Asparagus

Kilkadziesiąt lat temu, gdy lista roślin uprawianych w domu była o wiele krótsza niż obecnie, dużą popularnością cieszyły się dwa gatunki asparagusów: pierzasty i gęstokwiatowy (w odmianie Sprengera). Dzięki długim pędom pokrytym gęsto igiełkowatymi „listkami” tworzyły w mieszkaniu masę bujnej zieleni. Zdobiły salony, gdzie często stawiano je na wysokich kwietnikach. Dzięki temu szeroko się rozrastały i można było w pełni podziwiać ich lekkość i ażurowość budowy.

Rośliny te są łatwe w uprawie i warto je teraz sprowadzić do domu. Nie tylko te najbardziej znane gatunki, ale także kilka innych, równie bujnie rosnących.

Asparagus gubi liście. Jak mu pomóc

Asparagus - pochodzenie

W stanie dzikim asparagusy występują na terenie Europy, Azji oraz Afryki. Przyjmują różne formy: od bylin, czyli roślin tracących na zimę tylko części nadziemne, poprzez krzewy o zdrewniałych pędach, aż do wiecznie zielonych pnączy.

Asparagus - opis

Oryginalna budowa asparagusów

Owe „listki” asparagusów  trzeba wziąć w cudzysłów, bo z botanicznego punktu widzenia nie są liśćmi lecz przekształconymi pędami i nazywamy je gałęziakami. Natomiast prawdziwe liście przybrały formę krótkich ostrych łusek przylegających do pędów.

Kwiaty asparagusów pojawiają się latem. Są drobniutkie, białe lub kremowe. Czasem łatwiej wyczuć ich zapach niż je zauważyć. Pod koniec lata na miejscu kwiatów dojrzewają małe, najczęściej czerwone jagody o średnicy poniżej 1cm, ale tylko na okazach żeńskich (asparagusy są rozdzielnopłciowe).

Na korzeniach tych roślin wyrastają bulwiaste twory, w których gromadzi się zapas wody i substancji pokarmowych. Dzięki nim asparagusy mogą przetrwać okresy suszy, zdarzające się na terenach, na których rosną w naturze.

Rośliny bezpieczne dla kota

Asparagus gatunki i odmiany

Asparagusy, czyli szparagi zaliczamy do rodziny szparagowa tych (Asparagaceae). W przyrodzie występuje ok. 300 gatunków.

Asparagus pierzasty (Asparagus setaceus, synonim: A. plumosus)

Sposób wzrostu i budowa tego afrykańskiego gatunku przypomina paprocie, dlatego nasze babcie nazywały go… paprotką. Początkowo jego główne pędy rosną pionowo, a po uzyskaniu ok. 1m zaczynają się łukowato zwieszać. Z nich wyrastają pierzaste, delikatne gałązki boczne z cieniutkimi jak igła gałeziakami.

W uprawie jest kilka odmian tego gatunku. Najbardziej znana to ‘Plumosus’, osiagająca wysokość ok. 2m. Duże okazy warto uprawiać przy wysokiej drabince, przywiązując do niej pędy. Tę odmianę wykorzystuje się też w kwiaciarstwie, jako zieleń ciętą.

Odmiana ‘Nanus’ ma zwarty pokrój i nie rośnie zbyt silnie, a odmiana ’Pyramidalis’ ma pokrój kolumnowy.

Asparagus pierzasty jest bardziej od innych gatunków wrażliwy na przesuszenie powietrza. Dlatego ustawiamy go w miejscu oddalonym od kaloryfera i często zraszamy wodą.

Asparagus gęstokwiatowy (Asparagus densiflorus), czasem nazywany asparagusem Sprengera

Pochodzi z Afryki Południowej i jest podkrzewem (drewnieją mu tylko najniżej położone części pędów). Rośnie silnie, zwłaszcza jego najpopularniejsza odmiana ‘Sprengera’, która tylko w początkowej fazie wzrostu ma wzniesiony pokrój. W późniejszej fazie długie (do 1,5m) pędy wyginają się łukowato i dzięki temu roślina osiąga średnicę ponad 1m. Kwiaty są drobne i liczne (stąd nazwa), mają kremową barwę i silnie pachną. Po ich opadnięciu dojrzewają czerwone ozdobne owoce.

