Wywóz nieczystości płynnych. Nowe przepisy. Kontrole i kary

Jest to pokłosie znowelizowanych w 2022 roku przepisów prawa wodnego oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, mających na celu usprawnienie systemu oczyszczania ścieków miejskich przez stały monitoring i kontrolowanie indywidualnych systemów oczyszczania. Szacuje się, że kontrole ze strony urzędników mogą dotyczyć około 10 mln mieszkańców Polski niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej. I niestety większość powstających w takich gospodarstwach ścieków trafia w sposób niekontrolowany do środowiska. Gminy mają w związku z powyższym obowiązek przedstawiania szczegółowych sprawozdań dotyczących gospodarowania nieczystościami ciekłymi na ich terenie oraz przekazywania ich wojewódzkim inspektoratom ochrony środowiska oraz regionalnym zarządom "Wód Polskich". Pierwsze sprawozdania mają dotyczyć ubiegłego roku. Kontrole powinny być przeprowadzane co najmniej raz na dwa lata, zgodnie z przyjętym w danej gminie planem. Jeżeli samorządy nie wywiążą się z tych obowiązków, im też grożą im kary dotkliwe kary.

Sprawozdanie za 2023 rok z tego, jak gromadzimy ścieki i jak często opróżniamy przeznaczone do tego zbiorniki samorządy musiały złożyć do końca kwietnia 2024 r. Na wykonanie wszystkich kontroli gminy mają czas do końca sierpnia tego roku.

Jak odprowadzać ścieki, gdy nie ma kanalizacji?

W  każdym domu powstają ścieki – przygotowujemy posiłki, zmywamy naczynia, kąpiemy się, sprzątamy. Potem systemem wewnętrznej kanalizacji ścieki usuwamy…, tylko gdzie? Absolutnie nie do gruntu!  Pozbywanie się z terenu nieruchomości nieczystości ciekłych niezgodnie z prawem jest karalne! W świetle obowiązujących przepisów każda nieruchomość, która nie jest podłączona do systemu kanalizacji, musi mieć szambo (betonowe lub z tworzyw sztucznych) lub przydomową oczyszczalnię ścieków. To pierwsza opcja jest znacznie bardziej popularna, co wynika zapewne z niższych kosztów początkowych i prostoty montażu. Ale musimy wiedzieć, że decydując się na oczyszczalnię, możemy wystąpić o częściowy zwrot wydatków. Mogą to być środki pochodzące z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Poza tym niektóre gminy prowadzą niezależne, lokalne programy proekologiczne, w ramach których rozdysponowują unijne środki finansowe na tego typu inwestycje.

Nowe regulacje, a obowiązki właścicieli domów  

Zaktualizowane przepisy prawa – oprócz – uszczegółowienia ewidencji wszystkich szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków – rozszerzyły też zakres definicji nieczystości ciekłych. Zgodnie z art. 2 w/w ustawy, są to ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych lub osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków. Zawarcie umowy z firmą asenizacyjną dotyczy więc wszystkich mieszkańców, którzy nie są podłączeni do systemu kanalizacyjnego, również posiadaczy przydomowych oczyszczalni ścieków. 

Jak wspomnieliśmy, kontrole trwają i pracownicy gminy mogą sprawdzać, czy ścieki są wywożone legalnie i regularnie z danej posesji. Dla właścicieli nieruchomości oznacza to w pierwszej kolejności konieczność posiadania i okazania w razie kontroli umowy na odbiór ścieków zawartej z odpowiednią firmą asenizacyjną oraz dowodów zapłaty za tego typu usługi: rachunków, faktur, potwierdzeń przelewów. Listy firm działających na danym terenie i mających uprawnienia w tym zakresie można znaleźć na stronach internetowych gmin.

Dodajmy, iż kontrola może także dotyczyć stanu technicznego zbiorników i instalacji. I tak, szambo powinno być w pełni szczelne, aby nie doprowadzić do zanieczyszczenia gleby czy wód gruntowych. Wszelkie uszkodzenia, nieszczelności czy przepełnienia szamba mogą prowadzić do poważnych problemów, takich jak zanieczyszczenie środowiska, nieprzyjemny zapach czy rozprzestrzenianie się chorób. Urzędnicy mogą też sprawdzić, czy szambo jest zbudowane zgodnie z przepisami prawa, szczególnie w zakresie jego lokalizacji i odległości od innych obiektów. Podobna inspekcja może dotyczyć oczyszczalni.

Uwaga! Właściciele lub użytkownicy szamb zobowiązani są do ich opróżniania tak często, by uniknąć przepełnienia, ale przynajmniej raz na trzy miesiące. Należy pamiętać, że posiadane rachunki muszą potwierdzać regularność opróżniania zbiorników bezodpływowych, a ilości wywiezionych nieczystości ciekłych odpowiadać ilości zużytej w analogicznym okresie wody.
Osoby które nie mają jeszcze podpisanych umów powinny to uczynić niezwłocznie. Warto także wiedzieć o tym, że takie inspekcje, będą przeprowadzane regularnie - co dwa lata. Kolejna odbędzie się w 2026 roku.

