Fugowanie, czyli jak i kiedy fugować płytki ścienne i podłogowe?

Fuga - co to jest? 

Fuga to spoina pomiędzy płytkami, która spełnia ważną rolę dekoracyjną. Ponadto zabezpiecza ścianę przed wilgocią, która mogłaby się dostać przez szczeliny w płytkach, a także zapobiega gromadzeniu się w nich kurzu czy brudu. Stanowi przy tym swego rodzaju dylatację – kompensuje naprężenia powstające na powierzchni płytek. Zwiększa również ich przyczepność do podłoża i zapobiega rozwojowi grzybów - pleśni.

W przypadku tarasów, balkonów czy elewacji pełni dodatkowo funkcję wentylacyjną, umożliwiając odprowadzenie wilgoci spod płytek, która pod wpływem ujemnych temperatur mogłaby zamarznąć i spowodować ich odspojenie, a nawet popękanie. Wiedząc to wszystko, warto poświęcić więcej czasu na dobór odpowiedniego rozwiązania, bo od tej decyzji będzie zależał nie tylko końcowy efekt dekoracyjny, jaki uzyskamy, lecz także jego trwałość.

O wyborze odpowiedniej zaprawy decyduje nie tylko kolor, ale i rola, jaką ma odgrywać spoina. W zależności od miejsca, gdzie mają być ułożone płytki, wybiera się fugę o odpowiednich właściwościach. Spoiny można tak wykonać, że są niemal niewidoczne albo się wyróżniają.

Jaki kolor fugi wybrać?

Wszystko zależy od tego, jaki efekt dekoracyjny chcemy osiągnąć – jednolity i naturalny czy bardziej odważny i niekonwencjonalny. Decydując się na pierwszą z tych opcji, warto postawić na fugi jak najbardziej zbliżone kolorem do dominującej barwy płytek. Takie rozwiązanie szczególnie dobrze sprawdzi się przy płytkach wielkoformatowych, a także imitujących wygląd innych materiałów, np. kamienia czy drewna, które prezentują się najlepiej, gdy spoina dyskretnie wtapia się w ich naturalny rysunek. Dodatkowym plusem takiego zabiegu jest możliwość optycznego powiększenia pomieszczenia, co docenią szczególnie właściciele małych łazienek czy kuchni.

Chcąc natomiast wyeksponować ciekawy kształt lub układ płytek, lepszym wyborem będą spoiny o barwie kontrastowej dla bazowego koloru ceramiki – jasna fuga idealnie uwydatni rozmieszczenie oraz proporcje ciemnych płytek i odwrotnie. Możemy również pokusić się o wprowadzenie koloru, odwołującego się do innych elementów wystroju wnętrza i na przykład zastosować szarą fugę do płytek drewnopodobnych. Z tego rodzaju kontrastami musimy postępować ostrożnie, aby nie osiągnąć efektu, który będzie męczył oczy i wyglądał kiczowato.

Dobierając kolor fugi do płytek podłogowych, narażonych w większym stopniu na zabrudzenia, warto rozważyć zastosowanie ciemniejszej spoiny – utrzymanie jasnych fug w nieskazitelnej czystości jest niezwykle trudne i nosi znamiona syzyfowej pracy.

Jaki rodzaj fugi wybrać?

Wybór fugi, która spełni nasze oczekiwania i zapewni trwałość okładzinie, musi uwzględniać nie tylko kolor, lecz także właściwości kwalifikujące ją do zastosowania w określonych warunkach. W miejscach narażonych na spadek temperatury poniżej zera bezwzględnie należy stosować spoiny mrozoodporne.

Właściwie w każdych warunkach świetnie sprawdzają się elastyczne fugi cementowe, jak np. Baumit PremiumFuge – modyfikowana dodatkami hydrofobowymi, wywołującymi tzw. efekt perlenia. To sprawia, że woda nie wnika w jej strukturę, zabezpieczając podłoże przed zawilgoceniem, a sama spoina dłużej zachowuje swoje właściwości oraz walory estetyczne. Elastyczność pozwala z kolei skutecznie kompensować naprężenia powstające w podłożu, dzięki czemu wzorowo zdaje egzamin także przy ogrzewaniu podłogowym oraz innych podłożach o podwyższonych obciążeniach termicznych i użytkowych.