Odmiana ‘Meyera’ różni się od poprzedniej słabszym wzrostem, bardziej uporządkowanym pokrojem (przypomina rozgwiazdę), a jej pędy mają kształt kocich ogonów.

Obie odmiany tego gatunku od 150 lat służą w kwiaciarniach jako zieleń cięta.

Asparagus gęstokwiatowy można latem uprawiać na zewnątrz do czasu aż temperatura spadnie do 9 st. C. Wtedy przenosimy do mieszkania. Może też zimować na ogrzewanej werandzie lub klatce schodowej, na której temperatura jest w zakresie 8-20 st. C

Asparagus sierpowaty (Asparagus falcatus)

Występuje na południu i wschodzie Afryki oraz na Cejlonie. Rośnie bardzo silnie, w naturze do kilkunastu metrów. Z wiekiem jego dolne pędy drewnieją, a górne zaczynają się piąć po drzewach, krzewach lub skałach. W mieszkaniu gatunek ten może osiągnąć nawet 3m, ale powinniśmy zapewnić mu podpory. Łatwo go odróżnić od innych asparagusów, bo ma szerokie lśniące gałęziaki długości 4-5 cm, lekko wygięte w łuk (stąd nazwa sierpowaty). Roślina wygląda bardzo efektownie, zwłaszcza starsze okazy. Ten właśnie gatunek jest moim ulubionym asparagusem, chociaż przy jego pielęgnacji trzeba uważać na ostre łuski.

Asparagus baldaszkowaty (Asparagus umbellatus) zwany też modrzewiowym

Cienkie gałęziaki zebrane w pęczki gęsto wyrastające z łodyg, upodabniają go do modrzewia, zwłaszcza odmianę ‘Myriocladus’, najczęściej goszcząca w mieszkaniach. W naturze zaś ten gatunek asparagusa zasiedla Wyspy Kanaryjskie i Madagaskar. Tam dorasta do wysokości 5m i ma charakter podkrzewu. Ale i w domu potrafi uzyskać ok. 2 m, rozkładając swe pędy szeroko. Kto nie chce, by zbytnio się panoszył, powinien przywiązać je do podpór.

Asparagus listkowaty (Asparagus asparagoides)

Jego gałęziaki są dość szerokie i przypominają prawdziwe liście o lekko sercowatym kształcie. Z powodu ich długiej trwałości po ścięciu, pędy tego gatunku rośliną są cenione w kwiaciarniach.   Asparagus listkowaty pochodzi z południa Afryki. W mieszkaniach rośnie bujnie do 1,5m, szeroko rozkładając swe pędy. Gdy damy mu podporę, będzie się po niej wspinał.

Asparagus groniasty (Asparagus racemosus) zwany dzikim szparagiem

Nie znalazłam potwierdzenia, że w Polsce uprawia się go w doniczkach, czy w ogrodach. W naturze jest silnym pnączem dorastającym do 7 m. Oprócz Afryki, występuje też w Indiach, gdzie znany jest jako leczniczy korzeń Shatavari. Według ajurwedy – indyjskiej tradycji medycznej - jego korzenie wpływają odladzająco na organizm kobiety, a także działają korzystnie na jej układ rozrodczy.  

Asparagus ogrodowy

W naszych warunkach klimatycznych można uprawiać w ogrodzie tylko jeden gatunek, który jest byliną ozdobną i jednocześnie wykwintnym warzywem.

Asparagus lekarski (Asparagus officinalis)

W naturze występuje on w Europie, a także dziko w Polsce, głównie na zachodzie kraju, gdzie często jego okazy to „uciekinierzy” z plantacji. Ich nasiona mogły roznieść ptaki

W przydomowych ogródkach asparagus lekarski uprawiamy dla jego urody. Najpierw wiosną z części podziemnej rośliny wyrastają sztywne grube pędy, pokryte łuskami (są to skrócone liście). Gdy osiągną wysokość 1,5-1,8 m, zaczynają wypuszczać pędy boczne, a na nich cienkie gałęziaki, nadające roślinie puszysty, zwiewny wygląd. Wczesnym latem rozwijają się pojedyncze, zielonkawe kwiaty, które w sierpniu dojrzewają przyjmując postać czerwonych ładnych jagód. Okaz tego asparagusa rósł kiedyś w moim ogródku. Ścinałyśmy z Mamą jego delikatne pędy i dodawałyśmy do wiązanek z ogrodowych kwiatów.

