Poddasze: po pierwsze - dobry projekt

Poddasza lubimy chyba wszyscy. Zanim jednak nasze poddasze stanie się domowym azylem, idealnym miejscem do pracy i wypoczynku, trzeba poznać możliwości i ograniczenia wpisane w tę przestrzeń. Aby była ona w pełni wartościowa i - mimo skosów - komfortowa, warto ją wcześniej dobrze zaplanować. Bo choć często nie jesteśmy tego świadomi, to już na etapie projektowania domu decydujemy o wygodzie wnętrz na poddaszu. Bynajmniej jednak nie chodzi tylko o same ich wymiary. Warto przyjrzeć się kształtowi dachu, nachyleniu jego połaci, wysokości ściany kolankowej, a także zastosowanym rozwiązaniom i materiałom. Dlatego decyzję o budowie poddasza użytkowego najlepiej podjąć już na etapie projektowania domu. Wówczas będziemy mieli wpływ na stworzenie takiej konstrukcji, która pomoże nam zaprojektować  niepowtarzalne, a zarazem funkcjonalne i komfortowe wnętrza. Planując poddasze mieszkalne w domu, lepiej więc nie zdawać się na przypadek; warto zwrócić uwagę na co najmniej kilka kwestii.

Ile miejsca pod dachem

To zależy w dużej mierze od kształtu dachu. Powierzchnia użytkowa pod skosami jest inna niż pomieszczenia pełnej wysokości o takiej samej powierzchni podłóg.

Najbardziej korzystny pod tym względem jest dach dwuspadowy o kącie nachylenia 35-45° i konstrukcji krokwiowo-jętkowej (do 11 m) lub płatwiowo-kleszczowej (powyżej 11 m). Od strony wnętrza połacie tworzą duże powierzchnie skosów, które ułatwiają zaplanowanie pomieszczeń w regularnym, jak najbardziej symetrycznym układzie, bez niewykorzystanych, trudno dostępnych zakamarków. Jedyne z czym należy się liczyć to słupy więźby płatwiowo-kleszczowej, które trzeba uwzględnić przy podziale przestrzeni. Najlepiej umieścić je we wnętrzu ścian działowych; wtedy nie będą utrudniały poruszania się na poddaszu.

Zdecydowanie mniej miejsca będzie pod efektownie wyglądającym dachem czterospadowym. Do stworzenia wystarczająco wysokich pomieszczeń nadaje się tam jedynie 40-50% powierzchni. Nawet przy wyższych ścianach kolankowych z każdej strony przestrzeń będą ograniczały skosy. Funkcjonalny podział dodatkowo utrudniają słupy więźby dachowej. Decydując się na taki dach, trzeba więc mieć świadomość, że niewiele pomieszczeń da się pod nim ulokować.

Najmniejsza i trudna do funkcjonalnego zagospodarowania jest przestrzeń pod skomplikowanymi dachami wielospadowymi. Trudno wydzielić w nich odpowiedniej wielkości pomieszczenia i atrakcyjnie je zaaranżować. Skutecznie ogranicza to duża liczba skosów.

Wysokość ścianki kolankowej

Projektując (lub wprowadzając zmiany w projekcie) domu, z poddaszem użytkowym, koniecznie trzeba zwrócić uwagę na wysokość ścianki kolankowej. To ona z reguły przesądza o wygodzie i powierzchni użytkowej poddasza. Ustala ją projektant w zależności od przeznaczenia poddasza, uwzględniając między innymi szerokość budynku, rodzaj konstrukcji dachowej oraz kąt nachylenia połaci. Zapisanej w projekcie wysokości ścianki kolankowej nie można samowolnie zmieniać bez wiedzy projektanta lub konstruktora. Może to niekorzystnie wpłynąć na wygląd domu i na bezpieczeństwo konstrukcji dachu.

Poddasze mieszkalne ma zwykle ścianki kolankowe o wysokości większej niż 70 cm. Łatwiej jest wtedy zaprojektować na poddaszu funkcjonalne i wygodne pomieszczenia. Najbardziej optymalna jest ścianka o wysokości 80-110 cm, co zwykle odpowiada wysokości, na jakiej znajduje się parapet pod oknem. Można wtedy tak usytuować okno połaciowe w dachu, by wygodnie je otwierać i zamykać. Ścianka kolankowa o takiej wysokości umożliwia też ustawienie na poddaszu pod ścianą łóżka czy biurka.

Dla przestrzeni teoretycznie najbardziej ekonomicznym rozwiązaniem jest zbudowanie ścianki kolankowej o wysokości 110-120 cm. Wtedy poddasze będzie wygodne, a miejsca w bezpośredniej bliskości ścianek - łatwo dostępne. Będziemy mieć też większą możliwość aranżacji przestrzeni poddasza. Z drugiej strony tak wysoka ścianka pozbawia dom dobrych proporcji, a użytkowników - kontaktu z otoczeniem.

