Kiedy serwisować pompę ciepła?

Prawdziwy boom na pompy ciepła napędzony został drastycznymi podwyżkami cen paliw kopalnych oraz problemami z ich dostępnością, które pojawiły się w wyniku inwazji rosyjskiej na Ukrainę. W zawiązku z tym miniony rok okazał się rekordowym w Europie pod względem instalacji nowych pomp ciepła. W całym roku przybyło blisko 3 mln sztuk. W czołówce krajów o największym wzroście sprzedaży tych ekologicznych urządzeń grzewczych znalazła się Polska. W 2022 roku wzrost sprzedaży w stosunku do 2021 roku wyniósł ponad 120 procent. Jak wylicza Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) pompy ciepła stanowią obecnie niemal co trzecie sprzedawane urządzenie grzewcze w naszym kraju. Najpopularniejszym typem spośród wszystkich dostępnych pomp ciepła, które stanowiły ok. 96% sprzedaży wszystkich pomp, są pompy powietrzne. Wynika to przede wszystkim z faktu, że są znacznie tańsze i prostsze w montażu w stosunku do pomp gruntowych. Są także niemal bezobsługowe w użytkowaniu. W 2022 roku sprzedano blisko 190 tys. sztuk pomp ciepła powietrze-woda. Dla porównania, w tym samym czasie Polacy kupili 7,2 tys. sztuk gruntowych pomp ciepła.

Urządzenia o wielu zaletach

Popularność pomp ciepła nie wynika jedynie z kwestii ekonomicznych i klimatycznych. Urządzenia te są chętnie wybierane przez konsumentów również z powodu wielu zalet użytkowych. Pompy, oprócz dostarczania ciepła i podgrzewania wody, mogą być wykorzystywane również do chłodzenia pomieszczeń. Na rynku dostępne są różne modele pomp przeznaczone do odmiennych potrzeb – wysoko- i niskotemperaturowe, co sprawia, że mogą być montowane zarówno w nowych, jak i starych domach. Mogą stanowić samodzielne źródło ciepła, ale też współpracować z innym już istniejącym, na przykład kotłem gazowym. Pompy ciepła są obecnie najtańszym źródłem ogrzewania, głównie ze względu na swoją wysoką efektywność. Urządzenia o wielu zaletach Mają wysoką klasę energetyczną oraz bardzo dobry współczynnik efektywności COP. Z 1 kWh pobranej energii elektrycznej generują średnio 3,5-5,5 kWh energii cieplnej. Kolejną zaletą, jest ich bezobsługowość. Oczywiście należy dbać o regularne serwisowanie urządzenia, ale poza ustawieniem właściwych parametrów, także za pomocą przeznaczonej do tego aplikacji mobilnej, użytkownik nie musi myśleć o niczym więcej. Kwestie zaopatrzenia w paliwo grzewcze jak węgiel, gaz czy olej, go nie dotyczą. Nie musi też zajmować się uzupełnianiem wsadu do kotła. Pompa samodzielnie czerpie energię z powietrza, wody lub gruntu. Do działania potrzebuje jedynie energii elektrycznej, którą może pozyskiwać z sieci lub przydomowej instalacji fotowoltaicznej, co dodatkowo obniży koszty jej eksploatacji. Dużą zaletą tych urządzeń jest także ich kompaktowość. Jednostka wewnętrzna pompy nie zajmuje dużo miejsca, w związku z czym nie wymaga specjalnej kotłowni, ani miejsca na składowanie opału. Decydując się na pompę ciepła w nowym domu, nie musimy budować komina. W naszej szerokości geograficznej ważny jest także szeroki zakres pracy temperaturowej.

Ponad 203 tys. sztuk pomp ciepła kupili Polacy w 2022 roku

Co spowodowało tak dużą popularność pomp ciepła w Polsce i Europie?

