Z rodziną najlepiej wychodzi się na zdjęciu, czyli spadek nie dla każdego
Mam pytanie odnośnie dziedziczenia. Nie mam najlepszych relacji z moimi rodzicami, którzy są właścicielami kilku wartościowych nieruchomości. Ostatnio stwierdzili, że im grożę i dlatego zrobią wszystko, żebym po ich śmierci nie dostała żadnego spadku. Czy przepisy na to pozwalają? Marlena W., Grójec.
Polskie prawo przewiduje, iż spadek dziedziczą osoby najbliższe: dzieci oraz z małżonek zmarłego. Bywają jednak sytuacje, gdy spadkobierca zostanie uznany przez sąd za niegodnego dziedziczenia.
Dwie drogi do spadku
W momencie otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy, może się okazać, że do podziału mamy dwie nieruchomości, trzy samochody i trochę kosztowności. Komu to przypadnie i w jakim udziale? Jak to stwierdzić? Są dwie drogi dziedziczenia: ustawowa i testamentowa. I tak, jeśli spadkobierca nie pozostawił ważnego testamentu, w którym wskazał konkretnie, kto ma dysponować jego majątkiem, wówczas decydują o tym przepisy art. 931-940 Kodeksu cywilnego, dotyczące tzw. dziedziczenia ustawowego. Jednak pamiętajmy o jednym - nasza radość z otrzymania spadku może być przedwczesna, bowiem po spadkobiercy mogą nam pozostać nie tylko pieniądze, domy i samochody, ale także i długi (wraz z odsetkami), po które właśnie pukają dawni wierzyciele.
Sąd decyduje: osoba niegodna dziedziczenia
Może być i tak, że ostatecznie zostaniemy z pustymi rękami. Dlaczego? Bo nie zasługujemy na udział w spadku, niezależnie od tego, czy dziedziczymy bez testamentu - z mocy ustawy, czy też jesteśmy powołani do spadku ostatnią wolą zmarłego, albo mamy prawo do zachowku. Jedyną instancją, która ma prawo o tym zdecydować jest, sąd, który może uznać, że spadkobierca:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy (polskie prawo karne nie wyjaśnia pojęcia "przestępstwa ciężkiego"; oznacza to, że sąd może swobodnie oceniać, czy przestępstwo popełnione przez pozwanego jest przestępstwem "ciężkim"). Takim czynem może być np. uszkodzenie ciała, pobicie, znęcanie się nad spadkodawcą, czy też narażenie go na niebezpieczeństwo utraty życia. Uwaga! Sprawca nie musi osiągnąć zamierzonego przez siebie efektu. Za niegodnego dziedziczenia zostanie również uznany ten, kto "tylko" usiłował popełnić czyn zabroniony w stosunku do spadkodawcy.
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu, albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności, np. szantażował go, że ujawni publicznie "niewygodne" fakty z jego życia, lub że nie będzie się nim opiekował w czasie choroby. Groźba musi być poważna, a zatem wzbudzać w osobie zagrożonej obiektywnie uzasadnioną obawę, że jej lub innej osobie grozi realne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Spadkobierca mógł też wykorzystać braki spadkodawcy w znajomości przepisów prawa, wskazując, że można sporządzić testament jedynie o treści, którą on mu podyktuje.
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament, albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Spadkobierca uznany za niegodnego zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył spadku. Oznacza to, że jeśli ma dzieci czy wnuki, to one w jego miejsce dziedziczą udział, jaki by mu przypadł. Jeśli ich nie posiadał, wyłączenie go z dziedziczenia spowoduje, że części te przypadają pozostałym spadkobiercom.
Kto i kiedy może złożyć wniosek o wyłączenie z dziedziczenia?
Wniosek o uznanie za niegodnego dziedziczenia może złożyć każdy, kto ma w tym interes - mogą to być przede wszystkim osoby, którym przypadłby udział spadkobiercy uznanego za niegodnego, uprawnieni do zachowku, a nawet wierzyciele spadkodawcy lub ci, którzy zostali pominięci w dziedziczeniu. Przykładowo: jeśli uważamy, że to właśnie my powinniśmy otrzymać domek letniskowy nad jeziorem, a nie przyrodni brat, który znęcał się nad ojcem, mamy prawo wnieść w tej sprawie pozew. Ale należy to zrobić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem trzech lat od otwarcia spadku. Po tym terminie możliwość wytoczenia powództwa wygasa (zatem możemy zapomnieć o wspomnianym domku).
Uwaga! To, że ktoś np. nie dba o swoją rodzinę, nadużywa alkoholu, notorycznie uchyla się od pracy albo nieustannie popada w konflikt z prawem, nie jest podstawą do uznania go za niegodnego dziedziczenia. Wskazane przypadki mogą być przyczyną wydziedziczenia, czyli nie otrzymamy niczego, gdyby taka była wola spadkodawcy.
A może nie wszystko stracone
W sytuacji, kiedy - ogólnie mówiąc - nie mieliśmy najlepszych relacji ze spadkodawcą, ale wszystko sobie wyjaśniliśmy i on przed swoją śmiercią nam przebaczył, nie możemy być uznani za niegodnych dziedziczenia. Ma to miejsce nawet wtedy, gdy spadkodawca nie miał w tym momencie pełnej zdolności do czynności prawnych, ale zrobił to z dostatecznym rozeznaniem - miał świadomość tego, czego wobec niego się dopuściliśmy. Wówczas akt przebaczenia jest "skuteczny". Naturalnie, kiedy zmusimy go do tego groźbą albo podstępem, będzie on nieważny. Uwaga! Kwestie te zawsze podlegają ocenie sądu, który bierze pod uwagę między innymi zeznania świadków, czy też korespondencję prowadzoną między członkami rodziny.
