Dom ekologiczny - czy to dom marzeń? Czym się charakteryzuje?

Dawniej osoby decydujące się na budowę własnego domu koncentrowały się głównie na jego ostatecznym wyglądzie oraz sposobie finansowania prac. Obecnie coraz częściej inwestorzy zwracają także uwagę na inne elementy, takie jak funkcjonalny projekt domu czy właściwe usytuowanie go w terenie. Wpływ na takie postrzeganie inwestycji mają z pewnością koszty, niemniej jednak ważny jest także wielokrotnie przywoływany aspekt proekologiczny. Cieszy więc, że wciąż rośnie liczba świadomych inwestorów, dla których istotna jest kwestia ograniczenia zużycia energii i emisji dwutlenku węgla do atmosfery, także w kontekście budowy własnego domu.

Dom ekologiczny - co to znaczy

Dom ekologiczny to budynek, który spełnia nie tylko wszystkie obecnie wymagania i normy zawarte między innymi w warunkach technicznych. Jest też przykładem domu, w którym w równym stopniu połączono takie aspekty, jak:

• Energia i ekonomia, które odnoszą się zarówno do funkcjonalnych, energooszczędnych projektów takich domów, jak i do nowoczesnych technologii budowy i systemów grzewczych, umożliwiając produkcję energii cieplnej przez budynek i redukcję jej strat przy wyważonych kosztach przedsięwzięcia.
• Ekologia, czyli założenie korzystania z odnawialnych i czystych źródeł energii (a dzięki uniezależnieniu się od paliw kopalnych i wykorzystaniu energii słonecznej możliwa jest – jak wiemy
  – eliminacja emisji szkodliwego CO₂ do atmosfery).
•  Emocje i zdrowie – dom powinien być skonstruowany z wysokiej jakości zdrowych materiałów, dawać mieszkańcom możliwość swobodnego oddechu czystym powietrzem o odpowiedniej wilgotności, a także zapewniać odpowiednią temperaturę i doświetlenie wewnątrz pomieszczeń.

Dom ekologiczny - projekt

Co to jest dom ekologiczny? Budowa ekodomu to  – jak wspomnieliśmy – umiejętne połączenie wielu elementów, począwszy od wyboru projektu, doboru materiałów, poprzez rozwiązania techniczne i instalacyjne, a na poprawności wykonania kończąc. W tym numerze postaramy się odpowiedzieć na pytanie – po czym poznać projekt domu w wersji eko?

Bryła

Ekologiczne domy to na pewno domy energooszczędne, zbudowane z naturalnych surowców (bądź z ich domieszką), nieszkodliwych dla środowiska i ludzi, zapewniających zdrowy mikroklimat we wnętrzach. To konstrukcje proste, zwarte z reguły posadowione na bazie kwadratu lub prostokąta. Poniekąd właśnie dlatego domy takie nie mają balkonów, przybudówek, a tarasy budowane są na osobnych konstrukcjach, by nie ochładzać ścian domu i by nie dochodziło do powstawania mostków termicznych (mostki cieplne powstają przeważnie w wyniku wadliwego wykonawstwa lub zbyt cienkiej warstwy izolacji). Im bardziej skomplikowana jest bryła domu, tym większe prawdopodobieństwo powstawania takich miejsc z powodu większego stopnia trudności jej wykonania, a co za tym idzie – wystąpienia błędów wykonawczych czy nieszczelności. 

Wnętrza 

Wnętrza budynku są odpowiednio doświetlone zgodnie z naturalnym obiegiem słońca, czyli pomieszczenia sypialni, czy pokojów i kuchnia znajdują się od strony wschodniej, salon, jadalnia od południa, taras od zachodu, pomieszczenia gospodarcze/techniczne, które pełnią funkcję bufora i nie wymagają dużych przeszkleń, od północy (więcej o usytuowaniu domu przeczytasz na str. 46). Pamiętajmy, naturalne światło świetnie wpływa na nasze samopoczucie i sprawia, że nie musimy wciąż zapalać sztucznego oświetlenia, które zresztą dla organizmu ludzkiego nie jest niczym dobrym.
Stąd sztuka projektowania ekodomów polega na tym, by dom przyjmował jak najwięcej światła i ciepła z otoczenia, a oddawał go jak najmniej (ma to wpływ i na obniżenie rachunków, i na nasze uniezależnienie się od dostaw energii).

Jak zbudować ekologiczny dom?

W obiektach tego typu przywiązuje się dużo uwagi do izolacji termicznej przegród budowlanych.  Chodzi o to, aby taki dom charakteryzował się jak najmniejszym zużyciem energii. Tego dowiemy się z charakterystyki energetycznej budynku – dokumentu, który jest elementem każdego projektu architektoniczno-budowlanego. Warto podkreślić, że nie każdy dom określany jako eko czy energooszczędny będzie nim w rzeczywistości. Należy zwrócić uwagę na współczynnik EP (kWh/m²/rok), który określa roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia i przygotowywania ciepłej wody użytkowej.

Od ubiegłego roku maksymalny wskaźnik zapotrzebowania na energię w domu energooszczędnym wynosi około 70 kWh/(m²/rok).   Im ten wskaźnik jest niższy, tym lepiej – świadczy o „zielonym” budynku, wyposażonym w systemy chroniące środowisko i bazujące na odnawialnych źródłach energii, takich jak energia słoneczna, wiatrowa, geotermia. Dla porównania, zapotrzebowanie na energię w standardowym budynku mieszkalnym jednorodzinnym to 120 kWh/(m²/rok).