Jaka szerokość spoin będzie odpowiednia?

Oryginalność kompozycji możemy zaakcentować nie tylko barwą, lecz także szerokością spoin. Pamiętajmy jednak, że ich rolą jest również dylatacja i wentylacja, dlatego ich rozmiar powinien iść w parze przede wszystkim z wielkością płytek. Układanie ich na „styk”, bez fugi, jest niedopuszczalne, ponieważ wszystkie ruchy podłoża oraz elementów konstrukcyjnych budowli są przenoszone na płytki ceramiczne, co może spowodować uszkodzenia i odpryski na krawędziach płytek.

Jaki zatem rozmiar fugi zastosować? Ogólna zasada jest taka, że im większy format i im większe zmiany wilgotności oraz temperatury, tym powinna być ona szersza.

Fugowanie płytek ceramicznych - szerokość spoin

Jeśli okładzina z płytek ułożonych wewnątrz domu nie jest narażona na oddziaływanie skrajnej temperatury, szerokość spoin może być dowolna. Jeżeli zaś płytki poddawane są dużym zmianom temperatury, na zewnątrz, na tarasie czy jako obudowa kominka albo na ogrzewaniu podłogowym, spoiny muszą być szerokie.

Spoiny mogą zajmować do 5 procent powierzchni okładziny. Ich szerokość zależy od wielkości płytek. Przyjmuje się, że nie powinny być węższe niż 2 mm. Im większa płytka, tym spoiny mogą być szersze. Na powierzchni ogrzewanej muszą być bardzo szerokie, żeby mogły skompensować ewentualne naprężenia termiczne - nie węższe niż 5 mm. Płytki o nieregularnych i zaoblonych krawędziach, mają szerokie spoiny, nawet centymetrowe. Podobnie wygląda fugowanie płytek fazowanych. Z kolei elementy kalibrowane o dokładnie ściętych krawędziach łączy się najcieńszymi spoinami.

Fugowanie płytek ściennych i podłogowych – rodzaj zaprawy

Spoiny cementowe mają postać suchej mieszanki, którą trzeba rozrobić wodą. Masy cementowe są łatwo dostępne w szerokiej palecie kolorów, z dodatkami uatrakcyjniającymi wygląd spoin, na przykład z brokatem.

Na rynku jest też wiele mas cementowych, które mają modyfikowane właściwości, na przykład zwiększoną odkształcalność albo zawierają dodatki hydrofobizujące, wywołujące efekt perlenia na powierzchni spoiny. Fugi cementowe są łatwe do układania. Spoina cementowa uelastyczniona sprawdzi się zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz pomieszczeń, do spoinowania płytek ceramicznych i większości kamiennych. Można ją nakładać na powierzchniach odkształcalnych.

Zaprawa cementowo-epoksydowa przeznaczona jest głównie do spoinowania nieporowatych płytek ceramicznych, czyli do takich prac jak fugowanie płytek gresowych czy fugowanie płytek granitowych. Fuga wykonana z tej zaprawy jest odporna na ścieranie i działanie wody, dlatego bardzo dobrze sprawdzi się w pomieszczeniach wilgotnych.

Spoiny epoksydowe tworzą spoiny wodoodporne i odporne na mróz, sprawdzają się na ogrzewaniu podłogowym, bo są elastyczne. Można je stosować w basenach. Są niewrażliwe na substancje chemiczne. Są bardzo twarde i trudno je uszkodzić mechanicznie.

Silikonowe masy elastyczne służą do fugowania szczelin, w których stykają się różne powierzchnie, np. naroża ścian, szczeliny wokół wanien czy umywalek. Fugowanie płytek silikonem jest trwałe, bo silikon nie ulega spękaniom i zapewnia szczelne i wodoodporne wypełnienie spoiny.

