Projekt architektoniczny domu. Jak go odczytać?

Rozbiegówka: Projekt ten stanowi jeden z podstawowych dokumentów inwestora w procesie inwestycyjnym, jakim jest budowa domu. Jest niezbędny jeśli chcemy uzyskać decyzję o pozwoleniu na budowę lub dokonanać zgłoszenia. Zwykle jednak jego treść – szczególnie rysunki techniczne - jest dla nas wielką niewiadomą. Te wszystkie kreski, liczby i kółeczka na przygotowanych przez architekta rysunkach w zasadzie nic nam nie mówią. Warto więc poświęcić trochę czasu na ich zrozumienie, gdyż  zawierają one w sobie wszystkie informacje dotyczące projektowanego budynku. Umiejętność ich odczytania pozwoli nam lepiej zorientować się w prowadzonych pracach budowlanych, szczególnie w wypadku, kiedy część z nich zamierzamy przeprowadzić samodzielnie. Na początek skupimy się na tym, co jest w projekcie dla nas najważniejsze - na rzutach kondygnacji.

Projekt architektoniczny domu będzie potrzebny nam wiele razy. I nawet jeśli czujemy się laikami w tematach budowlanych, warto po jego otrzymaniu zapoznać się z zawartymi w nim informacjami, zwłaszcza tymi technicznymi, ponieważ będziemy do nich wielokrotnie powracać w trakcie budowy domu.

Podstawowa zasada sporządzania rysunków architektonicznych

Znacznym ułatwieniem jest to, że rzuty do projektów sporządza się według wytycznych zawartych w polskiej normie PN-B-01025:oznaczenia graficzne na rysunkach architektoniczno-budowlanych. Dzięki temu, mimo pewnych drobnych różnic pomiędzy poszczególnymi architektami i pracowniami, są one czytelne dla wszystkich zainteresowanych i pozwalają porównać projekty i zorientować się, jak w rzeczywistości wygląda dom. Jest to swoisty zestaw kodów, którym posługują się wszyscy projektanci. Co ciekawe - informacje zawarte na rzutach zawierają dane dotyczące nie dwóch, ale trzech wymiarów budynku, ale do tego przejdziemy nieco później.

Zestawienie pomieszczeń danej kondygnacji

Zanim jeszcze przejdziemy do samego rzutu, to zajmijmy się tym, co najbardziej interesuje przyszłych mieszkańców - tabelą zestawienia pomieszczeń. Znajdziemy je na każdej stronie z rysunkiem kondygnacji. Zawiera ona kolejno:

• numer pomieszczenia,
• nazwę pomieszczenia,
• rodzaj zastosowanej posadzki,
• powierzchnię pomieszczenia.

Numer pomieszczenia zazwyczaj jest umieszczony we wnętrzu małego kwadratu, dzięki czemu od razu wiadomo, jakie jest przeznaczenie pomieszczenia i jaką ma powierzchnię. Warto zwrócić uwagę właśnie na przysłowiowe metry kwadratowe. W przypadku pomieszczeń ulokowanych na poddaszu, w tabelce często znajdziemy dwie liczby. Pierwsza, ta mniejsza, to powierzchnia użytkowa. Druga, większa, czasem umieszczona w nawiasie, to powierzchnia mierzona „po podłodze”.

Uwaga! Powierzchnię użytkową budynku stanowi suma powierzchni wszystkich jego pomieszczeń, które są przeznaczone do zamieszkania lub użytkowania przez jego mieszkańców. Dlatego nie wliczamy do niej pomieszczeń technicznych, piwnic, garaży, klatek schodowych i balkonów. Skąd zatem w tabelce biorą się dwie liczby? Wynika to ze sposobu obliczania powierzchni użytkowej:

• przy wysokości pomieszczenia powyżej 220 cm liczymy ją w 100%,
• powierzchnię pod skosami w przedziale od 220 cm a 140 cm w 50%,
• części pomieszczeń o wysokości poniżej 140 cm w ogóle nie bierzemy pod uwagę do obliczania powierzchni użytkowej.

To sprawia, że w przypadku skosów sięgających podłogi, na przykład na strychu, te dwie liczby mogą się znacznie różnić. Na poddaszu powierzchnia pomieszczeń mierzona „po podłodze” jest większa o kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt metrów od powierzchni użytkowej.

