Rządowe programy wsparcia. Skorzystaj z dofinasowania!

Programy te dostępne w formie dotacji i dopłat mają za zadanie nie tylko podreperować budżet inwestorów, ale też pomóc im „budować zgodnie z prawem” – od kilku lat obowiązują bowiem nowe, jeszcze bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące energooszczędności domów (mowa tu o znowelizowanych warunkach technicznych dotyczących wymagań stawianych nowym budynkom). Zgodnie  z nimi wszystkie takie budynki w Polsce (oraz w całej UE) muszą charakteryzować się niskim zużyciem energii czy też być wręcz zeroenergetyczne. Poza tym również te istniejące powinny przejść gruntowną modernizację, aby osiągnąć lepszą efektywność energetyczną, a tym samym przyczynić się do poprawy jakości powietrza i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. „Czyste Powietrze”, „Mój Prąd”, „Stop smog” to tylko niektóre z programów, z których możemy skorzystać, chcąc zrealizować te cele.

W różnych programach, w różnym czasie zaszło wiele różnych zmian zarówno w warunkach, jak i zasadach dotacji. Spróbujmy to wszystko uporządkować i sprawdźmy na jakie pieniądze mogli liczyć inwestorzy w 2025 roku, a po jakie będą mogli sięgnąć także za rok.

Rodzaj i wysokość dotacji uzależnione są od wielu czynników, w tym niejednokrotnie od gminy, na której stoi dom. Część dotacji ma charakter ogólnopolski, wiele natomiast dotyczy wyłącznie mieszkańców określonych samorządów. Aby być na bieżąco ze wszystkimi informacjami, najlepiej monitorować stronę internetową gminy, na terenie której mieszkamy, oraz stronę NFOŚiGW.

 „Czyste powietrze”

To najbardziej znany ogólnopolskim programem dotacyjny, skierowany do osób fizycznych, które są minimum 3 lata właścicielami lub współwłaścicielami budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w takim budynku lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą (w przypadku nabycia budynku lub lokalu w drodze spadku – minimalny okres wskazany powyżej nie ma zastosowania).
Mimo że program od czasu powstania wielokrotnie ewoluował, to jego podstawowy cel pozostał niezmienny - dofinansowanie (w formie bezzwrotnych dotacji) wymiany starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowoczesne urządzenia spełniające najwyższe normy, oraz przeprowadzenie niezbędnych prac termomodernizacyjnych budynku, w tym ocieplenie wszystkich jego newralgicznych miejsc, wymianę stolarki otworowej czy zmianę pokrycia dachowego .

Obecnie, po czasowym zawieszeniu programu w listopadzie ub. r. z powodu licznych nieprawidłowości, obowiązuje nowa odsłona „Czystego powietrza” (ponowny nabór ruszył dokładnie 31.03.2025). Zakłada ona między innymi:

• uszczelnienie możliwości prefinansowania, czyli wypłaty środków jeszcze przed rozpoczęciem remontu. Prefinansowanie  (zaliczka)  możliwe jest tylko przez operatora (o jego roli piszemy poniżej) i tylko w najwyższym oraz podwyższonym poziomie dofinansowania,
• wprowadzenie ogólnopolskiego systemu operatorów, aby uprościć procedurę aplikowania o dotację i uniknąć nadużyć; operatorzy mają  współpracować z gminami i pomagać wnioskodawcom w składaniu wniosków, zapewniając im niezbędne wsparcie na każdym etapie procesu,
• obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego przed rozpoczęciem prac oraz uzyskanie świadectwa energetycznego po ich zakończeniu,
• wprowadzenie limitów dotacji na poszczególne elementy inwestycji (produkty, urządzenia, usługi), co ma przeciwdziałać zawyżaniu kosztów, w tym limity na metr kwadratowy ocieplenia stropów, podłóg i ścian oraz za stolarkę otworową.