Czy wszyscy właściciele nieruchomości mają te same obowiązki?

Tak, obowiązki te są jednakowe dla wszystkich właścicieli nieruchomości, bez względu na to, czy jest to nieruchomość prywatna, czy publiczna. Ich właściciele  muszą dbać o regularne usuwanie ścieków, aby nie naruszać przepisów i nie narażać się na ewentualne kary.

Wysokość kary

Za brak umowy oraz rachunków grozi mandat w wysokości 500 zł. Jeśli zaś sprawa trafi do sądu, może on nałożyć grzywnę do 5 tys. zł. Analogiczna kara grozi za utrudnianie kontroli, czyli np. uniemożliwienie urzędnikowi wejścia na posesję. Dodatkowo, właściciel nieruchomości, który nie udowodni posiadania umowy na legalny wywóz nieczystości, będzie zobowiązany do pokrycia kosztów opróżnienia szamba lub osadów ze ścieków z przydomowej oczyszczalni.

Nakładaniem grzywien zajmuje się policja. Służby informują samorząd wyłącznie o tym, jakie czynności zostały podjęte w sprawie właściciela posesji, w sprawie którego wpłynęło zawiadomienie. Policja ma prawo pouczyć właściciela o obowiązkach wynikających z ustawy, nałożyć karę finansową, lub skierować sprawę do sądu.

Kontrola w praktyce

Same czynności kontrolne ograniczają się najczęściej do naszej wizyty w urzędzie i okazaniu kopii dokumentów poświadczających posiadanie szamba i jego regularne opróżnianie (czyli dowodów potwierdzających wywóz nieczystości ciekłych) lub opróżnianie osadnika (w przypadku oczyszczalni). Jeśli urzędnicy będą mieć wątpliwości, dostaniemy wezwanie o uzupełnienie dokumentacji. Wizyty w terenie są dla pracowników gminy ostatecznością.

Czy można nie wpuścić kontrolerów?

Przepisy są tu jednoznaczne: urzędnicy mogą wejść na teren kontrolowanej nieruchomości przez całą dobę, mogą używać niezbędnego sprzętu, a towarzyszyć może im rzeczoznawca. Właściciel domu nie może natomiast uniemożliwiać i utrudniać kontroli.

Kto może zostać kontrolerem?

Do przeprowadzenia kontroli uprawnieni są pracownicy urzędów miasta i gminy, którzy powinni mieć stosowne upoważnienia. Kontrolę usług wywozu nieczystości mogą również przeprowadzić funkcjonariusze Straży Miejskiej.

Dlaczego kontrole są potrzebne?

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) wykazała, że aż 80 proc. nieczystości komunalnych trafia do środowiska bez wcześniejszego oczyszczenia. W praktyce są to zanieczyszczenia wody, które negatywnie wpływają na glebę i cały ekosystem naturalny. Kontrole mają na celu nie tylko egzekwowanie przepisów, ale także zwiększenie świadomości ekologicznej i skłonienie właścicieli nieruchomości do podłączania się do kanalizacji, jeśli to możliwe.

Poza tym, polskimi ściekami zainteresowała się Komisja Europejska, która wskazała, że Polska nie wdrożyła w prawidłowy sposób tzw. dyrektywy ściekowej oraz wytknęła gminom bierność w tym temacie. Jeśli Polska nie wywiąże się z tej dyrektywy i nie sprosta wymaganiom UE, Trybunał Sprawiedliwości UE może nałożyć na nasz kraj kary finansowe.

Jak wybrać firmę ascenizacyjną?

Powiedzieliśmy już, że listę firm uprawnionych do wywozu nieczystości ciekłych możemy znaleźć w urzędzie. Warto jednak – zanim podpiszemy stosowną umowę – sprawdzić jeszcze kilka kwestii. Pierwszym krokiem powinno być ustalenie, czy dana firma ma aktualne pozwolenie na prowadzenie działalności na terenie naszej gminy. Wykaz firm, które otrzymały taki dokument jest też  dostępny w urzędzie miasta bądź gminy; jest również publikowany na oficjalnej stronie internetowej urzędu. Wybierając firmę, która uzyskała pozwolenie, mamy pewność, że spełnia ona wszystkie kryteria związane ze świadczeniem usług asenizacyjnych, a wywóz nie stanowi zagrożenia dla środowiska. Tabor firmy posiada niezbędne atesty i certyfikaty, które zapewniają szczelny i bezpieczny transport nieczystości do oczyszczalni ścieków.