Złożyło się na to wiele czynników, między innymi sytuacja gospodarcza i panująca drożyzna w sektorze paliw kopalnych, a także coraz ambitniejsza polityka klimatyczna Europy, która lobbuje do przechodzenia na niskoemisyjne źródła energii, przez zmiany w prawie, a także szereg dofinansowań do zakupu ekologicznych urządzeń. Wszystko wskazuje na to, że w najbliższej przyszłości rynek pomp będzie rósł jeszcze bardziej. Według założonych strategii (m.in. Net Zero by 2050 czy World Energy Outlook 2022) opracowanych przez Międzynarodową Agencję Energetyczną IEA, pompy ciepła mają zaspokajać połowę globalnego zapotrzebowania na ciepło do 2045 roku i dostarczać blisko 2/3 ciepła w krajach rozwiniętych (OECD) do 2050 roku. Łączna liczba zainstalowanych pomp ciepła powinna w związku z tym zwiększyć się niemal czterokrotnie do 2030 roku (z 180 mln sztuk w 2020 r. do 600 mln sztuk w 2030 r.), a do 2050 roku 10-krotnie.

Dofinansowania do zakupu pomp ciepła

Wzrost popularności pomp ciepła to również duża zasługa dopłat, jakie można otrzymać do zakupu urządzenia. Obecnie w Polsce działa kilka takich programów. Czyste Powietrze – to jeden z najstarszych programów. W jego ramach można otrzymać dotacje m.in. na wymianę starych kotłów na paliwo stałe na nowoczesne źródła ciepła, w tym i pompy ciepła. Kwoty dotacji zależą od ustalonych progów dochodowych. Maksymalna kwota wsparcia dla osób montujących pompę ciepła sięga 50,9 tys. zł. Moje Ciepło - skierowany jest dla właścicieli nowo budowanych domów. Tutaj nie ma progów dochodowych, ale dofinansowanie jest niższe. Dla powietrznych pomp ciepła można otrzymać do 7 tys. zł, a na pompę gruntową do 21 tys. zł. Mój Prąd - od tego roku, pompy ciepła dofinansowywane są także w tym programie, choć głównym jego celem jest wsparcie inwestycji w fotowoltaikę. Jednak, jak wiadomo fotowoltaika i pompa ciepła to urządzenia, które bardzo dobrze ze sobą współpracują i oba działają bez emisji szkodliwych substancji do powietrza, dlatego twórcy programu postanowili zachęcić Polaków do inwestycji równocześnie w obie technologie. W Moim Prądzie można otrzymać do 4,4 tys. zł na pompę typu powietrze-powietrze, do 19,4 tys. zł na pompę powietrze-woda i do 28 tys. zł na pompę gruntową. Ciepłe Mieszkanie - to zupełnie nowy program przeznaczonym dla właścicieli mieszkań w budynkach wielorodzinnych. W zależności od progu dochodowego można uzyskać maksymalnie 39 tys. zł dofinansowania do zakupu pompy ciepła. Oprócz dotacji od 2019 roku obowiązuje w Polsce ulga termomodernizacyjna, w ramach której właściciele domów jednorodzinnych mogą odliczyć od podatku wydatki poniesione na przedsięwzięcia termomodernizacyjne, montaż instalacji OZE lub wymianę źródła ogrzewania czyli również pompy ciepła. Maksymalna kwota jaką można odliczyć na podatnika to 53 tys. zł niezależnie od liczby zmodernizowanych budynków. Jeśli budynek ma dwóch współwłaścicieli, każdy z nich może osobno rozliczyć poniesione wydatki. 

Dlaczego należy regularnie serwisować pompy ciepła?

Pompy ciepła, jak każde inne urządzenia grzewcze, wymagają okresowych kontroli. Mimo, że charakteryzują się wysokim wskaźnikiem niezawodności, aby zachować ich dobry stan techniczny niezbędne są regularne przeglądy. Sami producenci pomp ciepła określają jak często należy je serwisować i ujmują to w regulaminie gwarancji. Zaletą regularnych przeglądów jest nie tylko utrzymanie gwarancji, ale przede wszystkim wydłużenie żywotności urządzenia. Bezawaryjne działanie pompy zapewnia efektywniejszą i oszczędniejszą pracę całego systemu grzewczego. Regularny serwis chroni też przed ewentualnymi awariami, które mogłyby zaburzyć odpowiednią temperaturę w domu. Niektórzy producenci umożliwiają użytkownikom samodzielną ocenę pracy urządzenia za pomocą dedykowanej do tego aplikacji. Dzięki niej użytkownik może samodzielnie zidentyfikować problemy, a nawet niektóre z nich naprawić. Jeśli system znajdzie nieprawidłowości, wyświetli odpowiednie komunikaty. Opis tego, co oznaczają oraz wskazówki, jak naprawić konkretną awarię znajduje się w serwisie producenta.