Dach

Jeśli chodzi o dach to również jest on nieskomplikowany, nie ma załamań i lukarn. Ekodachy z reguły są dwuspadowe lub jednospadowe, o kącie nachylenia równym 30-45°. Fragment dachu o największej powierzchni powinien być zwrócony na południe. Dzięki temu będzie można zaoszczędzić najwięcej energii i zastosować alternatywne źródła ciepła. Jednak najlepsze – biorąc pod uwagę energooszczędność – są dachy płaskie, które są proste konstrukcyjnie i eliminują ilość złączeń między ścianą a stropem.

Wyposażeni w tę podstawową wiedzę szukajmy właśnie takiego projektu domu. Możemy albo skorzystać z bogatej oferty wielu pracowni architektonicznych, albo zdecydować się na projekt indywidualny. I w jednym, i w drugim przypadku projekt budowlany będzie obejmował między innymi  – poza wspomnianymi projektowanymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi i materiałowymi – także informacje o wyposażeniu technicznym budynku, w tym projektowanym źródle lub źródłach ciepła do ogrzewania i przygotowania wody użytkowej.

Zielony dach

Nikogo nie trzeba przekonywać, że zalet zieleni występującej wokół nas jest wiele, również tej zlokalizowanej na dachach. I nie mamy tu na myśli teraz koloru pokrycia dachowego. Chodzi o rośliny – zielone ogrody na dachach. Rośliny łagodzą klimat miejski, obniżając temperaturę nawet o 2 stopnie Celsjusza. Zatrzymują też do 60% wód opadowych. Pochłaniają również hałas uliczny.  Chłoną też do 20% pyłów i szkodliwych gazów z powietrza. Jednocześnie zwiększają wilgotność i wzbogacają powietrze w tlen. Dają mieszkańcom przestrzeń do wypoczynku i relaksu. Co więcej, warstwy dachu zielonego stanowią dodatkowe zabezpieczenie termoizolacyjne, chronią też dach przed oddziaływaniem ognia.

Zielone przestrzenie na dachach są elementem architektonicznego kształtowania przestrzeni w centrach miast. Umożliwiają ukrycie urządzeń instalacyjnych, pozwalają budynkom się wyróżnić, nadając im indywidualny charakter.

Dom ekologiczny samowystarczalny - systemy grzewcze

Ekodomy powinny być ekologicznie ogrzewane, nie ma w nich miejsca na węgiel czy inne paliwa stałe.  Na pewno dobrze sprawdzą się w nich – w połączeniu z innymi źródłami (np. podłogówką) pompy ciepła oraz panele fotowoltaiczne. Dla przypomnienia:

• Pompa ciepła - pobiera energię ze źródeł ciepła takich jak: ziemia, powietrze, wody gruntowe i powierzchniowe, przetwarzając ją na ogrzewanie albo prąd. Niezależnie od pogody czy nasłonecznienia, prawidłowo zamontowana pompa ciepła działa sprawnie cały rok.
• Panele fotowoltaiczne - wykorzystują naturalne czynniki, jakimi są promienie słoneczne, do produkcji energii elektrycznej. Produkcja ta nie powoduje tworzenia emisji dwutlenku węgla ani innych szkodliwych środowisku substancji. Jest to odnawialne źródło energii, które możemy wykorzystać w swoim domu w każdym miesiącu, nawet w okresie jesienno-zimowym, gdzie nasłonecznienie jest dużo mniejsze. Również tak jak w przypadku pompy ważny jest prawidłowy montaż, a wcześniej dobór mocy paneli.

Istotną sprawą jest też zaplanowanie wentylacji, tak by nie zaburzała równowagi energetycznej dobrze zaizolowanego domu przez wpuszczanie do budynku zimnego powietrza z zewnątrz. Idealnym rozwiązaniem jest tu wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacja). 

Kalkulator ekogicznego domu, czyli którędy ucieka ciepło 

Już na etapie wyboru odpowiedniego projektu warto dowiedzieć się, które miejsca sprzyjają ucieczce ciepła z domu. Do tego celu przyda nam się narzędzie pod nazwą kalkulator EkoDom, opracowany przez ekspertów z dolnośląskiej Fundacji EkoRozwoju. To taki własny audyt energetyczny. Kalkulator wizualizuje ucieczki ciepła, umożliwiając interaktywne zmiany w jego konstrukcji oraz wycenę prac. W narzędziu możemy zdefiniować rodzaj domu, zmodyfikować izolację, sposób wentylacji i ogrzewania, zmienić typ okien, drzwi, szczelności domu oraz inne parametry, dzięki czemu w przystępny sposób zobaczymy, jak każdy z tych elementów wpływa na zużycie energii na ogrzewanie, a także podpowie nam, co możemy zrobić, żeby je zminimalizować. Choć kalkulator jest zaawansowany obliczeniowo, jego obsługa jest prosta, a wyniki otrzymujemy od ręki.

Z kalkulatora można skorzystać na stronie: www.ekodom.edu.pl. Z narzędzia można skorzystać bezpłatnie.