Wentylacja z rekuperacją w nowym i starym domu

Standardowa instalacja wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła – czyli z rekuperacją, składa się z przewodów nawiewnych i wywiewnych, czerpni i wyrzutni oraz centrali wentylacyjnej. Taki system jest znacznie lepszy od wentylem tkwi w tym, że wentylacja naturalna zazwyczaj nie spełnia swojej roli, gdyż nie odprowadza nadmiaru wilgoci z budynku i dostarcza zbyt małą ilość świeżego powietrza. A to w efekcie negatywnie wpływa zarówno na samopoczucie i zdrowie domowników, a także konstrukcję budynku. Dlatego zalecaną opcją jest montaż wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z rekuperacją nie tylko w nowych, ale i modernizowanych domach.

Rodzaje systemów

Pod ogólnym określeniem wentylacji mechanicznej kryje się wiele rozwiązań. Wśród tych, które zapewniają dodatkowo odzysk ciepła, wyróżniamy system centralny i miejscowy (decentralny). Pierwszą opcję stosuje się przede wszystkim w nowo budowanych domach, ale można ją też zamontować w obiektach przechodzących generalny remont. Z kolei wentylację miejscową poleca się zwłaszcza do budynków modernizowanych.

Centralny system wentylacji mechanicznej z rekuperacją

W układzie tym powietrze trafia do budynku przez czerpnię, następnie przepływa przez centralę wentylacyjną, gdzie zostaje oczyszczone na filtrach (podstawowe to G4), a zimą również ogrzanie. Dalej strumień świeżego i ciepłego powietrza płynie w kierunku pomieszczeń układem kanałów i wpływa do pokoi, salonu czy jadalni przez kratki nawiewne lub tzw. anemostaty. Z kolei
powietrze zużyte, zawierające podwyższony poziom dwutlenku węgla, płynie w kierunku takich pomieszczeń jak łazienka, toaleta, kuchnia czy wiatrołap nawilżając się jednocześnie. Stąd trafia do kratek wentylacyjnych i kanałami przepływa w kierunku rekuperatora. Tu najpierw zostaje przefiltrowane, aby zanieczyszczenia nie odkładały się wewnątrz centrali. Następnie, w wymienniku ciepła, powietrze usuwane oddaje część energii do strumienia zimnego powietrza pobieranego z zewnątrz. Okresowo ilość odzyskanej energii wynosi ponad 90%. W efekcie dom ma mniejsze zapotrzebowanie na energię pierwotną (EP).

Wentylacja mechaniczna miejscowa (decentralna)

Składa się z wielu niewielkich jednostek ściennych montowanych w poszczególnych pokojach. Mogą to być rekuperatory wyposażone w wentylator nawiewny i wywiewny oraz niewrekuperatory z jednym wentylatorem. W pierwszym przypadku każde urządzenie jest niezależną jednostką obsługującą jedno pomieszczenie. Zaś w drugim – pojedyncze rekuperatory muszą stanowić całą grupę. Dzięki temu w danej chwili połowa z nich nawiewa powietrze, które zimą nagrzewa się wewnątrz ceramicznego wymiennika ciepła. W tym czasie pozostałe urządzenia odprowadzają zużyte powietrze na zewnątrz. Przepływ powietrza powoduje nagrzewanie materiału wymiennika. Co kilkadziesiąt sekund kierunek przepływu powietrza zostaje ulega zmianie i urządzenia, które nawiewały powietrze do pomieszczeń usuwają zużyte powietrze na zewnątrz. Uwaga! Wybierając wentylację miejscową z pewnością warto poszukiwać jednostek działających jak najciszej. Informację o wytwarzanym przez nie hałasie w trakcie pracy znajdziemy na etykiecie energetycznej urządzenia. Zwykle waha się on od 33 do 45 dB.

Ponad 90% zanieczyszczeń powyżej 10 mikrometra zatrzymuje filtr G4

Projekt to podstawa

Projektując wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, bierze się pod uwagę np. liczbę domowników oraz wymaganą częstotliwość wymiany powietrza w pomieszczeniach. Na podstawie tzw. bilansu powietrza fachowiec dobiera wydajność rekuperatora oraz średnicę i długość kanałów wentylacyjnych. Po uwzględnieniu rzutów kondygnacji domu, planowanych w nim innych instalacji oraz aranżacji pomieszczeń wyznaczone zostaje miejsce montażu rekuperatora, czerpni i wyrzutni powietrza, anemostatów oraz sposób prowadzenia przewodów. Warto też wiedzieć o tym, że niektóre biura architektoniczne oferują projekt
instalacji wentylacji mechanicznej jako dodatkową opcję przy zakupie gotowego projektu domu. Poza tym wiele firm sprzedających
centrale wentylacyjne wraz pozostałymi elementami systemu oferuje projekt instalacji gratis. Warunkiem jest jednak zakup i montaż urządzeń w domu inwestora przez tę firmę.

Montaż wentylacji mechanicznej w nowym domu

System wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła będzie działał skutecznie, jeśli zostanie spełnionych kilka warunków. Najważniejsze z nich to: właściwa lokalizacja i podłączenie centrali. Urządzenie należy umieścić zgodnie z projektem i zapewnić do niego swobodny dostęp. Część modeli ma wbudowany panel sterujący, z którego będziemy korzystać. Poza tym ułatwi to naprawę centrali lub wykonanie koniecznych czynności serwisowych. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na to, aby podłączyć rekuperator do odpływu skroplin z zasyfonowaniem. Bez wykonania poprawnego syfonu, podciśnienie powstające w centrali może blokować odpływ skroplin do kanalizacji lub spowodować przedostawanie się zapachów z kanalizacji do urządzenia. Najlepiej, aby centrala znajdowała się w pomieszczeniu, które zimą jest ogrzewane. W przeciwnym razie może dojść, np. do zamrożenia skroplin odprowadzanych z centrali czy spadku temperatury powietrza nawiewanego do pomieszczeń. Z tego względu często wybierane miejsca to poddasze użytkowe, pomieszczenie techniczne lub wielofunkcyjne, pralnia czy domowa siłownia.

Prowadzenie kanałów zgodnie z wytycznymi podanymi w projekcie

Instalację przewodów wentylacyjnych można wykonać z rur spiralnych sztywnych ze stali ocynkowanej, a następnie je zaizolować np. wełną mineralną samoprzylepną. Inna opcja to prefabrykowane kanały ze spienionego polipropylenu. Najczęściej jednak stosuje się kanały ze wzmocnionego polietylenu PE-HD. Ich niewielkie rozmiary (mają średnicę 65, 70 lub 75 mm) umożliwiają łatwe znalezienie odpowiedniej  przestrzeni do ich ułożenia. Można je mocować w stropie podwieszanym, w przestrzeni stropu konstrukcyjnego lub w warstwie izolacji termicznej.

To mit, że wentylacja mechaniczna może zastąpić klimatyzację. Rekuperator, z uwagi na stosunkowo nieduży przepływ powietrza, nie ma możliwości znaczącego obniżenia temperatury w pomieszczeniach.

Czy wentylacja hałasuje?

Jeśli dobór centrali wentylacyjnej został przeprowadzony właściwie (nie może być za mała, chociaż taka jest tańsza), kanały są dobrze wytłumione i ułożone zgodnie z projektem, to wówczas instalacja działa, ale jej nie słychać. Zwróćmy przy tym uwagę na to,
że producenci podają najczęściej wartości głośności pracy zmierzone w kanałach w odległości 1 m od rekuperatora. Zwykle nie przekraczają one – kiedy urządzenie ustawione jest na najniższym biegu – dźwięku na poziomie około 35 dB. Pamiętajmy jednak o tym, że wraz ze wzrostem intensywności wentylacji, wzrasta dźwięk pracy wentylatorów. Dla średniej i najczęstszej intensywności pracy urządzenia, tj. na około 50% jego wydajności osiągniemy natężenie około 47 dB (poziom równy szumowi w biurach). Oczywiście ważną sprawą jest indywidualny odbiór pracującego systemu wentylacji mechanicznej w pomieszczeniach, w których przebywamy, tj. w pokojach i sypialniach. Tu należy zwrócić uwagę, czy firma projektująca system odpowiednio obliczyła wszystkie parametry zapotrzebowania pomieszczeń na powietrze wentylacyjne oraz dobrała do tego właściwe średnice kanałów oraz powiązała to z prędkościami przepływu powietrza, które z jednej strony powinny być jak najmniejsze (aby nie generować hałasu), a z drugiej – zapewniać właściwy komfort. Kolejny istotny aspekt to odpowiednia regulacja systemu, która zakłada zmniejszenie intensywności wentylacji w domu w godzinach nocnych. Poza tym w dobrze zaprojektowanych instalacjach wentylacyjnych stosuje się dodatkowe elementy tłumiące. Są to tłumiki montowane zaraz za centralą oraz puszki rozprężne, które dzięki rozprężeniu powietrza i zmniejszeniu prędkości jego przepływu ograniczają ryzyko wystąpienia hałasu na elementach nawiewnych, tj. przy anemostatach.