Podstawa prawna:Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zmianami).
Dwie drogi do spadku
W momencie otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy, może się okazać, że do podziału mamy dwie nieruchomości, trzy samochody i trochę kosztowności. Komu to przypadnie i w jakim udziale? Jak to stwierdzić? Są dwie drogi dziedziczenia: ustawowa i testamentowa. I tak, jeśli spadkobierca nie pozostawił ważnego testamentu, w którym wskazał konkretnie, kto ma dysponować jego majątkiem, wówczas decydują o tym przepisy art. 931-940 Kodeksu cywilnego, dotyczące tzw. dziedziczenia ustawowego. Jednak pamiętajmy o jednym - nasza radość z otrzymania spadku może być przedwczesna, bowiem po spadkobiercy mogą nam pozostać nie tylko pieniądze, domy i samochody, ale także i długi (wraz z odsetkami), po które właśnie pukają dawni wierzyciele.
Sąd decyduje: osoba niegodna dziedziczenia
Może być i tak, że ostatecznie zostaniemy z pustymi rękami. Dlaczego? Bo nie zasługujemy na udział w spadku, niezależnie od tego, czy dziedziczymy bez testamentu - z mocy ustawy, czy też jesteśmy powołani do spadku ostatnią wolą zmarłego, albo mamy prawo do zachowku. Jedyną instancją, która ma prawo o tym zdecydować jest, sąd, który może uznać, że spadkobierca:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy (polskie prawo karne nie wyjaśnia pojęcia "przestępstwa ciężkiego"; oznacza to, że sąd może swobodnie oceniać, czy przestępstwo popełnione przez pozwanego jest przestępstwem "ciężkim"). Takim czynem może być np. uszkodzenie ciała, pobicie, znęcanie się nad spadkodawcą, czy też narażenie go na niebezpieczeństwo utraty życia. Uwaga! Sprawca nie musi osiągnąć zamierzonego przez siebie efektu. Za niegodnego dziedziczenia zostanie również uznany ten, kto "tylko" usiłował popełnić czyn zabroniony w stosunku do spadkodawcy.
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu, albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności, np. szantażował go, że ujawni publicznie "niewygodne" fakty z jego życia, lub że nie będzie się nim opiekował w czasie choroby. Groźba musi być poważna, a zatem wzbudzać w osobie zagrożonej obiektywnie uzasadnioną obawę, że jej lub innej osobie grozi realne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Spadkobierca mógł też wykorzystać braki spadkodawcy w znajomości przepisów prawa, wskazując, że można sporządzić testament jedynie o treści, którą on mu podyktuje.
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament, albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Spadkobierca uznany za niegodnego zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył spadku. Oznacza to, że jeśli ma dzieci czy wnuki, to one w jego miejsce dziedziczą udział, jaki by mu przypadł. Jeśli ich nie posiadał, wyłączenie go z dziedziczenia spowoduje, że części te przypadają pozostałym spadkobiercom.
Kto i kiedy może złożyć wniosek o wyłączenie z dziedziczenia?
Wniosek o uznanie za niegodnego dziedziczenia może złożyć każdy, kto ma w tym interes - mogą to być przede wszystkim osoby, którym przypadłby udział spadkobiercy uznanego za niegodnego, uprawnieni do zachowku, a nawet wierzyciele spadkodawcy lub ci, którzy zostali pominięci w dziedziczeniu. Przykładowo: jeśli uważamy, że to właśnie my powinniśmy otrzymać domek letniskowy nad jeziorem, a nie przyrodni brat, który znęcał się nad ojcem, mamy prawo wnieść w tej sprawie pozew. Ale należy to zrobić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem trzech lat od otwarcia spadku. Po tym terminie możliwość wytoczenia powództwa wygasa (zatem możemy zapomnieć o wspomnianym domku).
Uwaga! To, że ktoś np. nie dba o swoją rodzinę, nadużywa alkoholu, notorycznie uchyla się od pracy albo nieustannie popada w konflikt z prawem, nie jest podstawą do uznania go za niegodnego dziedziczenia. Wskazane przypadki mogą być przyczyną wydziedziczenia, czyli nie otrzymamy niczego, gdyby taka była wola spadkodawcy.
A może nie wszystko stracone
W sytuacji, kiedy - ogólnie mówiąc - nie mieliśmy najlepszych relacji ze spadkodawcą, ale wszystko sobie wyjaśniliśmy i on przed swoją śmiercią nam przebaczył, nie możemy być uznani za niegodnych dziedziczenia. Ma to miejsce nawet wtedy, gdy spadkodawca nie miał w tym momencie pełnej zdolności do czynności prawnych, ale zrobił to z dostatecznym rozeznaniem - miał świadomość tego, czego wobec niego się dopuściliśmy. Wówczas akt przebaczenia jest "skuteczny". Naturalnie, kiedy zmusimy go do tego groźbą albo podstępem, będzie on nieważny. Uwaga! Kwestie te zawsze podlegają ocenie sądu, który bierze pod uwagę między innymi zeznania świadków, czy też korespondencję prowadzoną między członkami rodziny.
Podstawa prawna:Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zmianami).
Czytaj też: odrzucić czy przyjąć spadek?
Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład
- Więcej o:
