Najlepsze fasady

Wybierając materiał elewacyjny, zwracajmy uwagę nie tylko na wygląd, ale też na trwałość i konieczność konserwacji. Ściany niepoddawane systematycznym, częstym zabiegom czyszczenia, mogą szybko stracić swój wygląd. Odpowiednio wykończona elewacja może chronić przed dokuczliwym hałasem, zwiększyć bezpieczeństwo pożarowe domu, a także zabezpieczyć przed zabrudzeniami. Najpopularniejszy materiał wykończenia ściany jednowarstwowej to tynk grubowarstwowy. Ściana dwuwarstwowa ocieplona w systemie ETICS jest pokrywana tynkiem cienkowarstwowym. Czasem na ociepleniu przykleja się okładzinę z płytek. Jeśli ściany są wykańczane na sucho, okładzinę mocuje się do rusztu przytwierdzonego do muru. Z kolei warstwę elewacyjną ściany trójwarstwowej zwykle wznosi się z cegieł zapewniających od razu wykończenie – klinkierowych, licowych lub silikatowych.

Tynki cienkowarstwowe

To obecnie najpopularniejszy materiał do wykańczania elewacji. Stosuje się je głównie jako wierzchnią warstwę na bezspoinowych systemach ociepleń ETICS. Można też wykańczać nimi ściany jednowarstwowe. Właściwości tynku cienkowarstwowego zależą od rodzaju spoiwa. Dobra elewacja będzie wtedy, gdy rodzaj tynku zostanie dopasowany do konkretnego domu. Materiał ten daje bardzo duże możliwości – tynki dostępne są w nieograniczonej ofercie kolorystycznej. Wybór tynku nie powinien jednak  polegać tylko na dobraniu jego koloru i faktury. Różne rodzaje tynków cienkowarstwowych bowiem mają różne właściwości. Jeśli budujemy ściany dwuwarstwowe (mur i ocieplenie), wybór tynku zależy od rodzaju materiału termoizolacyjnego. Jeżeli jest nim styropian, na elewację można wybrać dowolny tynk, bo nie ma znaczenia, jak bardzo będzie paroprzepuszczalny, ponieważ w ocieplonej ścianie to styropian jest największą barierą. Na wełnie mineralnej natomiast nie układajmy tynków akrylowych, czyli tych najmniej paroprzepuszczalnych. Jeśli w okolicy domu znajduje się las lub inne duże skupisko zieleni, na elewacji szybko pojawią się zabrudzenia organiczne – tynki będą się „zazieleniać”. W takiej sytuacji najlepiej wybrać tynk mineralny lub silikatowy, mają bowiem one odczyn alkaliczny, praktycznie uniemożliwiający rozwój mikroorganizmów. Tynki akrylowe i silikonowe zawierają związki organiczne. Jeśli dom znajduje się przy drodze lub w miejscu, gdzie łatwo o mocne zabrudzenie, odpowiedni będzie tynk akrylowy lub silikonowy. Są to wyprawy tynkarskie, które najłatwiej utrzymać w czystości, ponieważ brudzą się tylko powierzchniowo i łatwo je wyczyścić.

Akrylowe. Najpopularniejsze ze wszystkich cienkowarstwowych, co zawdzięczają cenie oraz bogatej palecienasyconych barw. Wykazują dużą elastyczność, nie mają tendencji do pękania. Nie są paroprzepuszczalne.

Mineralne. Są najtańsze i mają skromną kolorystykę; pozwalają uzyskać strukturę baranka i nie są elastyczne. Są za to paroprzepuszczalne i naturalnie odporne na pleśnie i glony.

Silikonowe. Są bardzo elastyczne. Sprężysta warstwa kompensuje uderzenia i naprężenia, nie dochodzi więc do pęknięć lub odprysków w ich warstwie. Mają trwałe kolory i nie blakną z upływem czasu. Wyróżnia je bardzo wysoka paroprzepuszczalność. Dostępne są szybkoschnące tynki silikonowe lub specjalne wersje grubowarstwowe (do 4 mm) pozwalające kształtować inne niż kornik i baranek struktury dekoracyjne.

Silikatowe (krzemianowe). Bardzo przepuszczalne, a przy tym wykazujące  małą nasiąkliwość. Są też odporne na szkodliwe warunki atmosferyczne. Są dość trudne do układania.