Ekonomiczna kubatura

Już w fazie projektowania należy mieć na uwadze sprawność energetyczną budynku. Przede wszystkim trzeba podjąć decyzję o tym, jaką przestrzeń będziemy ogrzewać. Jeśli zdecydujemy się na pozostawienie wszystkich skosów i wysokość do samej kalenicy, wnętrze poddasza będzie się wydawało bardziej przestronne, ale pozostanie większa kubatura do ogrzewania. Możemy ją pomniejszyć, "odcinając" ściankami niską część przy ścianach zewnętrznych, a sufitem - przestrzeń pod kalenicą. Pomieszczenia wygospodarowane na poddaszu będą mniejsze, ale za to w pełni funkcjonalne i oszczędzimy na ich ogrzewaniu.

Decyzja wpłynie na sposób ocieplenia poddasza. Generalna zasada mówi, że w naszych warunkach klimatycznych najrozsądniej jest umieścić warstwę termoizolacyjną od zimniejszej strony przegrody. Jeśli więc będziemy korzystać z przestrzeni całego poddasza, materiały ociepleniowe muszą być umieszczone we wszystkich przegrodach zewnętrznych. Kiedy ograniczamy przestrzeń, ocieplenie trzeba ułożyć wokół części użytkowej. Aby ocieplenie było ułożone bez mostków termicznych, powinny w projekcie znaleźć się detale połączeń ścian i skosów połaci dachu.

Doświetlenie poddasza

Na poddaszu zwykle mieści się prywatna część domu, niedostępna dla gości. Architekci najczęściej lokują tu sypialnie, często połączone z garderobami i przynajmniej jedną przestronną łazienką. Podczas tworzenia projektu poddasza nie można więc zapomnieć o zapewnieniu tej części domu odpowiedniego oświetlenia. Ograniczone skosami pomieszczenia powinny być jasne i przestronne. Jeśli decyzję o sposobie wykorzystania poddasza podejmiemy na etapie projektowania domu, architekt będzie miał pełną swobodę w rozplanowaniu wnętrz i doświetlających je okien, które jednocześnie będą harmonizowały z bryłą domu i kształtem dachu.

Najprostszym i najchętniej stosowanym rozwiązaniem są okna połaciowe. Nadają się do wszystkich dachów ze spadkiem większym niż 15%. Nie obowiązuje tu zasada, że wszystkie okna w domu powinny być tego samego typu. Najlepiej wybierać okna do konkretnego pomieszczenia.

Komfort świetlny na poddaszu zależy także od tego, z której strony świata okna zostaną zamontowane w dachu. W połaci nachylonej na południe zapewnią optymalne warunki oświetlenia przez cały dzień, a na zachód - wpuszczą dużo światła, ale mogą powodować nadmierne nagrzewanie się wnętrz w upalne dni. Natomiast okna na wschodniej połaci dachu nie powodują wzrostu temperatury we wnętrzu, ale przez cały rok najwięcej światła wpuszczają w godzinach przedpołudniowych. Światło płynące z okien północnych ma szczególną cechę - nie zmienia barwy przez cały dzień i najmniej męczy wzrok.

Zdaniem eksperta: jak zapewnić komfort na poddaszu już w trakcie projektowania?

Fot.: mat. red.

Tomasz Kwiatkowski - doradca techniczny w firmie ROCKWOOL:

Moment projektowania to jeden z ważniejszych etapów w czasie przygotowywania adaptacji lub budowy poddasza.To, jakie rozwiązania i materiały zastosujemy zadecyduje czy na naszym poddaszu będzie ciepło, cicho i bezpiecznie.

Przez dach ucieka około 30% ciepła z naszego domu. Dlatego projektując lub adaptując poddasze, należy zastanowić się, a także przeliczyć jaka grubość ocieplenia jest optymalna. Z naszych analiz wynika, że 30-35 cm to grubość, która zapewnia wszystkie korzyści wynikające z odpowiedniego ocieplenia poddasza. Warto dlatego czasem zastanowić się dwukrotnie przed zaadaptowaniem poddasza i zaryzykować utratą tylko kilku centymetrów powierzchni na rzecz grubszego ocieplenia. Przecież nikt z nas nie chce po budowie/remoncie, ponownie wykonywać tych samych czynności, gdy okaże się że na poddaszu jest nadal głośno lub zimno.

Niezależnie od rodzaju dachu oraz wysokości ścianek musimy pamiętać o tym, że odpowiednie ocieplenie całego poddasza optymalną grubością wełny skalnej zapewnia nam wiele korzyści. Zastosowanie dwuwarstwowego ocieplenia wełną skalną TOPROCK SUPER I SUPERROCK o grubości 30 cm pozwala z jednej strony zapewnić ciepło w zimne dni, kiedy śnieg pokrywa nasz dom, latem natomiast dzięki bardzo dobrym właściwościom izolacyjnym na naszym poddaszu będzie panował przyjemny chłód.

