Inteligentny dom – czy warto?

Systemy inteligentnego domu mają za zadanie ułatwiać codzienne życie mieszkańców przez sterowanie różnymi instalacjami. Podstawowe rozwiązania wymagają od użytkowników, aby wywoływali oni oczekiwane akcje, np. naciśnięciem przycisku na ścianie lub pilocie czy dotknięciem ikony w aplikacji. Natomiast bardziej zaawansowane systemy nie muszą wchodzić w interakcję z domownikami, samoczynnie dostosowują bowiem pracę różnych urządzeń do indywidualnych potrzeb i planu dnia mieszkańców. To sprawia, że codzienne funkcjonowanie staje się łatwiejsze i bardziej przyjemne. Inteligentny dom może również dbać o kieszeń gospodarza, ograniczając comiesięczne wydatki poprzez rozważne zarządzanie zużyciem energii elektrycznej i wody.

Elementy inteligentnej układanki

W jakiś sposób zatem sprawić, aby nasz dom stał się „smart”? Można zdecydować się na rozwiązania oferowane  przez konkretnego producenta lub dobierać urządzenia różnych firm, ale pracujące w jednym standardzie. Pewnym kompromisem może być zainstalowanie zaawansowanego systemu alarmowego, który integruje funkcje bezpieczeństwa i automatyki budynkowej. Niezależnie jednak od wybranej opcji, w każdej instalacji pojawić się muszą konkretne urządzenia – tu lista najbardziej istotnych.

Odbieranie informacji o domu czyli zmysły systemu.

W ramach automatyki budynkowej działają różnorodne urządzenia, nazywane sensorami. Ich zadaniem jest gromadzenie danych na temat tego, co dzieje się w domu i jego otoczeniu, a także, czy ktoś z domowników nie chce właśnie uruchomić jakiejś funkcji. Listę otwierają prostsze mechanizmy obsługiwane manualnie, jak łączniki ścienne, różnorodne przełączniki, przyciski i pokrętła czy, oferujące więcej funkcji, panele dotykowe. Następnymi w kolejności są różnego rodzaju czujniki, zdolne do wykrywania ruchu ludzi i zwierząt lub samej ich obecności, otwierania np. okien, drzwi czy bram, a także wycieku wody czy innej substancji, np. gazu wybuchowego lub czadu. Potrafią także monitorować warunki środowiskowe, takie jak temperatura, wilgotność, poziom nawodnienia (na przykład gleby w ogrodzie), natężenie światła czy prędkość wiatru. Inne z kolei zareagują na opady deszczu czy pierwsze znamiona pożaru, jak pojawienie się dymu.

Część urządzeń wykorzystywanych do ochrony domu może jednocześnie służyć do realizacji funkcji „smart”. Jest to ekonomiczne rozwiązanie, ograniczające ilość zbędnej elektroniki w naszym otoczeniu. Przykładowo czujki ruchu poza wykrywaniem potencjalnych intruzów mogą sterować oświetleniem czy pracą pompy cyrkulacyjnej. 

Jedne sterują pracą, inne wykonują polecenia. Urządzenia wykonawcze, zwane również sterownikami lub aktorami, stanowią kluczową kategorię w inteligentnych instalacjach. Odpowiadają one za nadzorowanie pracy różnych elementów podłączonych do systemu. Niektóre z tych urządzeń służą do prostej zmiany stanu innego elementu, na zasadzie „włącz/ wyłącz”. W ten sposób kontrolowane jest np. działanie oświetlenia, otwarcie zaworów (wody, gazu) czy bram. Inne sterowniki umożliwiają zaś płynną regulację pewnych parametrów. Mogą np. w zależności od aktualnego nasłonecznienia, automatycznie ustawić jasność lamp,  zatrzymać rolety na określonej wysokości lub regulować nachylenie listewek żaluzji. Z ich użyciem możliwe jest jak najlepsze dostosowanie środowiska domowego do indywidualnych preferencji i potrzeb użytkowników. Do grupy modułów sterujących wchodzą także zegary (timery), w tym modele astronomiczne, które mogą np. załączać i wyłączać oświetlenie na posesji zgodnie z godzinami wschodu i zachodu słońca. Specjalne termostaty służą zaś do kontrolowania temperatury w instalacjach grzewczych, chłodzących i wentylacyjnych, zapewniając optymalne warunki termiczne. Z kolei do urządzeń, które wykonują zleconą pracę, zaliczymy przede wszystkim różnorakie napędy: bram, rolet, markiz, karniszy i żaluzji elektrycznych czy okien z siłownikiem, elektrozaworów. Dołączyć tu można także inne urządzenia, np. sprzęt audio i wideo.

„Głowa instalacji” – czy zawsze potrzebna?

W większości systemów niezbędna jest obecność specjalnego sterownika, który nadzoruje wszystkie działania. W tradycyjnym systemie alarmowym  rolę tę spełnia centrala. Natomiast w przypadku większości inteligentnych instalacji mówimy o kontrolerach, centralkach lub „smart hubach”. Urządzenie takie to nic innego, jak komputer, który zbiera i przetwarza dane z czujników. W odpowiedzi wysyła polecenia do urządzeń wykonawczych. To w jego pamięci zapisane są wszelkie zależności między odbieranymi informacjami, a także scenariusze działania w zależności od zaistniałych okoliczności. Przykładem innego typu inteligentnego systemu będzie KNX – jest to rozwiązanie zdecentralizowane, nie mające centrali, inaczej głównego kontrolera. Poszczególne elementy tego systemu współpracują ze sobą, przekazując tzw. telegramy. Odpowiednio zaprogramowane wiedzą, czy i jakie działania podjąć w danym momencie. Wszystkie tworzą jakby komunikującą się ze sobą sieć. Co więcej, nie jest to system jednego producenta – w tym przypadku mówimy o standardzie. Niezależnie od tego, kto wyprodukował dany moduł KNX, urządzenie to będzie działać z innymi. A przez to wybór elementów dla takiej instalacji jest niezwykle szeroki i elastyczny. Co więcej, można go także integrować z innymi, niezależnymi instalacjami, np. z systemem alarmowym.

Inteligentny dom a bezpieczeństwo

Dom to nie tylko komfort, ale przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa. Choć część instalacji inteligentnych oferuje funkcje z zakresu ochrony, to większość inwestorów decyduje się na wdrożenie tradycyjnego, choć nowoczesnego systemu alarmowego. Wynika to z faktu, że w kwestii bezpieczeństwa nie ma miejsca na kompromisy. Dlatego też preferowane są rozwiązania producentów będących specjalistami w dziedzinie zabezpieczeń. Obie te instalacje można jednak ze sobą zintegrować tak, aby np. włączenie czuwania powodowało automatyczne odłączenie urządzeń, które nie muszą być włączone podczas nieobecności domowników.

Użytkownik systemu – jak może nim sterować?

Kierowanie funkcjami inteligentnej instalacji może odbywać się za pomocą różnorodnych urządzeń – począwszy od wspomnianych już wcześniej prostych łączników i przycisków, poprzez sensoryczne przełączniki ścienne, aż po zaawansowane panele dotykowe z kolorowymi wyświetlaczami. Także tradycyjne piloty zdalnego sterowania mają swoich zwolenników. Jednakże coraz większą popularność zdobywają aplikacje mobilne. Przemawia za nimi to, że smartfon stać się może miniaturowym centrum sterowania całym domem – będzie bowiem służyć do zarządzania zarówno funkcjami bezpieczeństwa, jak i komfortu. Łącznie z możliwością wyświetlenia na ekranie obrazu z kamer na posesji czy bramofonu przy furtce.

Komunikacja między urządzeniami

Tradycyjne instalacje przewodowe

Wybór konwencjonalnych rozwiązań wymaga, by wskazując miejsce montażu urządzeń, precyzyjnie określić, co to będzie za produkt i jakie funkcje ma pełnić. Chodzi bowiem o dokładne ułożenie przewodów i dobór ich rodzaju. Generalnie, przewody dla tego typu rozwiązań, układa się jednocześnie z instalacją elektryczną – są one bowiem ściśle ze sobą powiązane. Warto także zaplanować ułożenie dodatkowych (zapasowych) przewodów, tak by móc w łatwiejszy sposób wdrożyć nowe funkcjonalności i zamontować inne urządzenia w przyszłości. Choć układanie instalacji zaleca się przeprowadzać przed rozpoczęciem prac wykończeniowych, to w późniejszym okresie eksploatacji budynku też jest to możliwe. Niestety będzie się to jednak wiązało z kuciem tynków lub montowaniem niezbyt estetycznych korytek kablowych. Jakie są zalety instalacji przewodowej? Przede wszystkim stabilność i szybkość działania, niezwykle mała podatność na zakłócenia oraz brak konieczności okresowej wymiany baterii w poszczególnych urządzeniach.