Silikatowo-silikonowe (siloksanowe). Łączą zalety silikonowych i silikatowych. Są więc tańsze od tych pierwszych i łatwiejsze do nanoszenia w porównaniu z drugimi. Mają intensywne kolory, wysoką paroprzepuszczalność, dużą elastyczność i małą nasiąkliwość.

Mozaikowe. Wykańcza się nimi fragmenty fasad najbardziej narażone na zabrudzenia lub uszkodzenia.

Ocieplenie pod elewacją

Żeby spełnić wymagania przepisów dotyczących izolacyjności termicznej przegród zewnętrznych (współczynnik przenikania ciepła przez ściany U nie większy niż 0,2 W/(m2K)), wznoszone obecnie domy zwykle mają ściany ocieplane od zewnątrz – dwuwarstwowe albo szkieletowe z, zewnętrznym dociepleniem. Część domów to budynki o ścianach trójwarstwowych,z ociepleniem umieszczonym między ścianą nośną a murowaną ścianą elewacyjną. Gdy dom ma być otynkowany, ociepla się go najczęściej styropianem typu fasada, bo jest to materiał łatwo dostępny. Można go zastąpić np. płytami fenolowymi, rezolowymi lub płytami PIR, jeśli ważne jest, by warstwa ocieplenia była jak najcieńsza. Wszystkie te produkty mają bowiem lepszą izolacyjność termiczną od styropianu. Zapewniają zatem taki sam współczynnik U dla ściany przy mniejszej grubości albo niższy, a więc korzystniejszy – przy takiej samej grubości. W systemach ETICS stosowana jest też fasadowa wełna mineralna o dość dużej gęstości, mająca formę płyt – dużych bądź wąskich lamelowych. Wełna mineralna jest materiałem odpowiednim do izolowania fasad wentylowanych, czyli mocowanych na sucho. Przede wszystkim wykazuje dużą sprężystość, więc szczelniej wypełnia przestrzenie między elementami rusztu nośnego. Poza tym zapewnia ochronę przeciwogniową, co jest ważne zwłaszcza wtedy, gdy na fasadę przeznaczono materiał palny, na przykład deski lub płyty drewnopochodne. Dodatkową zaletą wełny jest jej wysoka izolacyjność akustyczna. Do fasad wentylowanych polecane są dość twarde, ale jednocześnie sprężyste płyty z wełny mineralnej, najlepiej skalnej. Płyty wełniane układa się między elementami rusztu i mocuje do podłoża kołkami, które mają plastikowe tarczki dociskowe i stalowy trzpień. Płytom wełnianym towarzyszy membrana wiatroizolacyjna. Tworzy ona powłokę, dzięki której powietrze w przestrzeni wentylacyjnej nie odrywa włókien wełnianych i która nie dopuszcza, by wilgoć i woda wnikały w wełnę. Membrana jest wodoszczelna, ale jednocześnie umożliwia swobodne przenikanie pary wodnej, więc płyty będą mogły wyschnąć, gdy ewentualnie dojdzie do ich zamoczenia. Część wełnianych płyt fasadowych jest fabrycznie połączona z taką membraną lub z welonem szklanym pełniącym identyczną funkcję. Podobnego rodzaju wełna mineralna jest używana także jako izolacja termiczna pod fasadami murowanymi. Tworzy wtedy środkową warstwę w ścianach trójwarstwowych. W takiej konstrukcji możliwe jest również zastosowanie styropianu klejonego i kołkowanego do ściany nośnej (wełna jest jedynie kołkowana).

Tynki grubowarstwowe

Tradycyjne tynki cementowo-wapienne są grube i mocne, dobrze więc chronią ściany przed uszkodzeniami oraz poprawiają ich izolacyjność akustyczną (ciepłochronne – również cieplną). Tradycyjne wyprawy tynkarskie nadal stosuje się do wykańczania nowych ścian jedno- i trójwarstwowych lub podczas renowacji. Na gładkie ściany jednowarstwowe można nanosić je jako pocienione (1 cm). Aby poprawić wygląd tynku tradycyjnego, czasem wykańcza się jego powierzchnię tynkiem cienkowarstwowym. Tradycyjny tynk grubowarstwowy można sporządzić bezpośrednio na budowie, samodzielnie odmierzając składniki, albo kupić gotową mieszankę, przygotowaną fabrycznie. Takie gotowe tynki są łatwiejsze do przygotowania i nakładania. Mają też większą trwałość, wodoodporność i lepszą paroprzepuszczalność.

