Bezpieczne i wygodne schody
Wchodząc po schodach, zużywa się aż siedem razy więcej energii niż idąc po płaskim terenie. Nic więc dziwnego, że bieganie po schodach jest uważane za wyczerpujące ćwiczenie fizyczne - niektórzy sportowcy uprawiają je zamiast joggingu. Jednak we własnym domu nawet wielokrotne chodzenie po schodach nie powinno być uciążliwe, dlatego schody muszą być wygodne.
Ze względów psychologicznych najbardziej korzystne nachylenie biegu schodów wynosi 24-30 stopni. Najmniejszym wysiłkiem pokonuje się schody o nachyleniu 24 stopni. Nieprzypadkowo więc we wszystkich teatrach świata, a zwłaszcza w rewiowych, tańczy się na schodach o stopniach wysokości 15 cm i szerokości 33 cm, które mają taki właśnie kąt (24°). Jednak im mniej pochyłe są schody, tym więcej zajmują miejsca. Dlatego w budynkach mieszkalnych najczęściej stosuje się biegi schodowe pod tym względem oszczędniejsze: ze stopniami wysokości 17 x 3 cm i szerokości 28 x 5 cm.
Geometria stopni
Stopnie powinno się pokonywać jednym krokiem i bez nadmiernego wysiłku, dlatego wymiary stopni - wysokość h i szerokość t - muszą wynikać z długości kroku, który wynosi od 60 do 64 cm. Do obliczeń przyjmuje się średnią długość kroku dorosłego człowieka, czyli 63 cm, i ustala wymiary stopni według wzoru: 2h + t = 63. Jak widać z tego wzoru, wysokość stopni powinna być związana z ich szerokością. Im schody są bardziej strome (a więc mają wyższe stopnie), tym mniejsza powinna być ich szerokość. Najwęższe stopnie ma oczywiście drabina. Choć każdy właściciel domu jednorodzinnego mógłby dostosować wymiary stopni wyłącznie do siebie - nie jest to celowe ani praktyczne. Nawet w prywatnym domu schody powinny być wygodne dla wszystkich, również dla odwiedzających dom dzieci i osób starszych. Za optymalne w budynkach mieszkalnych uważa się schody, w których wysokość stopni wynosi 17 cm, a szerokość 29 cm. W domach jednorodzinnych najczęściej wysokość kondygnacji wynosi 275 cm (przy wysokości pomieszczeń 251 cm i grubości stropu 24 cm). Owe 275 cm daje się podzielić między 16 stopni po 17,2 cm każdy. O tym, czy schody takie będą wygodne, decydują jeszcze inne względy, na przykład przestrzenne.
CO TO ZNACZY
Bieg - nachylona część schodów złożona z jednakowych stopni i biegnąca w jednym kierunku; szerokość biegu jest zarazem długością pojedynczego stopnia.
Szerokość użytkowa biegu - odległość mierzona między wewnętrznymi krawędziami poręczy lub między poręczą a wykończoną powierzchnią ściany.
Spocznik - międzypiętrowy lub piętrowy podest przedzielający biegi.
Dusza - prześwit między biegami (zwykle 12 cm) w schodach dwubiegowych powrotnych lub pusta przestrzeń w centrum innych schodów. Może być znacznie większa w schodach reprezentacyjnych, na przykład na planie elipsy (w schodach wachlarzowych) lub kwadratu (w schodach trzybiegowych).
Stopnie zabiegowe - stopnie zwężające się, klinowe; szerokość takich stopni w odległości 40 cm od balustrady powinna być równa szerokości stopni prostych, znajdujących się w dalszej części biegu.
Policzek - belka policzkowa, na której oparte są stopnie: wsuwane w policzek lub nasadzane górą.
Podstopnica - pionowa część stopnia, której dotykają czubki butów.
Podniebienie - spodnia, widoczna część biegu schodowego.
Czoło - boczna krawędź stopnia nasadzanego, w schodach drewnianych często wykańczana dodatkową listwą wyprofilowaną tak jak stopień.
Nosek - część stopnia wysunięta nad podstopnicą i zwiększająca w ten sposób jego płaszczyznę.
Rodzaje schodów
Schody w domu mają różne funkcje i zależnie od tego stawia się im nieco inne wymagania. Najostrzejsze dotyczą schodów głównych, które prowadzą do pomieszczeń mieszkalnych: muszą mieć stopnie nie wyższe niż 19 cm i umożliwiać opuszczenie budynku w razie zagrożenia (dlatego nazywa się je ewakuacyjnymi). Z tego względu schody główne w domach jednorodzinnych powinny mieć wytrzymałość ogniową minimum 30 minut (klasa odporności ogniowej R-30). Takich wymagań nie stawia się natomiast schodom dodatkowym - na przykład do piwnicy lub na poddasze. Schody mogą mieć różny kształt przestrzenny. Jednobiegowe to schody bez spoczników - mogą być proste, wachlarzowe lub kręte. Schody ze spocznikami bywają proste lub łamane: dwubiegowe albo trzybiegowe.
Schody jednobiegowe
P r o s t e. Zajmują w rzucie najmniej miejsca, ale zgodnie z przepisami w jednym biegu mogą mieć maksimum 17 stopni (Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie). Można je więc stosować tylko wtedy, gdy wysokość pomieszczeń nie przekracza 2,90 m (2,73 m, jeśli zamiast 19-centymetrowych przyjąć wygodniejsze stopnie po 18 cm i grubość stropu z podłogą - 33 cm). Minimalna szerokość użytkowa biegu, liczona między ścianą a poręczą, wynosi 80 cm (tyle potrzeba miejsca dla jednej osoby). Standardowa szerokość biegu schodowego to 100 cm, ale wygodny bieg umożliwiający wnoszenie dużych mebli powinien mieć 115 cm.
Z a b i e g o w e. Najszybciej dostaniemy się na piętro schodami jednobiegowymi, których stopnie wykonano jako klinowe, nazywane zabiegowymi: trójkątne lub trapezowe. Ale szybciej nie zawsze znaczy lepiej, bo schody zabiegowe nie są zbyt wygodne. Stopnie o zmiennej szerokości nie zapewniają stopie pewnego oparcia. Takie schody mają jednak inne zalety: zajmują mało miejsca i można je bez "łamania" i spoczników zwracać w pożądanym kierunku. Ich stopnie powinny mieć szerokość 25 cm w odległości nie większej niż 40 cm od poręczy balustrady wewnętrznej lub centralnie umieszczonego słupa konstrukcyjnego.
K r ę t e. Zajmują bardzo mało miejsca. Mogą być na planie koła lub kwadratu, z duszą lub z koncentrycznie umieszczonym słupem nośnym. Montowane na słupie tworzą stabilną konstrukcję. Jeśli średnica schodów przekracza 210 cm, a bieg ma szerokość co najmniej 80 cm, w domu jednorodzinnym schody takie mogą służyć jako główne (ewakuacyjne). Jeśli jednak ich średnica jest mniejsza lub bieg węższy niż 80 cm, mogą prowadzić tylko do pomieszczeń pomocniczych, takich jak piwnica lub poddasze - trzeba też pamiętać, że nie będą wygodne.
Geometria stopni
Stopnie powinno się pokonywać jednym krokiem i bez nadmiernego wysiłku, dlatego wymiary stopni - wysokość h i szerokość t - muszą wynikać z długości kroku, który wynosi od 60 do 64 cm. Do obliczeń przyjmuje się średnią długość kroku dorosłego człowieka, czyli 63 cm, i ustala wymiary stopni według wzoru: 2h + t = 63. Jak widać z tego wzoru, wysokość stopni powinna być związana z ich szerokością. Im schody są bardziej strome (a więc mają wyższe stopnie), tym mniejsza powinna być ich szerokość. Najwęższe stopnie ma oczywiście drabina. Choć każdy właściciel domu jednorodzinnego mógłby dostosować wymiary stopni wyłącznie do siebie - nie jest to celowe ani praktyczne. Nawet w prywatnym domu schody powinny być wygodne dla wszystkich, również dla odwiedzających dom dzieci i osób starszych. Za optymalne w budynkach mieszkalnych uważa się schody, w których wysokość stopni wynosi 17 cm, a szerokość 29 cm. W domach jednorodzinnych najczęściej wysokość kondygnacji wynosi 275 cm (przy wysokości pomieszczeń 251 cm i grubości stropu 24 cm). Owe 275 cm daje się podzielić między 16 stopni po 17,2 cm każdy. O tym, czy schody takie będą wygodne, decydują jeszcze inne względy, na przykład przestrzenne.
CO TO ZNACZY
Bieg - nachylona część schodów złożona z jednakowych stopni i biegnąca w jednym kierunku; szerokość biegu jest zarazem długością pojedynczego stopnia.
Szerokość użytkowa biegu - odległość mierzona między wewnętrznymi krawędziami poręczy lub między poręczą a wykończoną powierzchnią ściany.
Spocznik - międzypiętrowy lub piętrowy podest przedzielający biegi.
Dusza - prześwit między biegami (zwykle 12 cm) w schodach dwubiegowych powrotnych lub pusta przestrzeń w centrum innych schodów. Może być znacznie większa w schodach reprezentacyjnych, na przykład na planie elipsy (w schodach wachlarzowych) lub kwadratu (w schodach trzybiegowych).
Stopnie zabiegowe - stopnie zwężające się, klinowe; szerokość takich stopni w odległości 40 cm od balustrady powinna być równa szerokości stopni prostych, znajdujących się w dalszej części biegu.
Policzek - belka policzkowa, na której oparte są stopnie: wsuwane w policzek lub nasadzane górą.
Podstopnica - pionowa część stopnia, której dotykają czubki butów.
Podniebienie - spodnia, widoczna część biegu schodowego.
Czoło - boczna krawędź stopnia nasadzanego, w schodach drewnianych często wykańczana dodatkową listwą wyprofilowaną tak jak stopień.
Nosek - część stopnia wysunięta nad podstopnicą i zwiększająca w ten sposób jego płaszczyznę.
Rodzaje schodów
Schody w domu mają różne funkcje i zależnie od tego stawia się im nieco inne wymagania. Najostrzejsze dotyczą schodów głównych, które prowadzą do pomieszczeń mieszkalnych: muszą mieć stopnie nie wyższe niż 19 cm i umożliwiać opuszczenie budynku w razie zagrożenia (dlatego nazywa się je ewakuacyjnymi). Z tego względu schody główne w domach jednorodzinnych powinny mieć wytrzymałość ogniową minimum 30 minut (klasa odporności ogniowej R-30). Takich wymagań nie stawia się natomiast schodom dodatkowym - na przykład do piwnicy lub na poddasze. Schody mogą mieć różny kształt przestrzenny. Jednobiegowe to schody bez spoczników - mogą być proste, wachlarzowe lub kręte. Schody ze spocznikami bywają proste lub łamane: dwubiegowe albo trzybiegowe.
Schody jednobiegowe
P r o s t e. Zajmują w rzucie najmniej miejsca, ale zgodnie z przepisami w jednym biegu mogą mieć maksimum 17 stopni (Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie). Można je więc stosować tylko wtedy, gdy wysokość pomieszczeń nie przekracza 2,90 m (2,73 m, jeśli zamiast 19-centymetrowych przyjąć wygodniejsze stopnie po 18 cm i grubość stropu z podłogą - 33 cm). Minimalna szerokość użytkowa biegu, liczona między ścianą a poręczą, wynosi 80 cm (tyle potrzeba miejsca dla jednej osoby). Standardowa szerokość biegu schodowego to 100 cm, ale wygodny bieg umożliwiający wnoszenie dużych mebli powinien mieć 115 cm.
Z a b i e g o w e. Najszybciej dostaniemy się na piętro schodami jednobiegowymi, których stopnie wykonano jako klinowe, nazywane zabiegowymi: trójkątne lub trapezowe. Ale szybciej nie zawsze znaczy lepiej, bo schody zabiegowe nie są zbyt wygodne. Stopnie o zmiennej szerokości nie zapewniają stopie pewnego oparcia. Takie schody mają jednak inne zalety: zajmują mało miejsca i można je bez "łamania" i spoczników zwracać w pożądanym kierunku. Ich stopnie powinny mieć szerokość 25 cm w odległości nie większej niż 40 cm od poręczy balustrady wewnętrznej lub centralnie umieszczonego słupa konstrukcyjnego.
K r ę t e. Zajmują bardzo mało miejsca. Mogą być na planie koła lub kwadratu, z duszą lub z koncentrycznie umieszczonym słupem nośnym. Montowane na słupie tworzą stabilną konstrukcję. Jeśli średnica schodów przekracza 210 cm, a bieg ma szerokość co najmniej 80 cm, w domu jednorodzinnym schody takie mogą służyć jako główne (ewakuacyjne). Jeśli jednak ich średnica jest mniejsza lub bieg węższy niż 80 cm, mogą prowadzić tylko do pomieszczeń pomocniczych, takich jak piwnica lub poddasze - trzeba też pamiętać, że nie będą wygodne.
W a c h l a r z o w e. Schody na planie otwartego łuku. Bardzo ozdobne, jeśli są zaprojektowane na planie półkola lub półelipsy i mają konstrukcję policzkową. Miękko wygięte linie niczym nie podpartych belek policzkowych tworzą charakterystyczną, rzeźbiarską formę. Takie schody są szczególnie dekoracyjne, gdy wykonano je z kamienia lub drewna. Szerokość stopni powinna wynosić co najmniej 25 cm w odległości 40 cm od balustrady.
Schody ze spocznikami
P r o s t e. Zajmują w planie znacznie więcej miejsca od jednobiegowych (do powierzchni biegów trzeba dodać powierzchnie spoczników), ale wchodzenie po takich schodach jest mniej męczące - stąd właśnie wzięła się nazwa "spocznik". Jego szerokość równa jest szerokości schodów, a długość, podobnie jak wymiary stopni, powinna wynikać z długości kroku. Przyjmuje się, że jest to wielokrotność średniego kroku dorosłego człowieka (63 cm) plus szerokość jednego stopnia (np. jeżeli stopnie mają wymiary 17/29, długość spocznika może wynosić: 1 x 63 + 29 = 92 cm lub 2 x 63 + 29 = 155 cm).
Łamane d w u b i e g o w e. Mogą być załamane pod kątem prostym lub powrotne. Szerokość spoczników na półpiętrach powinna być co najmniej równa szerokości biegu, a szerokość spocznika na poziomie piętra - powiększona jeszcze o 20 cm. Liczba stopni w biegach schodów dwubiegowych powrotnych powinna być jednakowa. Między biegami takich schodów często zostawia się wolną przestrzeń (duszę) o szerokości co najmniej 10 cm. Jeśli obok spocznika znajdują się drzwi otwierane w kierunku klatki schodowej, trzeba zaprojektować go odpowiednio dłuższy (otwarte skrzydła drzwiowe nie mogą zajmować powierzchni spocznika). Takie schody mogą mieć również stopnie zabiegowe.
Łamane t r z y b i e g o w e. Zajmują najwięcej miejsca, za to mają najbardziej reprezentacyjny charakter. Trzybiegowe schody z duszą umożliwiają dobre doświetlenie schodów światłem naturalnym padającym z góry (rys. 4). Stosowano je często w pałacach, bogatych kamienicach mieszczańskich i dawnych willach. W nowych domach widuje się je raczej rzadko, bo są zbyt kosztowne.
Balustrada
Schody powyżej piątego stopnia powinny mieć balustradę z poręczą umieszczoną na wysokości 90 cm. Jeśli konieczne są dodatkowe poręcze dla dzieci, umieszcza się je na wysokości 60 cm. Ze względu na bezpieczeństwo dzieci odstęp między słupkami balustrady nie może przekraczać 10 cm. Antresole, balkony i galerie znajdujące się na wysokości powyżej 1 m muszą być zabezpieczone balustradą wysoką na 90 cm, a jeśli znajdują się powyżej 12 m, wysokość balustrady zwiększa się dla bezpieczeństwa do 110 cm. W domach jednorodzinnych szerokość biegu rzadko przekracza 110 cm, ale jeśli już buduje się takie szerokie reprezentacyjne schody, warto umieścić dodatkową poręcz przy ścianie. Będzie wygodniej.
Bezpieczeństwo pożarowe
Samo wykonanie schodów z materiałów niepalnych nie zabezpiecza ich przed ogniem. Choć może się to wydawać zaskakujące, nie są ognioodporne takie schody jak:
kamienne z wapienia, np. z marmuru, ponieważ szybko się wypalają i ulegają zniszczeniu w zetknięciu z wodą,
z granitowymi stopniami, gdyż pękają one w ogniu, polane wodą użytą do gaszenia pożaru,
z nieosłoniętą konstrukcją żeliwną, ponieważ już w temperaturze 500°C ulegają odkształceniom, a w wyższej tracą wytrzymałość i mogą się zawalić,
stalowe ze stopniami z blachy, bo wskutek nagrzania w czasie pożaru mogą w krótkiej chwili stać się niedostępne.
Najbezpieczniejsze są schody żelbetowe, a w początkowej fazie pożaru - także schody drewniane, zwłaszcza zabezpieczone przed ogniem.