Wygodne rozwiązania bezprzewodowe

Systemy bezprzewodowe niemal całkowicie eliminują potrzebę układania przewodów – zazwyczaj konieczne jest jedynie doprowadzenie zasilania sieciowego do kilku urządzeń oraz podłączenie kabla internetowego do centralki. Montaż tego typu rozwiązań jest zwykle szybszy i nie wymaga skomplikowanych prac budowlanych. Producenci coraz częściej, zamiast przykręcania do ścian, umożliwiają montaż swoich urządzeń na klejącą taśmę montażową. Systemy takie można łatwo rozbudować w dowolnym momencie, co jest istotne, zwłaszcza gdy potrzeba dodania czegoś do instalacji pojawia się już po wykończeniu domu. Jednakże coś za coś – urządzenia bezprzewodowe są zazwyczaj droższe od swoich przewodowych odpowiedników. Wymagają również wymiany baterii. Oczywiście producenci prześcigają się w energooszczędności swoich modeli – niektóre z nich mogą pracować na jednej baterii przez długie lata.

Przykładowe scenariusze w inteligentnym domu

W zależności od stopnia zaawansowania automatyki domowej, istnieje wiele różnych scenariuszy, które mogą być realizowane – to tylko ułamek możliwości.

Przykład 1.
Po zapadnięciu zmroku oświetlenie wokół budynku zostaje włączone. Jeśli nikogo nie ma w domu (alarm jest aktywny), system symuluje obecność domowników poprzez losowe włączanie świateł w pomieszczeniach oraz przez ruch rolet w ciągu doby. Zbędne odbiorniki prądu zostają wyłączone, a ogrzewanie przechodzi w tryb ekonomiczny – dom „usypia”. Jeśli czujki na ogrodzeniu lub w ogrodzie wykryją ruch, pobliskie lampy rozświetlą teren
i wywołany zostanie alarm.

Przykład 2.
Gdy system wykryje zbyt niską temperaturę zimą, może w określonym czasie włączyć ogrzewanie podjazdu, aby rozpuścić śnieg  czy lód. Gospodarz wracając do domu może jednym kliknięciem w aplikacji dezaktywować tryb ochrony, otworzyć bramę wjazdową, zapalić lampki wzdłuż podjazdu. Oprócz tego brama garażowa podniesie się, podobnie jak temperatura we wnętrzach. 

Przykład 3. 
W przypadku wykrycia wycieku wody spod zmywarki system automatycznie zamyka zawór wody, ograniczając ewentualne szkody. Podobnie gdy przy kominku wykryte zostanie groźne stężenie czadu, system może otworzyć okna, włączyć wentylację i poinformować domowników o niebezpieczeństwie powiadomieniem na telefon lub dźwiękiem sygnalizatora.
Przykład 4.
Wraz z nadejściem poranka, zamiast tradycyjnego budzika domownicy mogą zostać obudzeni ulubioną muzyką płynącą z głośników systemu hi-fi. Dźwięki mogą podążać za osobą idąca do łazienki czy kuchni – podobnie jak światło, gdyby poranek należał do pochmurnych. Rolety automatycznie się podniosą, a elektryczne karnisze delikatnie rozsuwaną zasłony. W cieplejsze dni okna mogą zostać uchylone. Jeśli zaś dzień jest chłodny, ogrzewanie podłogowe zawczasu podniesie temperaturę podłogi. Ochrona domu wyłącza się.

Inteligentny dom – ile to kosztuje?