Poddasze narażone jest również na szereg hałasów z zewnątrz. Wspomniany dwuwarstwowy układ ocieplenia poddasza i zastosowanie wełny skalnej jako materiału izolacyjnego o bardzo wysokiej gęstości poprawia izolacyjność akustyczną przegrody dachowej, tj. izoluje przed dźwiękami uderzeniowymi, na przykład gradobicie, a zastosowanie izolacji w ściankach działowych przyczyni się do izolacji przez dźwiękami powietrznymi.

Budując dom i planując wykorzystanie poddasza bardzo często zamierzamy przeznaczyć je na pokoje dla dzieci. Wiąże się z tym ryzyko dużego hałasu i dźwięków, które mogą zakłócić spokój panujący pod pomieszczeniami poddasza. Warto w takim wypadku również zwrócić uwagę na izolację stropu, właśnie w celach poprawy komfortu akustycznego. Dzięki temu zapewnimy nie tylko komfort sobie, ale i dzieciom bawiącym się na poddaszu.

Planując adaptację poddasza, warto również spojrzeć na szczegóły użytej izolacji. Drewniana konstrukcja dachu warunkuje kilka istotnych cech, które powinien posiadać nasz materiał. Ze względu na ochronę konstrukcji drewnianej, warto by materiał był paroprzepuszczalny, odporny na wilgoć jak również całkowicie niepalny. Pozwoli to nam ustrzec się przed niebezpiecznymi sytuacjami i ewentualnymi błędami wykonawstwa, które mogą mieć wpływ na późniejszy komfort, jak i na całą konstrukcję dachu.

Zdaniem eksperta: jak prawidłowo dobrać okna do pomieszczeń na poddaszu?

Fot.: mot. red.

Monika Kupska-Kupis - architekt w firmie VELUX:

Aby uzyskać w pomieszczeniach na poddaszu optymalne oświetlenie, dobrą wentylację i widoczność, należy zwrócić szczególną uwagę na rozmiar, usytuowanie oraz liczbę okien. Najczęściej te parametry są określone przez architekta w projekcie. Warto jednak wiedzieć, że obowiązuje zasada, która ustala, iż minimalna powierzchnia szyb powinna stanowić od 1/8 do 1/10 powierzchni podłogi.

Trzeba pamiętać, że niezwykle ważne jest również usytuowanie okien oraz ich liczba. Dwa mniejsze okna dają więcej światła niż jedno duże okno o tej samej powierzchni szyby. Jeśli mamy wybór, dobrze jest umieścić okno od strony południowej, wtedy w ciągu dnia wnętrze będzie lepiej oświetlone.

W małych pomieszczeniach najlepiej, aby było ono usytuowane centralnie, tak aby słońce mogło oświetlać cały pokój lub by oświetlało miejsce, z którego najczęściej korzystamy, np. kącik do pracy. W większych, warto rozważyć instalację kilku okien montowanych w zestawie. Aby zapewnić lepszy rozkład światła dobrze instalować okna po dwóch stronach połaci dachu. Przy takim rozmieszczeniu, nawet przy tej samej liczbie okien, pomieszczenie będzie lepiej doświetlone.

Jeśli chodzi o typ okna, to oferta VELUX jest bardzo szeroka - każdy może znaleźć odpowiednie dla siebie rozwiązanie w zależności od potrzeb, a także konstrukcji dachu. W przypadku okien do poddaszy nie obowiązuje zasada, że wszystkie okna w domu powinny być jednakowe. Najlepiej kierować się zasadą wyboru okna do konkretnego pomieszczenia, a także indywidualnych potrzeb użytkownika. I tak na przykład okno obrotowe GLL wyposażone w szybę bezpieczną klejoną, a także pakiet wyciszający deszcz, to idealne rozwiązanie do sypialni oraz pokoju dziecięcego.

Do łazienki natomiast świetnie nadaje się okno obrotowe GLU wykonane w technologii pokrywania rdzenia drewnianego odpornym na wilgoć poliuretanem. Jest całkowicie odporne na panująca w łazience wilgoć.

Nad schodami, gdzie w łatwy sposób można przewietrzyć dom, sprawdzi się okno elektryczne GGL Integra® lub okno zasilane baterią solarną GGL Solar.

Te same okna elektryczne będą bardzo funkcjonalne również w sypialni, gdy lubimy spać przy otwartym oknie, a boimy się, że na przykład niespodziewany deszcz zaleje wnętrze. Okno zamknie się automatycznie, dzięki czujnikowi deszczu, który jest elementem jego wyposażenia. Komfort użytkowania poddasza poprawiają również różnego rodzaju osłony, zarówno te wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Na przykład roleta zaciemniająca DKL świetnie sprawdzi się w sypialniach i pokojach dzieci, zaś markiza MHL jest uniwersalnym rozwiązaniem, które chroni przed przegrzewaniem pomieszczeń.

Ważne zatem jest dostosowanie produktu do wnętrza i indywidualnych potrzeb, VELUX stara się pomagać w wyborze, sugerując w swoich materiałach zastosowanie poszczególnych okien w różnych pokojach.