Uwaga! W tej odsłonie programu wsparcie finansowe nie obejmuje już kotłów gazowych, olejowych ani innych urządzeń na paliwa kopalne. Nowy nabór– koncentruje się wyłącznie na rozwiązaniach opartych na odnawialnych źródłach energii – to one wyznaczają kierunek wsparcia w ramach programu po reformie. Ponadto program nie przewiduje już możliwości uzyskania dofinansowania na instalacje PV.

Poza tym osoby, które starają się o dofinansowanie w ramach „CZYSTEGO POWIETRZA” muszą spełniać określone kryteria dochodowe.  W tej edycji obowiązują trzy progi dochodowe, od których zależy wysokość dofinansowania:

• podstawowy – do 40% wsparcia (roczny dochód do 135 000 zł),
• podwyższony – do 70% wsparcia (miesięczny dochód do  250 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym lub 3150 zł w jednoosobowym) oraz
• najwyższy - do 100%wsparcia (miesięczny dochód do 1300 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym lub 1800 zł w jednoosobowym, a także dla osób otrzymujących zasiłki)

Program „CZYSTE POWIETRZE” obejmuje lata 2018-2032. Umowy z beneficjentami będą podpisywane do 31 grudnia 2030 r., a wypłaty środków pieniężnych przez Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zostały zaplanowane do 31 grudnia 2032 roku.

„Mój prąd”

To kolejny rządowy program priorytetowy, mający chronić klimat i środowisko, dobrze znany polskim inwestorom. Jednak najważniejszym jego zadaniem wydaje się „ochrona” domowego budżetu przed nieustannie rosnącymi kosztami energii elektrycznej. Na tę chwilę program jest niestety wstrzymany. Przyjmowanie wniosków zostało zawieszone z dniem 12 września 2025 r. z uwagi na wyczerpanie środków finansowych (choć operator programu - Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - początkowo wydłużył termin ich przyjmowania o ponad dwa miesiące tj. do 31 października 2025).

Do tej pory program ten – podobnie jak „CZYSTE POWIETRZE” doczekał się już kilku edycji, a także sukcesywnego rozszerzenia zakresu dotacji. W międzyczasie wprowadzano też liczne zmiany. Jedną z ważniejszych była ta dotycząca zmiany zasad rozliczania się właścicieli instalacji PV (prosumentów) z dostawcą energii elektrycznej. Obowiązujący do 31 marca 2022 r. system „net-meteringu” zastąpiono systemem „net-billingu”. W skrócie polega on na tym, że prosumenci nadwyżki energii sprzedają do sieci po cenach hurtowych, a w razie potrzeby kupują po stawkach detalicznych, oczywiście wyższych, uwzględniających wszystkie opłaty. Jak twierdzą eksperci, nowy system nie jest już tak korzystny, jak pierwsze rozwiązanie, ponieważ wydłuża czas zwrotu inwestycji w mikroinstalację, niemniej jednak to wciąż atrakcyjna propozycja, zważywszy na rosnące ceny paliw i energii elektrycznej.

Mimo że – jak powiedzieliśmy – program został zawieszony, to przypomnijmy jego główne zasady z ostatniej – szóstej edycji. Pieniądze można było dostać na: klasyczne instalacje fotowoltaiczne, magazyny ciepła, magazyny energii elektrycznej, wiaty i carporty z ogniwami PV, pokrycia dachowe z instalacją fotowoltaiczną oraz balkonowe zestawy fotowoltaiczne. Nowością było to, że dla instalacji PV zgłoszonych do przyłączenia od 1 sierpnia 2024 r. obowiązkowo należało zamontować magazyn energii elektrycznej lub cieplnej. Bez tego komponentu nie mogliśmy wnioskować o zwrot jakichkolwiek wydatków.
Uwaga! Dofinansowanie obejmujące instalację fotowoltaiczną i magazyn energii wynosiło do 50% kosztów inwestycji.  Maksymalna kwota dofinansowania wynosiła nawet 28 tysięcy złotych.  

