Odrzucić czy przyjąć spadek

Wydawać by się mogło, że otrzymanie spadku to mimo wszystko radosne wydarzenie - zwłaszcza gdy dziedziczymy po osobie, z którą nie byliśmy związani emocjonalnie lub wydawała się niezbyt dla nas przychylną. Ale spadek to nie zawsze tylko korzyść materialna. Bywają takie sytuacje - i to nierzadko - że czasami przyjęcie spadku oznacza poważne kłopoty.

Aktywa i pasywa

Spadek to, zgodnie z zasadami Kodeksu cywilnego, wszelkie prawa i obowiązki o charakterze majątkowym, które należą do spadkodawcy w chwili jego śmierci.

W skład spadku wchodzą:

- środki płatnicze, czyli inaczej mówiąc gotówka,

- własność i współwłasność rzeczy (nieruchomości, samochodów, dzieł sztuki, biżuterii),

- użytkowanie wieczyste nieruchomości,

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,

- środki finansowe na rachunkach bankowych,

- prawo pierwokupu lub odkupu,

- autorskie prawa majątkowe,

- obligacje, udziały i akcje spółek kapitałowych,

- prawa i obowiązki wspólników spółek osobowych (spółki cywilnej, jawnej, komandytowej, partnerskiej, komandytowo-akcyjnej),

- prawa i obowiązki wynikające z umowy przedwstępnej - jeśli takową przed śmiercią zawarł spadkodawca,

- prawo do patentów.

Oprócz wyżej wskazanych aktywów, w skład spadku wchodzą również pasywa, czyli długi spadkowe. Wśród nich wskazać można zaciągnięte kredyty lub wzięte pożyczki, jak również niezrealizowane wypłaty zasądzonych od spadkodawcy odszkodowań (na przykład na rzecz osób uczestniczących w wypadku komunikacyjnym).

Do długów spadkowych wlicza się również obowiązek wykonania zapisów i poleceń testamentowych, wypłaty zachowku należnego najbliższej rodzinie (współmałżonek, dzieci), jak również koszty ostatniej choroby i pogrzebu spadkodawcy (w zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom środowiska), a nadto koszty postępowania spadkowego bądź notarialnego poświadczenia dziedziczenia.

Odrzucenie spadku

Może się zatem zdarzyć, że bilans zysków i strat wychodzi na "zero", albo - co gorsza - długi przewyższają aktywa.

Warto wówczas skorzystać z instytucji odrzucenia spadku.

Każdy spadkobierca, niezależnie od tytułu powołania, a więc zarówno testamentowy, jak i ustawowy, może spadek przyjąć lub odrzucić.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone jedynie w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkodawca dowiedział się, że jest uprawniony do dziedziczenia (od momentu uzyskania wiadomości o śmierci spadkodawcy).

Oświadczenie to nie może być odwołane. Można je złożyć przed sądem lub notariuszem. Może być złożone ustnie do protokołu lub na piśmie z urzędowo poświadczonym podpisem (opłata przed sądem, jak i u notariusza, wynosi 50 złotych).

Spadkobierca odrzucający spadek jest traktowany, jakby nie dożył dnia jego otwarcia. Powoduje to konieczność złożenia stosownych oświadczeń przez osoby będące w kręgu jego spadkobierców ustawowych (kolejnych potencjalnych spadkobierców).

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iż w polskim prawie spadkowym nie ma możliwości zrzeczenia się spadku na rzecz określonej przez zrzekającego się osoby.

Decyzja w sprawie spadku

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:

- imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;

- tytuł powołania do spadku (ustawa lub testament);

- treść złożonego oświadczenia.

Powinny zostać w nim także wymienione wszystkie osoby (o których wie składający oświadczenie), które należą do kręgu osób będących spadkobiercami ustawowymi. Oświadczenie winno zawierać datę i własnoręczny podpis.

Jeśli spadkobierca decyduje się na przyjęcie spadku, to ma dwie możliwości. Może przyjąć spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza.

Proste przyjęcie spadku oznacza, że spadkobierca przyjmuje spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Odpowiada zatem za te długi całym swoim majątkiem (w tym odziedziczonym), bez ograniczenia tej odpowiedzialności.

Spadkobierca może jednak przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe. Oznacza to przyjęcie spadku "z dobrodziejstwem inwentarza". W takiej sytuacji spadkobierca także ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe całym swoim majątkiem, ale wysokość tej odpowiedzialności ograniczona jest do wysokości aktywów spadku.

Uwaga! W sytuacji, gdy spadkobierca w okresie wspomnianych 6 miesięcy nie złoży żadnego oświadczenia, jest to równoznaczne z prostym przyjęciem spadku. Wyjątek dotyczy osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli małoletnich lub ubezwłasnowolnionych. W ich przypadku brak oświadczenia w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a pozostali spadkobiercy nie złożyli żadnego oświadczenia, uważa się, że również oni przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Warto nadmienić, że jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem własnych wierzycieli (czyli świadomie i celowo nie chce regulować własnych zobowiązań z ewentualnego spadku), to każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.

Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o jego odrzuceniu, lecz przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16 poz.93 z 1964 r. ze zmianami).

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>