Szerszeń azjatycki

Naturalnie występuje w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej, m.in. w Chinach, Indiach czy Japonii. Na początku XXI wieku zaobserwowano jego gwałtowne rozprzestrzenianie się po innych częściach Azji. Jego gniazda odkryto m.in. azjatyckiej części Rosji czy w Mongolii. Ponieważ szerszenie azjatyckie nie mają wielu naturalnych wrogów, a do tego są wszystkożerne, okazały się bardzo niebezpiecznym gatunkiem inwazyjnym. Stanowi ogromne zagrożenie dla pszczelarstwa i różnorodności biologicznej. Wypierają bowiem z niszy ekologicznej inne owady, i to nie tylko z rodziny osowatych, ale także rzędu błonkoskrzydłych, jak np. pszczoły miodne. Nie ma wiedzy na temat rzeczywistej proporcji udziału pszczół w jego diecie, ale na pewno ma specjalną strategię łowiecką na pszczoły (wychwytywanie pojedynczych osobników), do której pszczoły miodne nie są przygotowane.

Szerszeń azjatycki w Polsce?

Na początku wyjaśnijmy, że na chwilę obecną w Polsce nie stwierdzono jeszcze występowania szerszenia azjatyckiego. Niemniej musimy się liczyć z tym, że skoro jeden z jego podgatunków istnieje już w Europie, to po jakimś czasie dotrze także i do nas. Ważne, abyśmy nauczyli się go odróżniać od naszego rodzimego szerszenia, aby ten nie stał się przypadkową ofiarą walk z azjatyckim przybyszem.

Szerszeń azjatycki vs polski

Jak wygląda zatem szerszeń azjatycki? Skupmy się na jednym z nich, a dokładnie na podgatunku Vespa velutina nigrithorax, który jest jednym z wielu podgatunków szerszenia występujących w Azji. To jego obecność w Polsce jest wysoce prawdopodobna w najbliższych latach. Posiada on ciemne ubarwienie prawie całego ciała z szerokim, pomarańczowym pasem na czwartym segmencie odwłoka i dużo węższymi, jaśniejszymi paskami na pozostałych częściach odwłoka. Królowa ma do 30 mm, trutnie do 24 mm, a robotnice do 30 mm. Rozpiętość skrzydeł sięga 7,6 cm. Wbrew naszym obawom, trzeba więc podkreślić, że jest on mniejszy od rodzimego szerszenia europejskiego. Jeden i drugi przy użądleniu wstrzykuje truciznę, co jest groźne przede wszystkim dla osób uczulonych na nią.

Szerszeń azjatycki vs szerszeń europejski

Jak wygląda zatem szerszeń azjatycki? Skupmy się na jednym z nich, a dokładnie na podgatunku Vespa velutina nigrithorax, który jest jednym z wielu podgatunków szerszenia występujących w Azji. To jego obecność w Polsce jest wysoce prawdopodobna w najbliższych latach. Posiada on ciemne ubarwienie prawie całego ciała z szerokim, pomarańczowym pasem na czwartym segmencie odwłoka i dużo węższymi, jaśniejszymi paskami na pozostałych częściach odwłoka. Królowa ma do 30 mm, trutnie do 24 mm, a robotnice do 30 mm. Wbrew naszym obawom, trzeba więc podkreślić, że jest on mniejszy od rodzimego szerszenia europejskiego. Jeden i drugi przy użądleniu wstrzykuje truciznę, co jest groźne przede wszystkim dla osób uczulonych na nią.

Zobacz: Szerszenie mogą być niebezpieczne. Jak uchronić się przed ich ugryzieniem i skutecznie pozbyć gniazda>>>

Szerszeń azjatycki a europejski - porównanie

Skoro zapoznaliśmy się już z rodzimym szerszeniem Vespa crabro i szerszeniem azjatyckim Vespa velutina nigrithorax, zobaczmy, co je różni.