Powierzchnia zabudowy

W tym miejscu warto też poświecić kilka słów powierzchni zabudowy, bo to zupełnie co innego niż powierzchnia użytkowa domu. Powierzchnia zabudowy to powierzchnia rzutu poziomego budynku, którą mierzymy po zewnętrznym obrysie ścian kondygnacji przyziemnej (lub nadziemnej, jeśli mamy do czynienia z przypadkiem, gdy jej obrys jest większy i występuje poza obrys kondygnacji przyziemnej - na przykład, kiedy piętro tworzy nawis nad tarasem). Do tej powierzchni wlicza się także wszystkie dobudówki, które są na stałe związane z gruntem, a zatem: garaże, ogrody zimowe, wykusze, wiatrołapy.

To ważny parametr domu, ponieważ często w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub warunkach zabudowy znajdziemy informację o tym, jaki jest dopuszczalny współczynnik zabudowy na danej działce. W takim przypadku powierzchnia zabudowy będzie mieć bezpośredni wpływ na to, jaki projekt możemy wybrać albo jak dużą działkę musimy kupić pod wymarzony dom.

Reasumując, o wspomnianej powierzchni użytkowej będziemy mówić wtedy, gdy odnosimy się do rzeczywistej powierzchni mieszkalnej budynku, zaś o powierzchni zabudowy – gdy mówimy o obszarze faktycznie zabudowanym.

Co jeszcze zobaczymy na rysunku technicznym?

Rzut kondygnacji. Obrazowo mówiąc, rysunek ten przedstawia sytuację, w której nasz dom zostaje przecięty na wysokości 1 m nad podłogą i pokazuje obrys wszystkich elementów. Najgrubszymi liniami oznaczone będą ściany zewnętrzne, słupy i inne elementy konstrukcyjne. Cieńszymi natomiast ściany działowe, okna, drzwi, schody czy warstwy ścian. Wszystkie przegrody mają też mają „ specjalne” informacje - obejmują one wykończenie, ocieplenie, materiał konstrukcyjny i wykończenie w środku. Dla ułatwienia, jeśli widzimy „zygzak” oznacza to styropian, natomiast „wężyk” skrywa wełnę mineralną.

Na rzucie znajdują się także elementy zaznaczone przerywaną linią. Są to wszystkie elementy znajdujące się powyżej 1 m (czyli nad wysokością „cięcia”). Najczęściej są to obrys dachu, belki konstrukcyjne i ozdobne, czy włazy na poddasze.

Wymiary budynku – wiele wymiarów domu. Kolejny element, któremu warto się przyjrzeć na rysunkach, to wymiarowanie. Dzięki tej wartości dowiemy się, jak duży jest cały budynek i poszczególne pomieszczenia w jego wnętrzu. Najczęściej na rysunku architektonicznym znajdują się po cztery linie wymiarowe z każdej strony domu. Zawierają one podane w centymetrach wymiary elementów budynku, czyli:

• ścian - ich grubość i odstępy pomiędzy nimi
• otworów okiennych i drzwiowych,
• osi - głównych linii konstrukcyjnych budynku, na których stoją ściany nośne,
• całości, czyli wymiar całkowity danej kondygnacji.

Na pierwszy rzut oka wydaje się to trochę skomplikowane, ponieważ w sumie jest aż 16 linii wymiarowych. Ale to dzięki temu rysunek jest jasny i zrozumiały dla architektów i dla przyszłych wykonawców.

Co to jest trzeci wymiar budynku?  

To nie żadna magia. To wymiar dotyczący wysokości. Najlepiej widać to na przykładzie drzwi i okien. Na rysunkach są one odpowiednio oznaczane (D + cyfra) i (O + cyfra) umieszczonymi w kółkach. Po literze następuje numer oznaczający dany rodzaj Drzwi lub Okna, który pozwala na sprawdzenie szczegółowego wyglądu tego elementu w zestawieniu stolarki okiennej.