Kto może serwisować pompę ciepła?

Prawidłowe podłączenie, a później serwisowanie urządzenia ma duży wpływ na poprawną i efektywną pracę pompy ciepła, dlatego bardzo ważne jest, aby zajął się tym dobrze wyszkolony specjalista z uprawnieniami. Powinien on legitymować się na przykład certyfikatem EUCERT – Europejskiego System Szkoleń i Certyfikacji Instalatorów Pomp Ciepła, który uprawnia do montażu pomp ciepła na terenie całej Unii Europejskiej. Renomowani producenci mają swoich własnych instalatorów i udzielają autoryzacji innym podmiotom po spełnieniu przez nich określonych standardów. Listę autoryzowanych serwisantów można znaleźć na ich stronach internetowych. Często producenci dołączają też listę najbliższych rekomendowanych punktów serwisowych z kompletem dokumentów, które klient otrzymuje przy zakupie. Co ważne, prace serwisowe przy obiegu czynnika chłodniczego mogą wykonywać tylko specjaliści z uprawnieniami f-gazowymi. Serwisant przy takich pracach powinien stosować jedynie oryginalne części zamienne producenta lub części, które zostały przez niego dopuszczone do montażu.

Jak często serwisować pompy ciepła?

Pierwszy gwarancyjny przegląd pompy ciepła należy wykonać przed upływem roku od momentu jej montażu. Dobrą praktyką jest, aby w kolejnych latach również dokonywać minimum jednego przeglądu w roku. W przypadku wydłużonej gwarancji producent lub dostawca również wymaga corocznych kontroli. Najlepszym momentem na sprawdzeni 

Jak przebiega serwis?

Każdy serwis pompy powinien składać się z czerech głównych etapów – kontroli układu dolnego źródła pompy ciepła, kontroli układu górnego źródła pompy ciepła, sprawdzenia automatyki oraz poprawności ustawień urządzenia, a na koniec sprawdzenia obiegu chłodniczego. Zakres szczegółowych czynności wykonywanych podczas serwisu może się różnić w zależności od konkretnego modelu oraz rodzaju pompy ciepła. Często jest on określony w instrukcji montażu. W trakcie kontroli serwisant ocenia efektywność pracy urządzenia – ile prądu zużywa i czy ustawienia regulatora są optymalne dla najlepszej efektywności ogrzewania. Sprawdza, czy nie należy zmienić któregoś parametru, aby pompa ciepła pracowała jeszcze oszczędniej. Lista komponentów kontrolowanych przez serwisanta zawarta jest w specjalnym protokole konserwacji każdego urządzenia przygotowanym przez producenta i obejmuje m.in.:

• kontrolę szczelności i ciśnienia układu chłodniczego; 
• analizę częstości i długości pracy sprężarki;
• sprawdzenie stanu filtrów;
• sprawdzenie zawilgocenia czynnika chłodniczego;
• kontrolę czujników i bezpieczników;
• kontrolę ciśnienia w instalacji grzewczej i dolnego źródła ciepła;
• sprawdzenie poprawności osadzenia łączy elektrycznych i poprawnego działania czujników i bezpieczników;
• sprawdzenie poprawności działania zaworów bezpieczeństwa;
• kontrolę przeponowych naczyń wzbiorczych po stronie instalacji centralnego ogrzewania budynku, wody użytkowej oraz dolnego źródła ciepła (np. wymiennika gruntowego w przypadku gruntowej pompy ciepła);
• kontrolę i w razie konieczności czyszczenie wymiennika, czyli parownika, za pomocą którego urządzenie grzewcze pobiera ciepło z powietrza atmosferycznego (dotyczy pompy powietrznej).