Tynki cementowe. Przygotowuje się z mieszanki cementu i wypełniaczy kwarcowych; są trudno obrabialne, ale za to bardzo mocne. Stosuje się je w miejscach narażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz tam, gdzie murma kontakt z wilgocią, na przykład na cokołach.

Tynki cementowo- wapienne. Są mniej wytrzymałe i odporne na wilgoć niż cementowe, ale łatwiejsze do nakładania. Mają też większą paroprzepuszczalność. Można je układać na większości materiałów do wznoszenia ścian zewnętrznych.

Tynki wapienne. Ich głównym składnikiem jest wapno, stosuje się je obecnie bardzo rzadko. Po nałożeniu długo wiążą, dzięki czemu są odporne na skurcz podczas schnięcia i nie ma ryzyka, że zaraz po ułożeniu popękają. Nie mają dużej odporności na uszkodzenia, za to dobrze sprawdzają się przy nanoszeniu na stare wyprawy.

Farby elewacyjne

Służą do tego, by nadać kolory fasadom. Odpowiednio dobrane, pozwolą poprawić parametry wyprawy tynkarskiej, w znacznym stopniu zwiększając jej odporność na uszkodzenia. Tego typu preparaty należy dobierać do konkretnych zastosowań z pomocą fachowców. Producenci oferują farby elewacyjne o zróżnicowanych parametrach, właściwościach i cenach. Oprócz dyspersyjnych farb akrylowych oraz silikonowych i silikatowych popularne stają się materiały wykorzystujące nanotechnologię. Farby z nanocząsteczkami wyróżnia dodatek mikrocząsteczek srebra, które nadają im wyjątkową  odporność na działanie mikroorganizmów, co uniemożliwia rozwijanie się bakterii i glonów na elewacji przez długie lata.

Cegły

Elewacja z cegieł wiąże się zazwyczaj z budową domu w technologii trójwarstwowej z warstwą osłonową z cegieł klinkierowych, licowych, silikatowych lub betonowych. Cegły przeznaczone na elewacje muszą być jednak mrozoodporne, by mogły pozostać nieotynkowane. Efekt nowego lub nawet starego muru można osiągnąć w prostszy sposób – naklejając na ścianę płytki imitujące cegłę. Nie wpływa to na konstrukcję budynku, a jedynie na jego wygląd. Pracę może wykonać ekipa zatrudniona do ocieplania domu. W systemie ETICS płytki mogą bowiem zastąpić tynk – na całej powierzchni ścian lub tylko na wybranych fragmentach. Da się je też przyklejać do ścian jednowarstwowych. 

Klinkier. Cegły są nie tylko mrozoodporne, ale i bardzo odporne na działanie innych czynników zewnętrznych. Cegła klinkierowa to ta, która charakteryzuje się niską nasiąkliwością (poniżej 6%), dużą wytrzymałością mechaniczną oraz wyjątkową odpornością na surowe warunki atmosferyczne. Klinkier może być wytwarzany z gliny nie tylko o tradycyjnych ciepłych kolorach jak żółty czy czerwony, ale też na przykład takich z dużą zawartością kaolinitu, pozwalającego wyprodukować białe elementy. Aby z tego samego złoża uzyskać produkty o różnych odcieniach, podczas ich wypalania stosuje się proces redukcji gazu. Z kolei aby nadać cegłom kolor, pokrywa się je cienką warstwą angoby, a następnie wypala. Metodą, która pozwala zabarwić cegły na dowolny kolor oraz nadać im wyjątkowy połysk, jest glazurowanie. Elementy klinkierowe mogą też mieć różną fakturę: gładką, ryflowaną, strukturyzowaną, drapaną, łupaną, ciosaną lub piaskowaną. 

Silikaty. Mają bardzo dobrą odporność na korozję biologiczną. Mogą być białe, beżowe, szare, żółte, czerwone lub zielone o powierzchni gładkiej albo łupanej.

Beton. Cegły betonowe mogą być dowolnego koloru. Dostępne są z łupaną lub piaskowaną fakturą powierzchni.