Na rzucie wymiary okna (lub drzwi) zawierają szerokość i wysokość otworu na nie przeznaczonego, ale także wysokość jego umiejscowienia nad podłogą, na przykład hp=90 oznacza, że jego dolną krawędź znajduje się 90 cm nad poziomem posadzki. Z rysunku dowiemy się też, w którą stronę powinny otwierać się drzwi. Także schody są opisane “trójwymiarowo”, na przykład ciąg cyfr 10 x 17,5 x 26 to kolejno:

• liczba schodów – 10
• ich wysokość - 17,5 cm
• głębokość - 26 cm
• a strzałka wyznacza kierunek wchodzenia - wznoszenia się biegu stopni.

W domach jednorodzinnych zwykle znajdziemy dwa biegi schodów rozdzielone spocznikiem. Rzadziej (i głównie w mniejszych domach) architekci stosują schody zabiegowe, ze stopniami w kształcie trapezów, czasem nawet bez spocznika.

Co na rysunkach robią... koty?

Nie mamy tu na myśli słodkiego, mruczącego zwierzątka. Chodzi o znak pod nazwą kota wysokościowa. Występuje on w postaci krzyżyka, wraz z towarzyszącą mu liczbą poprzedzoną znakiem plus lub minus. Kota jest używana do oznaczenia położenia wysokości powierzchni, krawędzi lub punktów obiektu budowlanego na rysunku budowlanym i architektonicznym.

Punkt odniesienia najczęściej stanowi poziom wykończonej posadzki parteru, którą oznacza się ±0,00. Dlatego teren przy wejściu może być opisany jako –0,45. To oznacza, że jest położony 45 cm poniżej poziomu posadzki na parterze domu. Analogicznie kota +2.50 na poddaszu oznacza, że podłoga na wyższej kondygnacji jest położona 250 cm ponad posadzką parteru.

Dlaczego kominy są czarno-białe?

Z kolei przyglądając się rysunkom kuchni lub kotłowni warto zwrócić uwagę na kominy. Są charakterystycznym elementem wnętrza, który czasem stanowi problem przy jego aranżacji. Ale dlaczego niektóre ich elementy są zaznaczone na czarno, a inne na biało? Już wyjaśniam.

W przypadku kominów obowiązują następujące zasady:

• na czarno oznaczamy kanały dymowe przeznaczone dla pieców na paliwo stałe, np. pellet
• na czarno-biało oznaczamy przewody spalinowe, jeśli ma być do nich podłączony piec gazowy
• na biało zaznaczone są przewody wentylacyjne, którymi ulatują zapachy z łazienki i kuchni.

Właściwe oznaczenie przewodów i podłączenie do nich urządzeń ma duże znaczenie. Chodzi o różną temperaturę odprowadzanych gazów i - co za tym idzie - zupełnie inne wymagania konstrukcyjne.

Wyposażenie domu na rzutach

Rysunki architektoniczne są czasem także „umeblowane”. Pozwala nam to zorientować się w wymiarach i przeznaczeniu poszczególnych pomieszczeń. Meble są jednak bardzo schematyczne, a praktyka pokazuje, że do ich wielkości i sposobu rozmieszczenia należy podchodzić z pewną rezerwą. Dość często okazuje się bowiem, że są np. zbyt małe albo po prostu nie są zgodne z ich przeznaczeniem i użytecznością, Dobrze jest więc samemu sprawdzić ich wymiary i przekonać się, czy są zgodne z realnymi wymiarami elementów wyposażenia, których wykorzystanie planujemy przy urządzaniu wnętrz.

Projekt architektoniczny w praktyce

To nic innego, jak zbiór rysunków technicznych oraz opracowanie stosownego opisu danego obiektu. Zawiera on wszystkie konstrukcyjne i techniczne informacje, niezbędne do jego wzniesienia, m.in. proponowane rozwiązania technologiczne, materiałowe, oraz te związane z charakterystyką ekologiczną i energetyczną budynku. Można powiedzieć, że są to dane wiążące, pozwalające spełnić wymagania budynku pod względem wytrzymałościowym i izolacyjnym.

Każdy projekt powinien być zgodny z przepisami prawa oraz odpowiednimi normami, a także spełniać wymagania określone w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana. Sporządzić projekt może tylko uprawniony do tego architekt.