Jednoznaczne określenie nawet przybliżonego kosztu inteligentnej instalacji,  jeszcze przed rozpoczęciem projektowania, może być niemożliwe – zazwyczaj mowa o wstępnym szacunku, ponieważ ostateczny kosztorys zależeć będzie od bardzo wielu czynników. Poza wyborem systemu (standardu lub producenta) oraz rodzaju instalacji, konieczne jest również określenie zakresu funkcjonalności, współpracy między poszczególnymi elementami różnych instalacji oraz ilości i rodzaju urządzeń potrzebnych do realizacji zamierzonych zadań. Ponadto, im bardziej złożony system, im więcej funkcji i realizowanych scenariuszy lub automatyzacji, tym dłużej będzie trwać instalowanie urządzeń i programowanie całości. Bardzo szacunkowo stosunkowo prosty system automatyki budynkowej dla domu o powierzchni ok. 150-200 m2, obejmujący jedynie podstawowe funkcje sterowania bramami, roletami, ogrzewaniem, oświetleniem i elektrozaworami, może zamknąć się w kwocie od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Należy mieć na uwadze, że koszt może być znacznie wyższy wraz z rosnącą liczbą wymagań i złożonością oczekiwań klienta. Przy najbardziej zaawansowanych rozwiązaniach, wykorzystujących urządzenia w luksusowym wykonaniu, koszt takiej inwestycji może iść w setki tysięcy złotych. W przypadku inteligentnych rozwiązań dla dużych, luksusowych obiektów, jedynym ograniczeniem, poza portfelem, jest wyobraźnia inwestora.

Planując montaż inteligentnych rozwiązań, warto na wstępie przemyśleć, ile chcemy i możemy zainwestować. Mając już założony budżet, można przystąpić do rozmów z fachowcem, który podpowie najlepsze rozwiązania oraz wskaże, co warto wybrać, a z czego zrezygnować.

Jak inteligentny dom umożliwia obniżenie kosztów eksploatacji?

Inteligentny system może przyczynić się do ograniczenia nakładów na energię i wodę poprzez różne działania. Sterowanie oświetleniem – system może dostosowywać natężenie oświetlenia do bieżących potrzeb poprzez przygaszanie głównych lamp, pozostawiając tylko te, które tworzą odpowiedni nastrój. Ponadto system może wykrywać brak obecności domowników w pomieszczeniach i automatycznie wyłączać światła. Zarządzanie energią i wodą przy opuszczaniu domu – inteligentny system może automatycznie wyłączać wszystkie pozostawione światła i inne urządzenia elektryczne. Dodatkowo może zamknąć zawór wody, aby uniknąć jej zużycia nie tylko w razie wycieku, ale też niedokręcenia kranu czy zawieszonej spłuczki. Kontrola temperatury – system może regulować ciepło w pomieszczeniach poprzez regulację zaworów grzejnikowych lub sterowanie klimatyzacją. Gdy wykryje uchylenie czy otwarcie okna, może tymczasowo wyłączyć grzanie lub chłodzenie. Podlewanie ogrodu – przed włączeniem zraszania system może sprawdzać, czy faktycznie trawnik wymaga nawodnienia, tak by nie odkręcać wody np. po opadach.

Samodzielnie czy może z pomocą?

Samodzielny montaż systemu inteligentnego może być kuszący ze względu na oszczędność kosztów, ale zdecydowanie zaleca się skorzystanie z pomocy specjalisty. Należy zebrać wszystkie swoje potrzeby i oczekiwania, a następnie szczegółowo omówić wszelkie kwestie z fachowcem. Znając nasze wymagania, wykwalifikowany instalator będzie w stanie zaproponować najlepsze rozwiązania, dostosowane do indywidualnych potrzeb,  a także z pewnością zaoferuje cenne sugestie i porady dotyczące wyboru odpowiedniego systemu oraz jego instalacji. Pomoże także w określeniu, co można zrealizować w ramach danej rozwiązania, a co jest niemożliwe lub wymagałoby znacznych nakładów. Dodatkowo, gdy z czasem przyjdzie taka potrzeba, specjalista zapewnić wsparcie we wdrażaniu nowych  oraz związanej z tym rozbudowy systemu. Dlatego też jeśli myślimy o poważnych rozwiązaniach z dziedziny zabezpieczeń czy inteligentnego domu, warto skorzystać z pomocy doświadczonego specjalisty. Cenna wiedza i doświadczenie mogą przyczynić się do skutecznej i efektywnej realizacji nawet najbardziej rozbudowanego i zaawansowanego projektu