W najbliższym czasie zapowiedziano kontynuację „MOJEGO PRĄDU”. Będzie to wersja 7.0. Szczegóły są na etapie konsultacji, ale jak zapowiedziała minister klimatu i środowiska w nowej wersji programu z dotacji na magazyny energii będą mogli skorzystać po raz pierwszy prosumenci objęci poprzednim systemem rozliczeń w formie „net-meteringu” (wcześniej mogli ubiegać się o dofinansowanie tylko ci, którzy mając fotowotaikę „przeszli” na „net-billing”, a dodatkowo zainwestowali – jak wspomnieliśmy - jednocześnie w magazyn energii elektrycznej lub/i ciepła).

Program „MÓJ PRĄD” w wersji 6.0. został uruchomiony 2 września 2024 r. z budżetem wynoszącym początkowo 400 mln zł. W odpowiedzi na bardzo duże zainteresowanie ze strony prosumentów, NFOŚiGW kilkukrotnie zwiększał alokację środków oraz wydłużał termin zakończenia naboru. Ostatecznie  łączny budżet programu zamknięto rekordową kwotą 1,85 mld zł

 „Stop smog”

O ile, dwa poprzednie programy były skierowane bezpośrednio do inwestorów indywidualnych, to „STOP SMOG” jest priorytetowym programem przewidzianym dla gmin, znajdujących się na obszarze, na którym obowiązują tzw. uchwały antysmogowe. Co więcej, gmina musi zgłosić chęć udziału w tym programie i podpisać z NFOŚiGW umowę, a także dysponować 30-procentowym wkładem własnym (państwo finansuje do 70% inwestycji). Dopiero po spełnieniu tych warunków może rozpocząć przyjmowanie od beneficjentów końcowych wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć niskoemisyjnych. Czy każdy może być beneficjentem programu? Otóż nie. Są to wyłącznie osoby, o najniższych dochodach, dotknięte tzw. ubóstwem energetycznym, a więc takie, które ponoszą bardzo duże koszty związane z ogrzaniem budynku, w których wciąż funkcjonują przestarzałe urządzenia grzewcze w postaci kotłów węglowych tzw. kopciuchów, pieców kaflowych, kominków lub piecyków typu koza. W ramach programu mogą oni otrzymać bezzwrotną dotację, która pokryje nawet 100% kosztów, jednak jej kwota nie może przekroczyć 53 000 zł dla jednego budynku.

Dodajmy, iż wsparcie można przeznaczyć również na modernizację systemów wentylacyjnych czy wymianę stolarki okiennej i drzwiowej oraz montaż instalacji OZE, w tym fotowoltaikę i pompy ciepła.

Wdrożenie programu STOP SMOG ma za zadanie pomóc polskim gospodarstwom domowym w walce ze smogiem poprzez dofinansowanie wymiany starych, nieekologicznych pieców węglowych na nowe, niskoemisyjne źródła ciepła. Inicjatywa ta jest ma za zadanie  przeciwdziałać negatywnym skutkom zanieczyszczenia powietrza, które nie tylko pogarsza jakość życia, ale również przyczynia się do licznych problemów zdrowotnych wśród mieszkańców naszego kraju.

 „Moje ciepło”

To jeden z najmłodszych programów priorytetowych - jest odpowiedzią na aktualne potrzeby indywidualnych inwestorów (osób fizycznych), którzy – budując swój dom - starają się myśleć przyszłościowo, zarówno pod kątem ekologii, jak i ekonomii jego użytkowania. Celem programu jest wsparcie rozwoju ogrzewnictwa indywidualnego i rozwoju energetyki prosumenckiej w obszarze powietrznych, wodnych i gruntowych pomp ciepła w nowych budynkach mieszkalnych jednorodzinnych.

W ramach programu współfinansowaniu podlega:

• zakup/montaż gruntowych pomp ciepła – pompy ciepła grunt/woda, woda/woda z osprzętem, zbiornikiem
• akumulacyjnym/buforowym, zbiornikiem ciepłej wody użytkowej z osprzętem,
• zakup/montaż pompy ciepła typu powietrze/powietrze (w systemie centralnym obsługującym cały budynek – pompa ciepła
• jest jedynym źródłem ogrzewania) z osprzętem,
• zakup/montaż pompy ciepła typu powietrze/woda z osprzętem, zbiornikiem akumulacyjnym/buforowym, zbiornikiem cwu z osprzętem.
  Uwaga! W budynku nie może znajdować się inne źródło ciepła na paliwo stałe.

