fachowca.

Do wyboru mamy różnego rodzaju grzejniki:

Płytowe stalowe – wykonane są jednej, dwóch lub trzech płyt stalowych; przednia jest gładka lub profilowana. Dzięki temu, że mają małą pojemność wodną, szybko reagują na zmiany temperatury związane ze zwiększeniem lub spadkiem zapotrzebowania na ciepło w pomieszczeniu. Dlatego polecane są w instalacji wyposażonej w automatykę pogodową lub przynajmniej termostat pokojowy;
Członowe aluminiowe – ich moc można zwiększać lub zmniejszać, gdyż poszczególne ogniwa połączone są ze sobą za pomocą złączek. Grzejniki te montuje się zarówno w nowych, jak i modernizowanych instalacjach, gdyż mają taki sam rozstaw podłączeń jak starego typu grzejniki żeliwne.
Członowe stalowe. Spośród innych wyróżniają się tym, że można je dopasować do kształtu ściany. W ofercie wielu firm można więc kupić modele narożne czy w postaci łuku. Grzejniki tego typu stosuje się w instalacji centralnego ogrzewania wykonanej zarówno z tworzywa, jaki i miedzi czy stali.
Członowe żeliwne. Dobrze akumulują ciepło i są odporne na korozję. Zwykle spotyka się je w domach zaaranżowanych w stylu retro.
Konwektorowe. Składają się z rury miedzianej z nałożonymi lamelami z blachy aluminiowej. Aby powietrze w pomieszczeniu nagrzewało się szybciej, mogą być wyposażone w wentylator. Takie rozwiązanie szczególnie sprawdza się w jednej z odmian konwektora, czyli grzejniku kanałowym montowanym w podłodze.
Dekoracyjne i drabinkowe. Chętnie są montowane w przedpokojach i łazienkach. Mogą mieć nietypowe kształty, fakturę i kolor, a modele przeznaczone do łazienki i przedpokoju dodatkowe elementy – wieszaki, lustro lub grzałkę elektryczną. Wiele z nich dostępnych jest wyłącznie na zamówienie, więc ich zakup trzeba zaplanować z odpowiednim wyprzedzeniem.

Co można zastosować zamiast tradycyjnych grzejników?
Zdaniem eksperta
Jeżeli mamy w planach wymianę grzejników lub stajemy przed wyborem odpowiednich dla nas modeli do nowo budowanego domu, warto zastanowić się nad rozwiązaniem gwarantującym optymalną temperaturę zarówno w chłodne, jak i gorące dni. Jedną z opcji może być montaż klimakonwektorów. W strefie klimatu umiarkowanego, w której leży Polska, ani siarczyste mrozy, ani ekstremalne upały nie należą do rzadkości. Klimakonwektor nie tylko pozwoli nam szybko i skutecznie ogrzać wnętrze zimą, ale również przyjemnie ochłodzi pomieszczenia podczas upalnych dni w lecie. Źródłem gorącej wody, która przepływa przez klimakonwektor w czasie całego sezonu grzewczego, może być na przykład kocioł centralnego ogrzewania lub pompa ciepła. Z kolei latem klimakonwektor zasilany jest wodą lodową ze specjalnego agregatu (inaczej chillera, który należy dodatkowo zamontować w instalacji wraz z zaworami odcinającymi i regulacyjnymi) lub pompą ciepła pracującą w cyklu odwróconym (zamiast ogrzewać, będzie schładzała dom). Do wyposażenia urządzenia należy cicho pracujący wentylator, który znacznie zwiększa jego moc grzewczą oraz umożliwia cyrkulację powietrza podczas chłodzenia pomieszczeń w budynku. Zależnie od producenta klimakonwektory dostępne są w różnych mocach i wielkościach. Parametry te powinny zostać dobrane przez specjalistę – najlepiej projektanta instalacji sanitarnych na podstawie obliczeń zapotrzebowania na ciepło i chłód w konkretnym budynku. Panującą w pomieszczeniu temperaturę możemy precyzyjnie regulować w cyklu dziennym i tygodniowym dzięki intuicyjnemu, łatwemu w obsłudze panelowi sterowania, który umieszczony jest na obudowie klimakonwektora. Dodatkowym atutem tych urządzeń jest proste, wręcz minimalistyczne wzornictwo, dzięki czemu doskonale komponują się one z różnymi aranżacjami wnętrz.
Robert Skomroski, product manager w firmie Rettig Heating

Podłączenie do instalacji grzejników w instalacja centralnego ogrzewania

Najczęściej grzejniki podłącza się do instalacji od dołu. ale w modernizowanych systemach stosuje się podłączenie boczne.
Dolne. Rurę zasilającą i powrotną podłącza się do grzejnika na dole, przy jego lewej lub prawej stronie. Ciekawą odmianą tego rozwiązania jest podłączenie dolne środkowe, czyli z króćcami zamontowanymi zawsze pośrodku grzejnika. Dzięki temu, niezależnie od wymiarów grzejnika, można go zawsze umieścić symetrycznie pod oknem, co wygląda bardzo estetycznie.

Boczne. Rury podłącza się z boku grzejnika – z prawej lub lewej strony. Aby nie doszło do spadku jego mocy (nawet o około 30%), rura zasilająca powinna być zawsze umieszczona na górze, a powrotna – na dole.
Jeśli w pomieszczeniu należy umieścić grzejnik o dużych rozmiarach, którego długość przekracza 2 m, wówczas stosuje się podłączenie krzyżowe. W takim rozwiązaniu rura zasilającą i powrotną doprowadza się po przekątnej grzejnika. Dzieli temu będzie on grzał równomiernie całą swoją powierzchnią.

Gotowe zestawy podłączeniowe do instalacji centralnego ogrzewania grzejników

W grzejnikach podłączanych od dołu stosuje się specjalne gotowe zestawy:
Prosty – wykorzystuje się przy rurach, które wychodzą bezpośrednio z podłogi. Ta opcja jest dość prosta w wykonaniu, ale utrudnia ułożenie posadzki (w tym miejscu trzeba odpowiednio dociąć panele, klepkę lub terakotę), a później również sprzątanie pomieszczenia;
Kątowy – montowany, gdy rury wychodzą ze ściany za grzejnikiem. Dzięki temu podłączenie to jest praktycznie niewidoczne i nie sprawia kłopotów podczas odkurzania czy mycia podłogi. Z tego względu jest częściej stosowany niż zestaw prosty.
Podłączenie grzejników ułatwiają również kształtki, określane jako garnitury przyłączeniowe. Są to odpowiednio wygięte rury ze stali nierdzewnej lub miedzi, pokryte warstwą niklu.
Grzejniki dekoracyjnye i łazienkowe można podłączyć do instalacji, wykorzystując zespolone zestawy. Pod elegancką obudową ukryty jest zawór termostatyczny oraz odcinający, a na zewnątrz widać tylko głowicę do regulacji temperatury.

Więcej o: