Materiał jakiś nie taki

Uprawnienia konsumentów oraz odpowiedzialność sprzedawcy za sprzedawany towar regulowane są przez przepisy Ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej *. W ustawie tej, która weszła w życie 1 stycznia 2003 r., dostosowano polskie prawo do dyrektyw Unii Europejskiej. Zrezygnowano w niej z pojęcia rękojmi, czyli odpowiedzialności majątkowej sprzedawcy za wady towaru. Zamiast niego wprowadzono odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru konsumpcyjnego z zawartą umową. Owa niezgodność to - mówiąc po ludzku - po prostu wady towaru.

Zakup jest umową

Gdy kupujesz jakiś towar, to znaczy otrzymujesz produkt i płacisz za niego, według prawa zawierasz wówczas umowę sprzedaży. Pisemnym dowodem zakupu jest na przykład faktura lub rachunek. Przechowuj je, bo będą potrzebne do udowodnienia, że umowa sprzedaży została zawarta oraz jakie były jej postanowienia.

Ustawa daje Ci również możliwość domagania się od sprzedawcy, by potwierdził na piśmie wszystkie ważne postanowienia umowy, takie jak:

- nazwę i adres punktu sprzedaży,

- datę sprzedaży, a także

- określenie towaru, jego ilości i ceny.

Takie potwierdzenie w razie spornych sytuacji pomoże dowieść, że towar jest niezgodny z umową.

Jakich towarów dotyczy ustawa

Przepisy ustawy stosuje się wtedy, gdy osoba fizyczna nabywa towar od przedsiębiorstwa sprzedającego ten towar w ramach prowadzonej działalności, przy czym towar ten:

nie może być związany z działalnością zawodową ani gospodarczą kupującego (jest to towar konsumpcyjny),

musi nim być rzecz ruchoma.

Przepisy ustawy mają więc zastosowanie na przykład wtedy, gdy w sklepie czy hurtowni materiałów budowlanych kupujesz dachówkę do pokrycia dachu albo w sklepie z artykułami wyposażenia wnętrz - grzejniki do własnego domu.

Niezgodny z umową, czyli jaki

Ustawa daje kupującym możliwość dochodzenia ich praw, gdy towar ma wady, przy czym tradycyjne pojęcie "wady towaru" zastąpiła terminem "niezgodności towaru z umową". Gdy reklamujesz towar, musisz się na tę niezgodność powołać.

Według przepisów towar jest niezgodny z umową, gdy:

- nie odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi (na przykład w ulotce czy reklamie dołączonej do plastikowego drewnopodobnego okna pojawiła się informacja, że jest barwione w masie, a gdy podczas użytkowania uszkodzono je, okazało się, że powleczone było okleiną),

w nie ma cech próbki, którą kupujący oglądał przed kupnem (na przykład po ułożeniu glazury w łazience okazało się, że spoina jest ciemnogranatowa, podczas gdy oglądana w sklepie próbka była jasnoniebieska),

- nie można go przeznaczyć do celu, do jakiego zwykle się go używa (farby nie nadają się do malowania, cegły - do budowy ścian, płytek nie można ułożyć na podłodze),

w nie ma odpowiednich parametrów technicznych charakterystycznych dla tego rodzaju produktów (na przykład panele przeznaczone do pomieszczeń o dużym natężeniu ruchu po ułożeniu w przedpokoju zniszczyły się po dwóch miesiącach użytkowania),

- został niewłaściwie zamontowany i uruchomiony przez sprzedawcę albo osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność (często pracownika serwisu), albo też przez kupującego, jeśli zrobił to według instrukcji otrzymanej przy zakupie (dotyczy to takich towarów, jak pralki, piece gazowe, kuchenki).

Kiedy sprzedawca odpowiada?

Wtedy, gdy sprzedał towar z wadami (nieważne, czy zrobił to celowo, czy nieświadomie), a nabywca zauważył te wady przed upływem sześciu miesięcy od dnia zakupu. Zgodnie z ustawą przyjmuje się wówczas, że niezgodność towaru z umową (czyli wady) istniała już w chwili jego wydania kupującemu.

Sprzedawca nie poniesie odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową, jeśli:

- kupujący wiedział o niej albo, oceniając rozsądnie, powinien wiedzieć - na przykład gdy kupił towar przeceniony, a także wtedy, gdy sprzedający poinformował go, iż obniża cenę ze względu na konkretną wadę towaru, a kupujący te warunki przyjął,

- kupujący dostarczył wadliwy materiał, z którego wykonano dany wyrób - na przykład gdy zamówił schody w zakładzie stolarskim i dostarczył na nie drewno kiepskiej jakości.

Co robić, gdy się kupiło wadliwy towar

Wyobraźmy sobie, że w nowym piecyku często gaśnie płomień. Osoba, która go kupiła, ma wówczas dwie możliwości działania. Może mianowicie zażądać od sprzedawcy:

- nieodpłatnego wykonania naprawy, albo też

- wymiany wadliwego towaru na nowy.

Sprzedawca ma również obowiązek zwrócić kupującemu poniesione przez niego koszty: demontażu, dostarczenia towaru, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. Jeśli nie chce ich zwrócić, można wystąpić do sądu z powództwem cywilnym.

Jeżeli rodzaj towaru uniemożliwia naprawę czy wymianę albo działania te wymagałyby nadmiernych kosztów lub naraziły kupującego na zbytnie niedogodności (na przykład gdy w środku zimy trzeba by wymienić rozklejający się parkiet), kupujący może:

- domagać się obniżenia ceny, albo

- odstąpić od umowy - sprzedawca zwraca zapłaconą kwotę, klient zaś - towar.

Zgłoś i czekaj

Termin zawiadomienia. O niezgodności towaru z umową (tak to trzeba sformułować) należy zawiadomić sprzedającego w ciągu dwóch miesięcy od ujawnienia się wady. Jeśli więc na przykład bateria łazienkowa kupiona 10 stycznia 2004 r. już 5 kwietnia 2004 r. okazała się nieszczelna, to od tego dnia zaczyna płynąć dwumiesięczny termin do skorzystania z uprawnień konsumenckich (nieodpłatnej naprawy, wymiany towaru na nowy albo obniżenia ceny czy odstąpienia od umowy). Ostatnim dniem tego terminu jest 5 czerwca 2004 r. Po upływie tego czasu kupujący straci swe uprawnienia.

Czas dla sprzedawcy. Nie trzeba osobiście udawać się do punktu sprzedaży - zawiadomienie wystarczy wysłać listem poleconym. Jeśli sprzedawca w ciągu 14 dni od jego otrzymania nie ustosunkuje się do żądania, należy założyć, że uznał zgłoszenie za uzasadnione.

Okres odpowiedzialności za sprzedany towar. Odpowiedzialność sprzedawcy nie jest bezterminowa - przedmioty ulegają przecież stopniowemu zużyciu, obniża się ich sprawność. Dlatego też ustawa o sprzedaży konsumenckiej określa termin tej odpowiedzialności - jest to okres dwóch lat od dnia wydania towaru kupującemu (termin ten biegnie na nowo od dnia wymiany towaru - jeśli była dokonana). Jeśli sprzedawane są rzeczy używane (na przykład w komisach meblowych), termin ten można skrócić, jednakże nie może być krótszy niż rok.

Termin przedawnienia. Możliwość dochodzenia roszczeń przez kupującego przedawnia się w ciągu roku od ujawnienia się wad towaru, ale przedawnienie to nie może nastąpić przed upływem dwuletniego okresu odpowiedzialności sprzedawcy - ulega ono wtedy przesunięciu. Od momentu zawiadomienia sprzedawcy o tym, że towar jest niezgodny z umową, bieg terminów przedawnienia zostaje przerwany; terminy te nie biegną również w czasie wykonywania naprawy lub wymiany towaru oraz prowadzenia przez strony rokowań (nie dłuższych jednak niż trzy miesiące), mających na celu ugodę.

Uwaga! Upływ wszystkich tych terminów nie ma znaczenia, jeśli sprzedawca w chwili zawarcia umowy wiedział o wadach towaru i nie zwrócił na nie uwagi kupującego (a więc celowo i świadomie sprzedał towar wadliwy).

Gwarancja - dodatkowe uprawnienie

Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej przewiduje również odpowiedzialność wynikającą z gwarancji. Udzielenie gwarancji nie jest obowiązkiem sprzedającego (prawo nie zobowiązuje go do tego). Jest ona udzielana dobrowolnie przez wytwórcę - najczęściej przez producentów działających na rynku już od wielu lat, dbających o markę i swój dobry wizerunek.

Gwarancji udziela się na specjalnym druku dołączonym do towaru. (Czasami w reklamie zachwala się, że producent udziela gwarancji, a w rzeczywistości sprzedawca tej gwarancji nie daje. Dlatego klient nie może zapomnieć, że druk gwarancyjny musi dostać do ręki). W gwarancji znajduje się oświadczenie producenta (nazywany jest w niej gwarantem), jakie są jego obowiązki oraz jakie uprawnienia ma kupujący w sytuacji, gdy towar okaże się wadliwy.

Obowiązki producenta mogą być różne, na przykład zapewnia on bezpłatny serwis albo wydłuża okres odpowiedzialności za towar (nawet do kilku lat). Sprzedawca musi potwierdzić gwarancję na piśmie i opatrzyć ją datą zakupu.

Uwaga! Od kupującego zależy, z których uprawnień woli skorzystać: tych w ramach gwarancji czy tych wynikających z niezgodności towaru z umową. Jedne bowiem nie wykluczają drugich. Jeśli więc nic nie uzyska, wykorzystując te pierwsze, może powoływać się na te drugie.

Co robić, gdy sprzedawca odmawia

W Ustawie o sprzedaży konsumenckiej wprowadzono rozwiązania przychylniejsze klientom: na przykład zamiast tradycyjnej odpowiedzialności z tytułu rękojmi obejmującej czas 12 miesięcy wprowadzono dwuletnią odpowiedzialność z tytułu sprzedaży konsumenckiej. Poza tym każdy zakup może być pisemnie potwierdzony i tego potwierdzenia należy się domagać.

W praktyce zdarzyć się mogą nieuczciwi sprzedawcy ignorujący uprawnienia klientów lub też odmawiający uznania ich roszczeń bez uzasadnienia. Jeśli tak się dzieje, można skontaktować się z Federacją Konsumentów:

Rada Krajowa Federacji Konsumentów

pl. Powstańców Warszawy 1

00-030 Warszawa, tel./faks: 0 *22 827 51 05

www.federacja-konsumentow.org.pl

e-mail: biuro@federacja-konsumentow.org.pl

Federacja zwróci się do sprzedawcy o uzasadnienie, dlaczego odmówił uwzględnienia roszczeń kupującego, wyznaczy biegłego, który oceni roszczenia, a jeśli opinia będzie pozytywna dla kupującego, może wystąpić na drogę sądową.

Droga sądowa i odpowiedzialność odszkodowawcza sprzedawcy są kolejną szansą na odzyskanie poniesionych kosztów i wyrównanie strat. Występując z powództwem, trzeba jednak się liczyć z kosztami sądowymi. Ich wysokość będzie zależeć od wartości przedmiotu sporu i ewentualnych opinii biegłych. Strona przegrywająca zwraca związane z tym koszty, jak również koszty opinii biegłych zamówione przez przeciwną stronę.

Kiedy jakie przepisy

Osoba, która kupiła towar po 1 stycznia 2003 r., może walczyć o swoje prawa tylko na podstawie przepisów Ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

Nie oznacza to jednak, że przestały obowiązywać dotychczasowe zasady odpowiedzialności w ramach rękojmi i gwarancji zawarte w Kodeksie cywilnym * * (art. 556-581). Będą one teraz po prostu stosowane znacznie rzadziej:

- gdy towar został kupiony przed 31 grudnia 2002 r.,

- gdy jeden przedsiębiorca sprzedał produkt drugiemu lub jedna osoba fizyczna - drugiej (gdy na przykład sąsiad sprzedaje sąsiadowi cegły, które zostały z budowy).