Montaż wentylacji mechanicznej w starym domu

Jeśli zdecydujemy się na centralny system wentylacji mechanicznej w starym budynku, to podobnie jak w nowym domu, należy centralę i przewody wentylacyjne zamontować zgodnie z projektem. Często wiąże się to z koniecznością zastosowania niestandardowych rozwiązań, np. montażu rekuperatora o obniżonej wysokości, który zostanie zabudowany w suficie podwieszonym. Z kolei kanały trzeba poprowadzić z pominięciem już istniejących instalacji wewnętrznych i ukryć je w ścianach lub podłodze. Można je ułożyć na przykład w narożniku ściany i osłonić obudową z płyt gipsowo-kartonowych. Niekiedy też kanały wentylacji grawitacyjnej wykorzystuje się do umieszczenia w nich niewielkiej średnicy rur systemu rozdzielaczowego. Czasem jedyną opcją jest zabudowa izolowanych cieplnie przewodów wentylacyjnych na ścianie zewnętrznej domu. Dlatego montażem centralnego układu wentylacji mechanicznej z rekuperacją w starym domu najlepiej zająć się w trakcie jego generalnego remontu.
Aby uniknąć niekiedy bardzo trudnego w realizacji ułożenia sieci kłów wentylacyjnych, warto wziąć pod uwagę ze względu na prostszy montaż zakup – wspomnianego już wcześniej – decentralnego systemu wentylacji. Do wykonania instalacji potrzebny jest
otwór w ścianie zewnętrznej danego pomieszczenia oraz podłączenie każdej minicentrali (rekuperatora lokalnego) do instalacji elektrycznej 230 V.

Bardzo ważną czynnością po zakończeniu montażu wentylacji mechanicznej
jest uruchomienie instalacji wraz z regulacją hydrauliczną. Regulacji dokonuje
z reguły wykonawca systemu, wykorzystując anemometr, którym mierzy
przepływ powietrza w poszczególnych punktach

Systematyczna konserwacja

Brudne filtry w rekuperatorze utrudniają przepływ powietrza, co skutkuje większym poborem prądu przez wentylatory, a w konsekwencji rachunek za prąd będzie wyższy. Natomiast zanieczyszczony wymiennik znacznie ogranicza sprawność systemu, co oznacza, że mniej ciepła będzie odzyskiwane z powietrza usuwanego z domu. Poza tym kurz i brud skraca żywotność urządzenia. Żadne przepisy nie określają, jak często trzeba przeprowadzać kontrolę wentylacji mechanicznej, ale warto to robić przynajmniej raz w roku. Oczywiście nie wszystkie czynności musimy powierzać wyspecjalizowanemu serwisowi. Z czyszczeniem lub wymianą filtrów każdy użytkownik powinien poradzić sobie sam. Robi się to zazwyczaj co 2-3 miesiące. Natomiast do konserwacji rekuperatora należy wezwać fachowca, bo to wiąże się z częściowym demontażem urządzenia. Podczas przeglądu jego wnętrze powinno zostać dokładnie odkurzone, łopatki w obu wentylatorach oczyszczone, a wymiennik ciepła umyty. Jeśli zaś chodzi o system kanałów to z reguły przewody nawiewne pozostają czyste przez wiele lat. Za to do wnętrza kanałów wywiewnych dostają się zanieczyszczenia z kuchni, łazienki, itd. Dotyczy to w szczególności początkowego odcinka kanałów. Przy okazji okresowej konserwacji centrali warto zlecać również ocenę stanu kanałów. W razie potrzeby możliwe jest ich oczyszczenie, np. za pomocą specjalnych wyciorów. 

Jak zapewnić sobie skuteczną i niedrogą eksploatację wentylacji scentralizowanej?

Intensywna wentylacja w domu
jest niezbędna jedynie w tym czasie, gdy przebywają w nim użytkownicy. W pozostałych godzinach możemy zmniejszyć jej wydajność do wartości określanej jako dyżurna. Najlepiej zatem, abyśmy mieli możliwość płynnej regulacji wielkości przepływu powietrza. Do wyboru mamy sterowniki ręczne i automatyczne. Wiele rozbudowanych modeli ma wyświetlacz ciekłokrystaliczny. Można na nim ustawić kilka cykli pracy centrali wentylacyjnej na różne pory dnia. Poza tym, dzięki czujnikom automatyka reaguje na przykład na podwyższoną wilgotność powietrza w pomieszczeniu. Pozwala ona też kontrolować temperaturę nawiewanego powietrza, informuje o uszkodzeniach i przypomina o konieczności wyczyszczenia filtrów lub wykonania przeglądu centrali. Najbardziej zaawansowane sterowniki można podłączyć do sieci komputerowej i regulować zdalnie działaniem systemu za pomocą
smartfona lub tabletu.