Elewacja może być wybudowana z cegieł licowych, klinkierowych czy silikatowych, stanowiących od razu wykończenie powierzchni. Może też być obłożona płytkami elewacyjnymi, na przykład przyklejonymi do ocieplenia. Płytkami można obłożyć cały dom lub tylko niektóre jego części.

Kamienie

Do wyboru mamy kamienie surowe, krojone, łupane, w postaci płytek, paneli lub wielkoformatowych płyt.

Granity. Są wytrzymałe oraz odporne na mróz, wilgoć i ścieranie. Rzadko ulegają zaplamieniom. Mogą mieć powierzchnię surową, szlifowaną, groszkowaną, boniowaną lub polerowaną.

Wapienie. Są miękkie i porowate, występują w odcieniach bieli, beżu i szarości. Odmiany na elewacje (wapienie zbite) mają intensywniejsze barwy i lepsze parametry. Dostępne są w postaci niepolerowanych płyt lub elementów łupanych.

Piaskowce. Mają twardą i gładką strukturę. Wymagają impregnacji. Występują w kolorze jasnokremowym, szarym, beżowym i żółtym. 

Trawertyny. To pochodne wapienia, o bardziej zwięzłej strukturze. Występują w odcieniach bieli, beżu, żółci, czerwieni i brązu; mogą mieć różną powierzchnię.

Łupki. Mają nierównomierną strukturę, lekko metaliczny połysk i bogatą kolorystykę – od odmian bardzo jasnych, perłowych, aż po czarne. W zależności od domieszek skał, mogą występować w postaci łupków wapiennych, gnejsowych, bazaltowych.

Dolomity. Mają jednorodną, drobnoziarnistą, zbitą strukturę. Najczęściej występują w kolorze kremowym, szarym, żółtym lub pomarańczowym.

Blacha

Na elewacjach dobrze prezentuje się blacha płaska. W domach jednorodzinnych zwykle stosuje się ją na fragmentach, dla podkreślenia detali architektonicznych. Do wyboru mamy blachę stalową ocynkowaną i powleczoną barwną powłoką ochronną albo cynkowo-tytanową, początkowo jasnoszarą, z czasem pokrywającą się patyną. Można też kupić blachę z patyną wytworzoną w fabryce. Produkowane są też blachy z rdzeniem z aluminium.

Drewno

Na elewacje polecane są sosna, modrzew europejski, świerk, jodła, żywotnik, okume, meranti. Jeśli nie korzystamy z półfabrykatów, mamy większy wybór gatunków drewna na okładzinę. Dochodzą wtedy szlachetne, stabilne gatunki takie jak teak, ipe, cumaru, iroko, afzelia. Do nienadających się na elewację należą m.in. eukaliptusy i merbau, które trwale barwią na brunatno stykające się z nimi materiały (głównie tynki). Z kolei badi i azobe silnie się kurczą, co prowadzi do powstawania licznych pęknięć. Gotowe deski elewacyjne mogą być dostarczane z drewna suszonego komorowo. Deski mogą też być modyfikowane termicznie. Jest to proces opalania i hartowania drewna, oparty na zastosowaniu wysokich temperatur i pary wodnej przebiegający w specjalnych piecach. Aby ustrzec się problemów z okładziną drewnianą, trzeba ją właściwie zabezpieczyć. Są różne rodzaje impregnatów: rozpuszczalnikowe (przezroczyste lub koloryzujące) albo olejowe. Jedne przeznaczone są do stosowania na drewno oszlifowane, inne – na nieoszlifowane.

Imitacja drewna
Materiałów imitujących drewno na elewacji jest wiele. Może to być chociażby siding winylowy. Nowocześniejszy jest materiał kompozytowy, który powstaje z połączenia w odpowiednim procesie drewna i PVC. Raz zabarwiony w procesie produkcji, pozostaje w tym samym kolorze przez długie lata. Nie zmienia też swych wymiarów przy wahaniach temperatury. Drewno może być skutecznie naśladowane przez tynki cienkowarstwowe. Efekt drewna uzyskuje się wtedy, stosując dwa produkty: tynk ozdobny
(w którym fakturę drewna wyciska się specjalną matrycą) oraz impregnat, dostępny w kilku kolorach (np. sosny, dębu, teaku, orzecha czy wenge). Drewno z powodzeniem zastępują też płyty wykończone fornirem. Ich rdzeń jest z bakelitu, a warstwa wierzchnia – z forniru.