Schody żelbetowe
W domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się schody żelbetowe, bo są najtańsze, trwałe i dość łatwo je wykonać. Materiał wyjściowy - beton i pręty zbrojeniowe - łatwo kształtować, więc schodom żelbetowym można nadać dowolny kształt. Wkrótce po związaniu betonu (jeszcze przed rozdeskowaniem) mogą być używane podczas robót stanu surowego na piętrze. Kiedy najważniejsze "brudne" roboty zostaną ukończone, schody można dowolnie wykończyć, na przykład, tak by wyglądały jak drewniane czy kamienne. Schody żelbetowe są ciężkie, więc nie wszędzie można je zastosować - nie nadają się na przykład do domów drewnianych. Aby wykonać schody żelbetowe, montuje się najpierw deskowanie, potem układa w nim zbrojenie i na końcu - całość betonuje od dołu ku górze. Świeży beton należy pielęgnować, czyli chronić przed zbyt szybkim wysychaniem. W przeciwnym razie popęka i nowe schody, jeszcze przed ich wykończeniem, trzeba będzie naprawiać.
Konstrukcja schodów
Schody żelbetowe mogą mieć konstrukcję płytową, policzkową lub wpornikową.
Schody płytowe
- najczęściej stosowane. Płyta żelbetowa może być oparta albo na belkach spocznikowych, na których opierają się również płyty spocznikowe, albo na murach klatki schodowej (bez belek spocznikowych). Schody płytowe mogą być jednobiegowe, dwubiegowe, trzybiegowe lub kręte. Te ostatnie bardzo trudno zrobić w konstrukcji żelbetowej, wymagają bowiem od wykonawcy sporego doświadczenia. Jeśli schody mają być oparte na stropie żelbetowym, wykonując go, należy umieścić w nim pręty zbrojeniowe, które umożliwią zakotwienie schodów. Jeśli rozpiętość schodów płytowych jest duża, płyta musiałaby być gruba. Takie schody nie wyglądałyby ładnie i nie byłyby ekonomiczne, dlatego lepiej je wykonać z innego materiału.
Schody ze spocznikami
P r o s t e. Zajmują w planie znacznie więcej miejsca od jednobiegowych (do powierzchni biegów trzeba dodać powierzchnie spoczników), ale wchodzenie po takich schodach jest mniej męczące - stąd właśnie wzięła się nazwa "spocznik". Jego szerokość równa jest szerokości schodów, a długość, podobnie jak wymiary stopni, powinna wynikać z długości kroku. Przyjmuje się, że jest to wielokrotność średniego kroku dorosłego człowieka (63 cm) plus szerokość jednego stopnia (np. jeżeli stopnie mają wymiary 17/29, długość spocznika może wynosić: 1 x 63 + 29 = 92 cm lub 2 x 63 + 29 = 155 cm).
Łamane d w u b i e g o w e. Mogą być załamane pod kątem prostym lub powrotne. Szerokość spoczników na półpiętrach powinna być co najmniej równa szerokości biegu, a szerokość spocznika na poziomie piętra - powiększona jeszcze o 20 cm. Liczba stopni w biegach schodów dwubiegowych powrotnych powinna być jednakowa. Między biegami takich schodów często zostawia się wolną przestrzeń (duszę) o szerokości co najmniej 10 cm. Jeśli obok spocznika znajdują się drzwi otwierane w kierunku klatki schodowej, trzeba zaprojektować go odpowiednio dłuższy (otwarte skrzydła drzwiowe nie mogą zajmować powierzchni spocznika). Takie schody mogą mieć również stopnie zabiegowe.
Łamane t r z y b i e g o w e. Zajmują najwięcej miejsca, za to mają najbardziej reprezentacyjny charakter. Trzybiegowe schody z duszą umożliwiają dobre doświetlenie schodów światłem naturalnym padającym z góry (rys. 4). Stosowano je często w pałacach, bogatych kamienicach mieszczańskich i dawnych willach. W nowych domach widuje się je raczej rzadko, bo są zbyt kosztowne.
Balustrada
Schody powyżej piątego stopnia powinny mieć balustradę z poręczą umieszczoną na wysokości 90 cm. Jeśli konieczne są dodatkowe poręcze dla dzieci, umieszcza się je na wysokości 60 cm. Ze względu na bezpieczeństwo dzieci odstęp między słupkami balustrady nie może przekraczać 10 cm. Antresole, balkony i galerie znajdujące się na wysokości powyżej 1 m muszą być zabezpieczone balustradą wysoką na 90 cm, a jeśli znajdują się powyżej 12 m, wysokość balustrady zwiększa się dla bezpieczeństwa do 110 cm. W domach jednorodzinnych szerokość biegu rzadko przekracza 110 cm, ale jeśli już buduje się takie szerokie reprezentacyjne schody, warto umieścić dodatkową poręcz przy ścianie. Będzie wygodniej.
Bezpieczeństwo pożarowe
Samo wykonanie schodów z materiałów niepalnych nie zabezpiecza ich przed ogniem. Choć może się to wydawać zaskakujące, nie są ognioodporne takie schody jak:
Najbezpieczniejsze są schody żelbetowe, a w początkowej fazie pożaru - także schody drewniane, zwłaszcza zabezpieczone przed ogniem.
Schody żelbetowe
W domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się schody żelbetowe, bo są najtańsze, trwałe i dość łatwo je wykonać. Materiał wyjściowy - beton i pręty zbrojeniowe - łatwo kształtować, więc schodom żelbetowym można nadać dowolny kształt. Wkrótce po związaniu betonu (jeszcze przed rozdeskowaniem) mogą być używane podczas robót stanu surowego na piętrze. Kiedy najważniejsze "brudne" roboty zostaną ukończone, schody można dowolnie wykończyć, na przykład, tak by wyglądały jak drewniane czy kamienne. Schody żelbetowe są ciężkie, więc nie wszędzie można je zastosować - nie nadają się na przykład do domów drewnianych. Aby wykonać schody żelbetowe, montuje się najpierw deskowanie, potem układa w nim zbrojenie i na końcu - całość betonuje od dołu ku górze. Świeży beton należy pielęgnować, czyli chronić przed zbyt szybkim wysychaniem. W przeciwnym razie popęka i nowe schody, jeszcze przed ich wykończeniem, trzeba będzie naprawiać.