Poza tym, do zakresu obowiązków serwisanta należy też sprawdzenie historii błędów zapisanych w regulatorze, dzięki czemu może ocenić poprawność działania urządzenia oraz zidentyfikować przyczyny ewentualnych problemów.

Formalności związane z wykonaniem serwisu

Po każdym serwisie sporządzany jest protokół, w którym specjalista dokonujący przeglądu zaznacza wszelkie nieprawidłowości działania pompy, ewentualne uszkodzenia oraz wymagany zakres napraw do wykonania. Każdy przegląd kończy się wpisem do karty gwarancyjnej oraz wypełnieniem protokołu przeglądu w formie papierowej oraz elektronicznej. Jeśli serwisant znajdzie jakiekolwiek nieprawidłowości czy uszkodzenia, wypisuje je w protokole wraz z podaniem zalecanych napraw. Co ważne, protokół kontrolny powinien być przechowywany przez użytkownika instalacji w pomieszczeniu, w którym znajduje się jednostka wewnętrzna pompy ciepła, tak aby w łatwy sposób móc udostępnić dokumenty odpowiednim jednostkom administracyjnym
i komisjom na ich żądanie.

W ciągu roku pompa ciepła pracuje od 1500 do nawet ponad 3000 godzin. Dlatego aby zachować dobry stan techniczny tego urządzenia, konieczna jest jego okresowa kontrola przez uprawnionych do tego fachowców.

Serwis a typ pompy ciepła

Serwis pompy ciepła różni się nieco w zależności od rodzaju urządzenia, z jakim mamy do czynienia. W przypadku gruntowej pompy ciepła, w której dolne źródło ciepła jest umieszczone w ziemi, serwisant sprawdza parametry pracy urządzenia, prawidłowość napięcia w podłączeniu elektrycznym, kable elektryczne pod kątem uszkodzeń mechanicznych, mocowania połączeń śrubowych kabli elektrycznych, szczelność obiegu chłodniczego, działanie podzespołów pompy ciepła (grzałki elektrycznej, zabezpieczeń zaworów przełączających, pomp obiegowych), zawory bezpieczeństwa i ustawienia sterownika urządzenia, zapisane czasy pracy pompy ciepła, na podstawie których ocenić można stan jej pracy, wskazania zapisanych alarmów, filtr obiegu grzewczego i obiegu glikolu, stan anody antykorozyjnej w zasobniku c.w.u., zawartość środka ochrony przed zamrożeniem za pomocą refraktometru, wartość ciśnienia napełnienia instalacji grzewczej (górne źródło ciepła) i instalacji glikolu (dolne źródło ciepła). W przypadku powietrznej pompy ciepła, ze względu na to, że, jeden z jej modułów (zarówno w typach pomp ciepła split, jak i monoblok), znajduje się na zewnątrz budynku, należy przeprowadzić dodatkową kontrolę tego elementu. Moduł zewnętrzny narażony jest bowiem na niekorzystne warunki środowiska, takie jak kurz, pyłki, owady, liście. Zatem w przypadku powietrznej pompy ciepła serwisant sprawdza ogólny stan jednostki, np. nadmierne oblodzenie, stan wentylatora, ocenia poziom natężenia dźwięku. Dodatkowo sprawdza połączenia hydrauliczne i chłodnicze, kontroluje prawidłowe osadzenie przyłączy elektrycznych oraz czyści wymiennik ciepła (parownik). Parownik można wyczyścić przed sezonem odkurzaczem, szczotką lub w razie dużego zabrudzenia, wodą pod ciśnieniem z dodatkiem środka chemicznego (takiego, jaki stosuje się do czyszczenia klimatyzacji). 

Ile kosztuje serwis?

Koszt serwisu zależy od zakresu wykonanych prac, a także rodzaju i modelu konkretnej pompy ciepła. Najczęściej waha się w przedziale 500-700 zł, czasem w przypadku bardziej rozbudowanych zespołów może sięgać powyżej 1000 zł w serwisie producenta. Trochę niższe ceny mogą mieć specjaliści działający z ramienia autoryzowanych przedstawicieli producenta. Oprócz tego należy doliczyć koszty dojazdu serwisantów, które pokrywa klient.