Vespa velutina nigrithorax jest nieco mniejszy od Vespa crabro, oba mają podobny cykl życiowy. Naturalny obszar występowania Vespa velutina nigrithorax charakteryzuje się klimatem cieplejszym i bardziej wilgotnym niż występujący w Polsce, jednak zmiany klimatyczne mogą wpłynąć na korzyść szerszenia azjatyckjiego. Najbardziej niepokojącą różnicą pomiędzy szerszeniem europejskim a azjatyckim, która powinna skupić naszą uwagę, jest wpływ ich występowania na pszczoły miodne. Podczas, gdy nasze szerszenie sporadycznie atakują pszczoły, to szerszenie azjatyckie są w stosunku do nich bardziej agresywne i stanowią w tym względzie bardzo duże zagrożenie. Nawet jeden osobnik Vespa velutina nigrithorax potrafi zrobić spustoszenie w pszczelim ulu. Pszczoły nie są w stanie się przed nim skutecznie bronić. Pamiętajmy, że pszczoła po użądleniu umiera, a zatem atakowanie szerszenia w celu obrony ula znacznie osłabia cały rój. Szerszenie azjatyckie nie tylko atakują pszczoły w celu kradzieży dobroczynnego nektaru, ale także zabijają poszczególne osobniki i zabierają do swoich gniazd, gdzie karmią nimi larwy. Zmniejszenie populacji pszczół oznacza problemy z produkcją pszczelarską i plonowaniem roślin. Stąd też obawa przed pojawieniem się tego gatunku w Polsce.

Szerszeń azjatycki w Europie

Po raz pierwszy szerszenia azjatyckiego stwierdzono w Europie w departamencie Lot-et Garonne we Francji. Miało to miejsce w 2005 r. Prawdopodobnie przybył jako niechciany pasażer wraz z transportem donic z Chin. Gatunek zaczął się rozprzestrzeniać i tak w 2010 r. stwierdzono go w Hiszpanii, w 2011 r. w Portugalii i w Belgii, w 2013 r. we Włoszech, a w kolejnych latach w Wielkiej Brytanii i Niemczech.

Warto podkreślić, że do Europy przybył podgatunek szerszenia azjatyckiego Vespa velutina nigrithorax, żaden inny szerszeń azjatycki w Europie nie występuje. Często w sieci pojawiają się mylne informacje o występowaniu u nas  Vespa mandarinia – największego szerszenia na świecie. Gdy zobaczymy więc wielkiego szerszenia w swoim ogródku, nie działajmy pochopnie, to najprawdopodobniej nasz rodzimy osowaty i jeżeli nie jesteśmy uczuleni, nie mamy się czego obawiać.

Szerszeń azjatycki - królowa

W umiarkowanym klimacie królowe szerszeni azjatyckich kopulują jesienią, po czym zapadają w hibernację, z której wybudzają się dopiero wiosną. Wówczas królowa rozpoczyna budowę gniazda i wychowuje pierwsze pokolenie robotnic. Gniazdo buduje zwykle na gałęziach drzew z rozdrobnionego, miękkiego drewna wymieszanego ze śliną. Następny etap wychowania należy już do robotnic, które przejmują rozbudowę gniazda i wychowanie kolejnych pokoleń robotnic. Królowa wówczas już tylko składa jaja. W miarę upływu czasu gniazdo znacznie się powiększa (docelowo gniazda szerszeni azjatyckich są większe niż europejskich), a pod koniec sezonu wychowuje się w nim już tylko kolejne królowe i samce. Królowe żyją od jesieni do końca kolejnego sezonu.

Szerszeń azjatycki w Polsce 2023

Do dnia dzisiejszego w Polsce nie stwierdzono ani jednego przypadku występowania szerszenia azjatyckiego. Najbliższe, znane nam miejsca występowania, znajdują się w Niemczech, około 500 km od granicy z Polską. Po obserwacjach dokonanych we Francji, szacuje się, że tempo rozchodzenia się fali kolonizacji to do 80 km rocznie.