Konstrukcja schodów
Schody żelbetowe mogą mieć konstrukcję płytową, policzkową lub wpornikową.
Schody płytowe
- najczęściej stosowane. Płyta żelbetowa może być oparta albo na belkach spocznikowych, na których opierają się również płyty spocznikowe, albo na murach klatki schodowej (bez belek spocznikowych). Schody płytowe mogą być jednobiegowe, dwubiegowe, trzybiegowe lub kręte. Te ostatnie bardzo trudno zrobić w konstrukcji żelbetowej, wymagają bowiem od wykonawcy sporego doświadczenia. Jeśli schody mają być oparte na stropie żelbetowym, wykonując go, należy umieścić w nim pręty zbrojeniowe, które umożliwią zakotwienie schodów. Jeśli rozpiętość schodów płytowych jest duża, płyta musiałaby być gruba. Takie schody nie wyglądałyby ładnie i nie byłyby ekonomiczne, dlatego lepiej je wykonać z innego materiału.
Schody policzkowe
- prawie tak często stosowane jak schody płytowe. Konstrukcję nośną takich schodów stanowią żelbetowe belki policzkowe (zwane też policzkami), oparte na nośnych elementach budynku (np. ścianach, stropach). Stopnie schodów policzkowych mogą się opierać z jednej strony na belce, a z drugiej - na ścianie nośnej lub też mogą być z obu stron oparte na belkach.
Schody wspornikowe.
To schody, których stopnie mocuje się jednostronnie w ścianie konstrukcyjnej - bezpośrednio lub w biegnącym wzdłuż niej wieńcu żelbetowym; drugi koniec stopni jest wolny. Stopnie schodów wspornikowych mogą też być osadzone w belce żelbetowej, biegnącej w połowie szerokości stopni, rozpiętej między stropami niższej i wyższej kondygnacji oraz ścianą. Ze względu na szczególny sposób podparcia schody o konstrukcji wspornikowej mają szczególnie lekki wygląd, ale chodząc po nich odczuwa się charakterystyczne drgania, co może wydawać się wadą tych schodów; kroki chodzących po nich mogą też być słyszalne za ścianą, w której są zamocowane.
Nie przerabiaj bez fachowca!
Choć rysunek schodów w projekcie domu to zaledwie kilkanaście kresek, projektant zadbał o to, by były funkcjonalne, wygodne i bezpieczne. Wszelkie dokonywane na własną rękę zmiany dotyczące schodów mogą skomplikować zarówno ich wykonanie, jak i późniejsze użytkowanie. Częstym skutkiem przeróbek jest taka zmiana geometrii schodów, że wchodząc na nie, będzie uderzać się głową o belkę spocznika wyższej kondygnacji lub elementy więźby dachowej. Dlatego wszelkie planowane zmiany w projekcie domu trzeba koniecznie uzgadniać z projektantem, który naniesie je na plan całego domu (wszystkich jego kondygnacji). Samodzielnie można wybrać jedynie sposób wykończenia stopni i podstopnic oraz materiał, z którego będzie wykonana balustrada.
Schody żelbetowe Schody muszą być równe!
Pierwszy i ostatni stopień schodów mogą wypaść "nie takie", jeśli w prostych skądinąd obliczeniach nie zostaną uwzględnione wylewki na obydwu poziomach budynku albo grubości wykończenia schodów i posadzek. Człowiek jest wrażliwy nawet na milimetrowe różnice w wysokości stopni i na nierównych łatwo potyka. Dlatego schody powinny być zaprojektowane i wykonane z dużą precyzją. Aby obliczyć właściwą wysokość skrajnych stopni w stanie surowym, trzeba uwzględnić ostateczny poziom podłogi na obu kondygnacjach oraz grubość planowanego wykończenia stopni. Żeby mieć w domu idealnie równe schody, w stanie surowym trzeba zbudować je tak, żeby pierwszy stopień był odpowiednio wyższy, a ostatni - niższy.
Przykład. Wykończone stopnie (z drewnianymi nakładkami grubości 3 cm), będą miały po 17 cm; podłoga na parterze - 8 cm (różnica ta wynika z różnej grubości ocieplenia podłogi na gruncie i na stropie).
Wysokość surowych skrajnych stopni powinna wynosić: - pierwszego (na dole) - 29 cm (14 cm + 15 cm podłogi), - ostatniego (na górze) - 12 cm (17 cm - 8 cm podłogi + 3 cm nakładki na niższym stopniu).
Wykończenie schodów żelbetowych
Schody żelbetowe trzeba wykończyć jakimś materiałem, ponieważ surowy beton łatwo się ściera i pyli, ponadto jest chropowaty, a więc wchłania brud i trudno go czyścić.
Stopnie
Stopnie schodów można obłożyć terakotą, gresem, płytkami klinkierowymi, kamieniem lub drewnem.
Płytki ceramiczne (na przykład terakota, gres, klinkier)
-powinny być odporne na ścieranie i nieśliskie (mogą mieć rowkowaną powierzchnię antypoślizgową). Wszystkie te okładziny przykleja się zaprawami klejowymi i spoinuje zaprawami do spoinowania. Płytki o niepolerowanej powierzchni warto zaimpregnować, na przykład preparatami Ceresit CT 13 (Henkel Bautechnik), HG Impregnat (HG Polska), Antypluviol S (Mapei, Zenon Jaskuła), co ułatwi utrzymanie schodów w czystości. Jeśli płytki są polerowane, dobrze jest zastosować chociaż noski o ryflowanej powierzchni.