Adresatem programu są osoby fizyczne będące właścicielem bądź współwłaścicielem nowego budynku mieszkalnego jednorodzinnego Dofinansowanie w formie dotacji wynosi do 30% albo do 45% kosztów kwalifikowanych, nie więcej jednak niż 21 tys. zł na jedną współfinansowaną inwestycję. Wysokość dofinansowania uzależniona jest od rodzaju zainstalowanej pompy ciepła oraz posiadania przez beneficjenta karty dużej rodziny.

Nabór wniosków w programie odbywa się w trybie ciągłym – rozpoczął się od 29.04.2022 r. i potrwa do 31.12.2026 r. lub do wyczerpania puli środków. Wnioski przyjmowane są wyłącznie w wersji elektronicznej przez GWD (generator wniosków o dofinansowanie).

Wsparcie zakupu i montażu pomp ciepła w nowych domach ma – w założeniu twórców programu MOJE CIEŁO - przyczynić się do ograniczenia niskiej emisji powstającej w wyniku ogrzewania domów jednorodzinnych nieefektywnymi źródłami ciepła wykorzystującymi paliwa kopalne, a ponadto do wzrostu udziału OZE w finalnym zużyciu energii.

Ulga termomodernizacyjna

Ulga termomodernizacyjna to kolejny instrument wsparcia rządowego dla inwestorów. To preferencyjna ulga podatkowa, dzięki której można odliczyć od podstawy opodatkowania wydatki związane z podniesieniem standardu energetycznego budynku. Efektem tego odliczenia jest zmniejszenie dochodu lub przychodu podlegającego opodatkowaniu, a w konsekwencji i podatku do zapłaty.

Lista wydatków termomodernizacyjnych jest dość długa. Zaliczają się do nich m.in. koszty materiałów budowlanych niezbędnych do ocieplenia przegród budowlanych, budowy instalacji grzewczej, przygotowania ciepłej wody użytkowej, pompy ciepła wraz z osprzętem, kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne, mikroinstalacje wiatrowe, mgazyny energii, węzły cieplne wraz z programatorem temperatury, stolarka okienna i drzwiowa czy materiały składające się na system wentylacji mechanicznej (podaliśmy tu tylko niektóre materiały budowlane, urządzenia oraz usługi kwalifikujące się do odliczenia w ramach ulgi termomodernizacyjnej, pełny spis znajdziemy w załączniku do najnowszego rozporządzenia ministra inwestycji i rozwoju, który został opublikowany 28 października 2024 r. ).

Uwaga!  Nie można już skorzystać z ulgi po zakupie i montażu kotłów olejowych, kotłów gazowych (wraz ze sterowaniem, armaturą zabezpieczającą i regulującą oraz układem doprowadzenia powietrza i odprowadzenia spalin), zbiorników na gaz lub olej oraz z tytułu poniesienia kosztów przyłącza do sieci gazowej. By skorzystać z ulgi na tego typu urządzenia, trzeba było je kupić do końca 2024 r. 

Ulga termomodernizacyjna dotyczy wyłącznie właścicieli lub współwłaścicieli budynków mieszkalnych jednorodzinnych – czyli budynków wolno stojących albo budynków w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, którzy opodatkowują swoje dochody według skali podatkowej lub według jednolitej 19% stawki podatku liniowego oraz opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Z ulgi nie może natomiast skorzystać osoba, która ponosi wydatki na budynek niebędący jej własnością – a którym dysponuje w ramach praw zależnych – np. na podstawie umowy najmu. Ulga termomodernizacyjna nie dotyczy też właścicieli mieszkań.

Uwaga! Z ulgi nie można skorzystać w przypadku domu będącego w budowie.