Jesienią pędy asparagusa zasychają, a w ziemi zimują kłącza i mięsiste korzenie.

To właśnie z tego gatunku otrzymujemy szparagi. Częścią jadalną są młode, wyrosłe wiosną pędy. Aby uzyskać szparagi białe, rośliny uprawia się w rzędach, na plantacjach. Gdy tylko wiosną ponad glebę wychylą się czubki pędów, rzędy roślin obsypuje się wałem lekkiej ziemi do wysokości 20 cm (w pierwszym roku uprawy) lub 30 -35 cm w kolejnych latach. Ten zabieg nazywa się etiolowaniem. Pozwala on na uzyskanie delikatnych białych szparagów, które wycina się zanim zaczną twardnieć.

Po zakończeniu zbioru wały ziemi rozgrabia się. Wówczas wyrastają nowe pędy i dalej roślina rozwija się w sposób naturalny, gromadząc zapasy pokarmowe na następną zimę.

Szparagi zielone uzyskuje się bez usypywania wałów. Pędy rosną do 20-25 cm, po czym ścina się je do konsumpcji. Nie pozwala się im rosnąć wyżej, bo szybko stają się łykowate. Kolejne wyrastające pędy pozostawia się, by rosły swobodnie.

Opisałam pokrótce te zabiegi, by ktoś, kto uprawia asparagus lekarski jako gatunek ozdobny, mógł także spróbować szparagów uzyskanych własnoręcznie.

Asparagus - uprawa i pielęgnacja

• Światło. Potrzebują go wiele, ale powinno być rozproszone. Tylko asparagus gęsto kwiatowy lubi pełne nasłonecznienie, a latem, po stopniowym przyzwyczajeniu do warunków zewnętrznych, można go uprawiać w ogrodzie lub na balkonie.
• Temperatura. Latem służy im temperatura pokojowa. Zimą wolą, gdy jest chłodniej, ok. 15 st. C. Tylko asparagus gęsto kwiatowy (np. ‘Sprengera’) może wtedy przebywać zarówno w 8st. C, jak i 20st. C.
• Nawożenie. Rozpoczynamy je w marcu, stosując nawóz płynny dla roślin zielonych, co 7-14 dni.

Zimą rośliny wzmacniamy nawozem zimowym dla roślin doniczkowych (prawie nie zawiera on azotu, który stymuluje wzrost).

Jak często podlewać asparagusa?

Gdy asparagusy się rozrastają – od wiosny do końca lata - piją jak smoki. Czasemtrzeba je podlewać codziennie lub co drugi dzień. Nie wolno jednak pozostawiać wody na podstawce zbyt długo, by korzenie nie zagniwały. Jeśli roślina nie pobierze całej wody z podstawki, to po półgodzinie jej nadmiar wylewamy.

W okresie jesienno-zimowym znacznie ograniczamy podlewanie. Zmniejszamy dawki wody i częstotliwość jej podawania.

Gdy grzeją kaloryfery, w pobliżu rośliny ustawiamy zraszacz automatyczny lub spryskujemy je ręcznie letnią wodą.

Jak i kiedy przesadzać asparagus?

Najlepsza porą dla tego zabiegu jest wczesna wiosna. Roślina wymagająca przesadzenia sama „wychodzi” z doniczki, bo wypychają ją silne korzenie bulwiaste.

Używamy podłoża próchniczno-gliniastego o odczynie obojętnym, a nawet lekko zasadowym (pH 6,4-9,2), ewentualnie możemy skorzystać z gotowej ziemi do palm.

Jak rozmnażamy asparagusy?

Najłatwiej przez podział bryły korzeniowej rozrośniętego okazu, na przykład podczas przesadzania. Jeśli asparagus zawiąże nasiona, można je wysiać do doniczki zaraz po zbiorze, po uprzednim usunięciu miękkich części owocu.