Kamień
- powinien być twardy i trudno ścieralny. Dobre na okładziny schodów są na przykład drobnoziarnisty granit, bazalt czy twardy piaskowiec. Okładzinę kamienną przykleja się specjalnymi zaprawami cementowymi, które zazwyczaj są białe (w przeciwieństwie do zwykłych, szarych zapraw cementowych, które mogłyby spowodować przebarwienie kamienia), oraz mocuje specjalnymi kotwami kamieniarskimi. Powierzchni kamienia nie poleruje się, by stopnie nie były śliskie.
Drewno
- najlepsze jest twarde (dąb, jesion), choć używa się też drewna sosnowego czy świerkowego, zwłaszcza gdy schody nie będą intensywnie użytkowane. Okładzinę drewnianą mocuje się do betonu kołkami, które należy zamaskować drewnem. Zamiast na wkręty, okładzinę drewnianą można też przymocować do betonu klejem do parkietu. Ułożoną okładzinę maluje się lakierem - najlepiej z połyskiem lub półmatowym, bo matowy zbyt szybko się ściera. Można też stosować lakiery barwiące, na przykład w kolorze drewna egzotycznego, trzeba jednak liczyć się z tym, że schody będą wtedy dość ciemne.
Wykładzina dywanowa lub z tworzywa sztucznego.
- prawie tak często stosowane jak schody płytowe. Konstrukcję nośną takich schodów stanowią żelbetowe belki policzkowe (zwane też policzkami), oparte na nośnych elementach budynku (np. ścianach, stropach). Stopnie schodów policzkowych mogą się opierać z jednej strony na belce, a z drugiej - na ścianie nośnej lub też mogą być z obu stron oparte na belkach.
Schody wspornikowe.
To schody, których stopnie mocuje się jednostronnie w ścianie konstrukcyjnej - bezpośrednio lub w biegnącym wzdłuż niej wieńcu żelbetowym; drugi koniec stopni jest wolny. Stopnie schodów wspornikowych mogą też być osadzone w belce żelbetowej, biegnącej w połowie szerokości stopni, rozpiętej między stropami niższej i wyższej kondygnacji oraz ścianą. Ze względu na szczególny sposób podparcia schody o konstrukcji wspornikowej mają szczególnie lekki wygląd, ale chodząc po nich odczuwa się charakterystyczne drgania, co może wydawać się wadą tych schodów; kroki chodzących po nich mogą też być słyszalne za ścianą, w której są zamocowane.
Nie przerabiaj bez fachowca!
Choć rysunek schodów w projekcie domu to zaledwie kilkanaście kresek, projektant zadbał o to, by były funkcjonalne, wygodne i bezpieczne. Wszelkie dokonywane na własną rękę zmiany dotyczące schodów mogą skomplikować zarówno ich wykonanie, jak i późniejsze użytkowanie. Częstym skutkiem przeróbek jest taka zmiana geometrii schodów, że wchodząc na nie, będzie uderzać się głową o belkę spocznika wyższej kondygnacji lub elementy więźby dachowej. Dlatego wszelkie planowane zmiany w projekcie domu trzeba koniecznie uzgadniać z projektantem, który naniesie je na plan całego domu (wszystkich jego kondygnacji). Samodzielnie można wybrać jedynie sposób wykończenia stopni i podstopnic oraz materiał, z którego będzie wykonana balustrada.
Schody żelbetowe Schody muszą być równe!
Pierwszy i ostatni stopień schodów mogą wypaść "nie takie", jeśli w prostych skądinąd obliczeniach nie zostaną uwzględnione wylewki na obydwu poziomach budynku albo grubości wykończenia schodów i posadzek. Człowiek jest wrażliwy nawet na milimetrowe różnice w wysokości stopni i na nierównych łatwo potyka. Dlatego schody powinny być zaprojektowane i wykonane z dużą precyzją. Aby obliczyć właściwą wysokość skrajnych stopni w stanie surowym, trzeba uwzględnić ostateczny poziom podłogi na obu kondygnacjach oraz grubość planowanego wykończenia stopni. Żeby mieć w domu idealnie równe schody, w stanie surowym trzeba zbudować je tak, żeby pierwszy stopień był odpowiednio wyższy, a ostatni - niższy.
Przykład. Wykończone stopnie (z drewnianymi nakładkami grubości 3 cm), będą miały po 17 cm; podłoga na parterze - 8 cm (różnica ta wynika z różnej grubości ocieplenia podłogi na gruncie i na stropie).
Wysokość surowych skrajnych stopni powinna wynosić: - pierwszego (na dole) - 29 cm (14 cm + 15 cm podłogi), - ostatniego (na górze) - 12 cm (17 cm - 8 cm podłogi + 3 cm nakładki na niższym stopniu).
Wykończenie schodów żelbetowych
Schody żelbetowe trzeba wykończyć jakimś materiałem, ponieważ surowy beton łatwo się ściera i pyli, ponadto jest chropowaty, a więc wchłania brud i trudno go czyścić.
Stopnie
Stopnie schodów można obłożyć terakotą, gresem, płytkami klinkierowymi, kamieniem lub drewnem.
Płytki ceramiczne (na przykład terakota, gres, klinkier)
-powinny być odporne na ścieranie i nieśliskie (mogą mieć rowkowaną powierzchnię antypoślizgową). Wszystkie te okładziny przykleja się zaprawami klejowymi i spoinuje zaprawami do spoinowania. Płytki o niepolerowanej powierzchni warto zaimpregnować, na przykład preparatami Ceresit CT 13 (Henkel Bautechnik), HG Impregnat (HG Polska), Antypluviol S (Mapei, Zenon Jaskuła), co ułatwi utrzymanie schodów w czystości. Jeśli płytki są polerowane, dobrze jest zastosować chociaż noski o ryflowanej powierzchni.