Fugowanie płytek klinkierowych przeprowadza się z użyciem specjalnie przeznaczonej do tego zaprawy do klinkieru, która nie dopuszcza do powstawania wykwitów wapiennych na materiale.

Kiedy można rozpocząć fugowanie?

Do spoinowania płytek możemy przystąpić po min. 24 godz. od ich położenia. Zanim to jednak nastąpi należy oczyścić szczeliny z ew. zabrudzeń lub nadmiaru zaprawy. Pamiętajmy również, że w przypadku, gdy płytki układane są na ogrzewaniu podłogowym, klejenie i spoinowanie zaleca się wykonać dopiero po wcześniejszym wygrzaniu podłoża. Stopniowe uruchomienie ogrzewania umożliwia odparowanie nadmiaru wilgoci z podkładu podłogowego oraz pozwala na usunięcie ew. naprężeń które mogą powodować pękanie lub odspojenie warstwy wykończeniowej.

Zmywanie płytek

Czyszczenie spoinowanych powierzchni można przeprowadzić dopiero po całkowitym wyschnięciu fug, w przeciwnym razie możemy doprowadzić do ich wypłukania i zniszczenia efektu wykonanych prac.

Mając tę wiedzę, możemy rozpocząć przygotowania do fugowania. Przestrzegając kilku istotnych zasad możemy z okładziny z płytek uczynić dekorację wnętrza, która będzie cieszyła nasze oko przez długi czas.

Jak fugować płytki?

Do zapewnienia równych spoin przeznaczone są krzyżyki odpowiedniej szerokości, które umieszcza się między płytkami. Przed wykonywaniem spoin ze szczelin trzeba usunąć resztki kleju i pozostawić do jego dokładnego wyschnięcia. Fugi w narożach, wokół przyłączeń i elementów ruchomych wykonuje się na koniec.

Zaprawę do fugowania nanosi się gumową packą i wciera w szczeliny przesuwając materiał prostopadle i ukośnie. Nadmiar materiału zbiera się z płytek po przekątnej. Gdy zaprawa stanie się matowa, płytki czyści się delikatnie lekko nawilżoną gąbką lub packą z gąbką. Należy to zrobić kilka razy, a ewentualny osad cementowy usunąć przy pomocy specjalnego środka, uważając by nie wymyć spoin.

Fugowanie płytek – cena

Najmniej zapłacimy za tradycyjne zaprawy cementowe – 20-30 zł/kg suchej mieszanki, gdzie zużycie wynosi 0,4-0,8 kg/m², w zależności od wielkości płytek i szerokości spoin. Dwuskładnikowe fugi epoksydowe są ponad dwukrotnie droższe i ich wykonanie kosztuje najwięcej. Jeśli chodzi o robociznę, cena fugowania ujęta jest w cenie za układanie płytek i waha się od ok. 80 zł/m² w przypadku zwykłych płytek o wymiarach 30 x 30 cm i tradycyjnej zaprawy do 150 zł/m² w przypadku płytek wielkoformatowych.

Fugowanie silikonem 

Warto pamiętać, że są takie miejsca, które wymagają zastosowania spoiny jeszcze bardziej elastycznej niż fuga. Chodzi o narożniki ścian, połączenie ścian z posadzką, a także miejsca montażu elementów zabudowy czy przy urządzeniach sanitarnych, wokół wanien, brodzików czy umywalek, które są dodatkowo narażone na częste zawilgocenie i bezpośrednie działanie wody. Wszędzie tam najlepiej sprawdzi się wypełniacz silikonowy, taki jak np. Baumit Silikon, którego wysoka elastyczność sprawia, że połączenia między elementami wykonanymi z różnych materiałów nie pękają i pozostają szczelne, nawet pod wpływem działania skoków temperatur czy niewielkich ruchów lub drgań. Co więcej, zawarte w jego składzie środki grzybobójcze hamują rozwój pleśni. Silikony dostępne są w bogatej palecie barw, dzięki czemu z łatwością można dobrać ich kolor pod barwę fugi.