Kwota odliczenia nie może przekroczyć 53 tys. zł na podatnika, niezależnie od liczby posiadanych nieruchomości. Warto pamiętać, że w przypadku małżonków, którzy są współwłaścicielami budynku, ulga termomodernizacyjna może wynieść nawet do 106 tys. złotych - w sytuacji, gdy dotyczyć będzie osobno każdego z małżonków.

Pamiętajmy, że ulgę można łączyć z programami „Czyste Powietrze” i „Mój Prąd”. Oznacza to, że jeżeli korzystamy z ulgi termomodernizacyjnej to możemy ubiegać o dotację z tych programów. Musimy tylko pamiętać, że nie można odliczyć wydatków, które zostały już wcześniej z nich zrefinansowane bądź z funduszy gminnych. Ulga nie dotyczy również nowych, dopiero budowanych budynków. 

Moja elektrownia wiatrowa

Program priorytetowy „Moja Elektrownia Wiatrowa” to najświeższa oferta wsparcia finansowego skierowana do właścicieli budynków lub lokali mieszkalnych, obejmująca zakup i montaż przydomowej siłowni wiatrowej oraz opcjonalnie także magazynu energii elektrycznej.

Jest uzupełnieniem programów finansowania instalacji fotowoltaicznych. Jednocześnie uzupełnia ofertę NFOŚiGW dla obecnych i przyszłych prosumentów. Wskazane jest skorzystanie z tego programu szczególnie tam, gdzie występują korzystne uwarunkowania wiatrowe, a zasadność inwestowania w instalacje fotowoltaiczne (lub tylko w nie) jest wątpliwa.
Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym, niedawno został przedłużany do końca 2028 roku lub do wyczerpania środków (a do wykorzystania jest 400 mln zł).  

Fundusz termomodernizacji i remontów

Obok programów, które opisaliśmy powyżej, a wspierających inwestycję w poprawę termomodernizacji domów jednorodzinnych do niedawna funkcjonował też Fundusz Termomodernizacji i Remontów. W tym przypadku, wsparcie było udzielane w postaci tzw. specjalnej premii, czyli spłaty części kredytu zaciągniętego przez inwestora, wykorzystanego na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego. Nie mogli z niej skorzystać osoby, które realizowały przedsięwzięcie termomodernizacyjne wyłącznie z własnych środków. Spłata była dokonywana ze środków Funduszu, obsługiwanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego i zasilanego ze środków budżetu państwa.

Z premii termomodernizacyjnej mogli korzystać inwestorzy bez względu na status prawny, z wyłączeniem jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, tj. osoby fizyczne (w tym właściciele domów jednorodzinnych), osoby prawne (m.in. spółdzielnie mieszkaniowe), a także jednostki samorządu terytorialnego i wspólnoty mieszkaniowe.

Czas przeszły w przypadku tego programu wynika z faktu, iż niedawno (na początku sierpnia br.) BGK wstrzymał nabór wniosków o premie termomodernizacyjne i remontowe z powodu braku wolnych środków na rachunku Funduszu. Przyjmowanie wniosków zostanie wznowione po przywróceniu dostępności środków.

”Moja woda”

Niestety ten program – mimo szumnych zapowiedzi rządzących – nie doczekał się swojej kontynuacji. A szkoda, bo jego cel był naprawdę ambitny. Dzięki dofinansowaniu wydatków poniesionych m.in. na zakup, montaż i uruchomienie przewodów odprowadzających wody opadowe, zbiorniki retencyjne podziemne lub nadziemne, budowę oczka wodnego, instalację rozsączającą oraz elementy do nawadniania bądź innego sposobu wykorzystania zatrzymanej wody) angażowaliśmy się w działania mające na celu łagodzenie skutków suszy i ograniczenie zagrożenia powodziowego przez budowę przy domu instalacji zatrzymujących deszczówkę. Jest jednak nadzieja - Ministerstwo Klimatu i Środowiska wciąż pracuje nad jego nową formułą. Ma ona objąć szerszy krąg beneficjentów, w tym rolników, co stanowi istotną zmianę w porównaniu do poprzednich edycji. Możliwe, że dokładną datę startu programu poznamy w przyszłym roku.