Kamień
- powinien być twardy i trudno ścieralny. Dobre na okładziny schodów są na przykład drobnoziarnisty granit, bazalt czy twardy piaskowiec. Okładzinę kamienną przykleja się specjalnymi zaprawami cementowymi, które zazwyczaj są białe (w przeciwieństwie do zwykłych, szarych zapraw cementowych, które mogłyby spowodować przebarwienie kamienia), oraz mocuje specjalnymi kotwami kamieniarskimi. Powierzchni kamienia nie poleruje się, by stopnie nie były śliskie.
Drewno
- najlepsze jest twarde (dąb, jesion), choć używa się też drewna sosnowego czy świerkowego, zwłaszcza gdy schody nie będą intensywnie użytkowane. Okładzinę drewnianą mocuje się do betonu kołkami, które należy zamaskować drewnem. Zamiast na wkręty, okładzinę drewnianą można też przymocować do betonu klejem do parkietu. Ułożoną okładzinę maluje się lakierem - najlepiej z połyskiem lub półmatowym, bo matowy zbyt szybko się ściera. Można też stosować lakiery barwiące, na przykład w kolorze drewna egzotycznego, trzeba jednak liczyć się z tym, że schody będą wtedy dość ciemne.
Wykładzina dywanowa lub z tworzywa sztucznego.
Mocuje się ją specjalnym klejem do wykładzin bezpośrednio do powierzchni schodów żelbetowych. Krawędzie stopni zabezpiecza się specjalnym profilem z metalu lub tworzywa sztucznego.
Podstopnice
Można je wykończyć tymi samymi materiałami co stopnie, choć od materiałów tych nie wymaga się odporności na ścieranie.
Płytki ceramiczne - ponieważ po podstopnicy się nie chodzi, ale widać ją z dołu schodów, można wyłożyć ją nawet bardzo ozdobnymi płytkami.
Kamień - z takim wykończeniem podstopnic schody będą wyglądały jak wykonane w całości z kamienia. Trzeba się jednak liczyć z tym, że będą wyglądały dość ciężko, co nie w każdym wnętrzu będzie korzystne.
Drewno - okładzina podstopnicy może być cieńsza niż stopnicy, ponieważ prawie w ogóle się nie zużywa. Wykładzina - może tworzyć całość z wykładziną, która przykrywa stopnie, ale dobrze wygląda również wtedy, gdy stopnie wykończone są drewnem. Podstopnice można też otynkować i pomalować farbą lub wykończyć tapetą, najlepiej zmywalną. Dobrze wyglądają podstopnice o jasnej barwie, bo dodają dość ciężkim schodom żelbetowym lekkości. Należy jednak dobrać takie farby czy tapety, by podstopnice można było w szybki i prosty sposób odświeżać, łatwo je bowiem pobrudzić noskami butów lub czyszcząc stopnice. Tynkowana i malowana zazwyczaj jest również dolna powierzchnia biegów i spoczników schodów żelbetowych, zwana podniebieniem.
Balustrada
Jeśli schody ograniczone są ścianami, balustrada nie jest potrzebna, wystarczy tylko poręcz. Schody odkryte z jednej lub z dwóch stron muszą mieć balustradę. Według polskich przepisów do piątego dolnego stopnia balustrada nie jest wymagana, ale oczywiście wygodnie ją mieć. Wysokość balustrady dobrze jest dostosować do wzrostu mieszkańców domu (najlepiej gdy sięga dolnej granicy klatki piersiowej); żadna balustrada nie powinna być niższa niż 90 cm. Wygląd balustrady powinien współgrać z wyglądem pozostałych elementów schodów: stopni, podstopnic, jak również ścian, mebli, karniszy, a nawet klamek czy okuć mebli.
Kształt. Balustrada może być pełna lub ażurowa.
Pełna jest najbezpieczniejsza; można ją wykonać z żelbetu (w deskowaniu, jak schody), można też ją wymurować z pustaków szklanych czy lekkich materiałów ściennych (na przykład z betonu komórkowego) bądź zmontować w lekkiej konstrukcji z płyt gipsowo-kartonowych lub drewnianych na ruszcie metalowym lub drewnianym.
Ażurowa - składa się ze słupków, poręczy i elementów wypełniających z różnych materiałów i wykonywanych różnymi technikami. Popularne są na przykład elementy drewniane (toczone, frezowane, rzeźbione lub gięte), metalowe (gładkie, grawerowane, polerowane, patynowane lub szlifowane). Cienkie i proste tralki optycznie podwyższą pomieszczenie, a masywne, rzeźbione czy tłoczone - zmniejszą je, bo kierują uwagę na schody.
Materiał. Ażurową balustradę można wykonać z drewna lub metalu: ze stalowych rurek lub profili zamkniętych o różnym przekroju.
Drewniane elementy powinny być grubsze niż te z metalu. Jeśli schody są wąskie, mogą wyglądać zbyt ciężko i dlatego balustrady drewniane są lepsze raczej do przestrzennych wnętrz.
Metalowe balustrady można stosować do różnych schodów - będą pasowały do stopni obłożonych drewnem, kamieniem czy płytkami ceramicznymi. Balustrady powinny współgrać również z wnętrzem:
- stalowe - ze stali kwasoodpornej - pasują do nowoczesnych wnętrz;
- ze stali węglowej (czarnej) - malowane proszkowo najczęściej na czarno, brązowo lub biało - pasują do wnętrz prostych i skromnych;
- z kutego metalu - najlepiej wyglądają we wnętrzach stylowych, z tradycyjnymi meblami i podobnymi w charakterze okuciami, kratami, klamkami czy lampami. Należy jednak uważać, by nie przesadzić z ilością ozdób w domu.
Balustrady nietypowe
Architekci projektujący nowoczesne wnętrza stosują w nich niekiedy oryginalne, niekonwencjonalne detale - w tym także balustrady. Często przenoszą do domów jednorodzinnych pomysły z lokali użytkowych, jak na przykład balustrady z metalowej siatki czy perforowanej blachy, z lin stalowych, czy ze szkła lub pleksi.
Podstopnice
Można je wykończyć tymi samymi materiałami co stopnie, choć od materiałów tych nie wymaga się odporności na ścieranie.
Płytki ceramiczne - ponieważ po podstopnicy się nie chodzi, ale widać ją z dołu schodów, można wyłożyć ją nawet bardzo ozdobnymi płytkami.
Kamień - z takim wykończeniem podstopnic schody będą wyglądały jak wykonane w całości z kamienia. Trzeba się jednak liczyć z tym, że będą wyglądały dość ciężko, co nie w każdym wnętrzu będzie korzystne.
Drewno - okładzina podstopnicy może być cieńsza niż stopnicy, ponieważ prawie w ogóle się nie zużywa. Wykładzina - może tworzyć całość z wykładziną, która przykrywa stopnie, ale dobrze wygląda również wtedy, gdy stopnie wykończone są drewnem. Podstopnice można też otynkować i pomalować farbą lub wykończyć tapetą, najlepiej zmywalną. Dobrze wyglądają podstopnice o jasnej barwie, bo dodają dość ciężkim schodom żelbetowym lekkości. Należy jednak dobrać takie farby czy tapety, by podstopnice można było w szybki i prosty sposób odświeżać, łatwo je bowiem pobrudzić noskami butów lub czyszcząc stopnice. Tynkowana i malowana zazwyczaj jest również dolna powierzchnia biegów i spoczników schodów żelbetowych, zwana podniebieniem.
Balustrada
Jeśli schody ograniczone są ścianami, balustrada nie jest potrzebna, wystarczy tylko poręcz. Schody odkryte z jednej lub z dwóch stron muszą mieć balustradę. Według polskich przepisów do piątego dolnego stopnia balustrada nie jest wymagana, ale oczywiście wygodnie ją mieć. Wysokość balustrady dobrze jest dostosować do wzrostu mieszkańców domu (najlepiej gdy sięga dolnej granicy klatki piersiowej); żadna balustrada nie powinna być niższa niż 90 cm. Wygląd balustrady powinien współgrać z wyglądem pozostałych elementów schodów: stopni, podstopnic, jak również ścian, mebli, karniszy, a nawet klamek czy okuć mebli.
Kształt. Balustrada może być pełna lub ażurowa.
Materiał. Ażurową balustradę można wykonać z drewna lub metalu: ze stalowych rurek lub profili zamkniętych o różnym przekroju.
Drewniane elementy powinny być grubsze niż te z metalu. Jeśli schody są wąskie, mogą wyglądać zbyt ciężko i dlatego balustrady drewniane są lepsze raczej do przestrzennych wnętrz.
Metalowe balustrady można stosować do różnych schodów - będą pasowały do stopni obłożonych drewnem, kamieniem czy płytkami ceramicznymi. Balustrady powinny współgrać również z wnętrzem:
- stalowe - ze stali kwasoodpornej - pasują do nowoczesnych wnętrz;
- ze stali węglowej (czarnej) - malowane proszkowo najczęściej na czarno, brązowo lub biało - pasują do wnętrz prostych i skromnych;
- z kutego metalu - najlepiej wyglądają we wnętrzach stylowych, z tradycyjnymi meblami i podobnymi w charakterze okuciami, kratami, klamkami czy lampami. Należy jednak uważać, by nie przesadzić z ilością ozdób w domu.
Balustrady nietypowe
Architekci projektujący nowoczesne wnętrza stosują w nich niekiedy oryginalne, niekonwencjonalne detale - w tym także balustrady. Często przenoszą do domów jednorodzinnych pomysły z lokali użytkowych, jak na przykład balustrady z metalowej siatki czy perforowanej blachy, z lin stalowych, czy ze szkła lub pleksi.
Balustrady oferują m.in. firmy:
BLACHMET, tel. 0*22 675 78 86
GROT, tel. 0*22 721 14 01, www.pphugrot.com.pl
INOX DEKOR, tel. 0*22 893 82 10, www.inoxdekor.com.pl
KRIOSYSTEM, tel. 0*71 362 57 22, www.kriosystem.com.pl
MARCZENKO, tel. 0*71 325 18 32, www.marczenko.com.pl
MOSIĄDZ-ART, tel. 0*34 361 83 63
SARA, tel. 0*61 819 61 97, www.sara.com.pl
TIERSPOL, tel. 0*89 741 44 92, www.tierspol.pl
TRALEX, tel. 0*56 678 12 14, www.tralexschody.republika.pl
ZAKŁAD GALANTERII DRZEWNEJ PROFIL, tel. 0*87 676 23 15
ZAKŁAD KONSTRUKCJI METALOWYCH, tel. 0*22 863 27 90, www.zkm.com.pl
BLACHMET, tel. 0*22 675 78 86
GROT, tel. 0*22 721 14 01, www.pphugrot.com.pl
INOX DEKOR, tel. 0*22 893 82 10, www.inoxdekor.com.pl
KRIOSYSTEM, tel. 0*71 362 57 22, www.kriosystem.com.pl
MARCZENKO, tel. 0*71 325 18 32, www.marczenko.com.pl
MOSIĄDZ-ART, tel. 0*34 361 83 63
SARA, tel. 0*61 819 61 97, www.sara.com.pl
TIERSPOL, tel. 0*89 741 44 92, www.tierspol.pl
TRALEX, tel. 0*56 678 12 14, www.tralexschody.republika.pl
ZAKŁAD GALANTERII DRZEWNEJ PROFIL, tel. 0*87 676 23 15
ZAKŁAD KONSTRUKCJI METALOWYCH, tel. 0*22 863 27 90, www.zkm.com.pl
- Więcej o:
