Dachy płaskie - raport

Dachy płaskie wymagają dokładności wykonania i zastosowania dobrej jakości materiałów, najlepiej tworzących jeden sprawdzony system. Trudno jednoznacznie ocenić, ile ostatecznie wydamy na dach płaski. Wiele zależy od sposobu jego wykończenia i funkcji, które ma pełnić.

Najmniej trzeba wydać na tradycyjny dach płaski, czyli stropodach niewentylowany. Wystarczy strop nad ostatnią kondygnacją ocieplić warstwą styropianu. Stropodach niewentylowany jest jednak najgorszym wariantem dachu płaskiego i najmniej trwałym. Za zdecydowanie lepszą konstrukcję - dach o odwróconym układzie warstw - będziemy musieli zapłacić więcej. O wyborze rodzaju wykończenia dachu odwróconego powinniśmy zadecydować już na etapie projektu. Jest to związane głównie ze sporym dodatkowym ciężarem - zieleni, żwiru, płyt betonowych lub kamiennych. Dach zielony może zwiększyć biologicznie czynną powierzchnię działki. Dzięki temu da się wybudować dom o większej powierzchni, spełniając jednocześnie wymogi planu zagospodarowania przestrzennego terenu. Dachy intensywne są projektowane i użytkowane jak ogród; dachy ekstensywne natomiast składają się z mało wymagających roślin, po których można chodzić tylko w celu przeglądu i konserwacji.

Czym pokryć dach płaski

W najprostszej wersji do krycia stropodachów wentylowanych wystarczy papa na sztywnym poszyciu z desek lub betonowych płyt. Gdy kąt nachylenia połaci jest większy, możemy również zdecydować się na inny rodzaj pokrycia.

Blacha płaska ze stali ocynkowanej lub stopu cynku z tytanem, której arkuszami można kryć dachy o kącie nachylenia minimalnie 3°, z wykonanym wcześniej ażurowym deskowaniem.

Blachodachówka i faliste płyty bitumiczne - można je mocować na połaciach o kącie nachylenia powyżej 9°; pod rusztem z kontrłat i łat powinno się znaleźć deskowanie przykryte papą lub folią paroprzepuszczalną.

Blacha trapezowa - może być układana na dachach o spadku powyżej 6°; podkład przygotowuje się dokładnie tak samo, jak pod blachodachówkę.

Dachówki ceramiczne lub cementowe - można nimi kryć dach o spadku 10°, jeśli zostanie wykonane pod nimi sztywne poszycie szczelnie przykryte papą.

Gonty bitumiczne - układa się na sztywnym poszyciu z płyt wiórowych albo sklejki wodoodpornej. Przy niewielkim nachyleniu połaci konieczne jest ułożenie pod gontami papy.

Rodzaje konstrukcji

Najprostszy w budowie jest stropodach niewentylowany, czyli konstrukcja, w której wszystkie warstwy bezpośrednio do siebie przylegają. To jednak podatna na awarie i błędy wersja stropodachu. Dawniej na stropie nad ostatnią kondygnacją układano izolację cieplną, na niej warstwę dociskową i przeciwwilgociową, która nie była niczym osłonięta, więc szybko się niszczyła. Na szczęście obecnie izolację przeciwwilgociową wykonuje się z trwalszych materiałów i chroni przed działaniem czynników atmosferycznych dodatkową warstwą (np. żwirem). Takie dachy często służą też jako tarasy lub ogrody zielone. "Bezpieczniejszy" jest stropodach wentylowany, którego konstrukcja przypomina dach z nieużytkowym poddaszem.

Warstwa spadkowa

Nadaje pochylenie stropodachowi, niezbędne, żeby po jego powierzchni spływała woda. Tylko w wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się, aby pewna część powierzchni dachów nazywanych płaskimi nie miała spadku. Takie fragmenty powinny być dodatkowo zabezpieczone materiałem hydroizolacyjnym. Płaskość oznacza brak spadku na dachu, a nazwa "dachy płaskie" oznacza konstrukcje o nachyleniu minimum 3%. Warstwę spadkową może tworzyć: szlichta betonowa, kruszywo (keramzyt), beton lekki, konstrukcja drewniana (płyty, sklejka, deski ułożone na legarach albo ułożone pod kątem płyty stropowe).

Dach tradycyjny wentylowany

Warstwy izolacyjne dachu dzieli wentylowana pusta przestrzeń, w której temperatura powietrza zimą jest wyższa niż ta na zewnątrz. Para wodna, która przenika z wnętrza domu przez strop, nie wykrapla się w ociepleniu - zostaje ona usunięta na zewnątrz przez niewielkie otwory w ścianach. Nie ma więc ryzyka zawilgocenia izolacji termicznej, chyba że z powodu przeciekania pokrycia.
W takim rozwiązaniu na stropie wykonywane są kolejno:

konstrukcja - czyli więźba ze sztywnym poszyciem (z desek lub płyt wiórowych) lub płyty żelbetowe oparte na ściankach z cegły;

izolacja przeciwwilgociowa - ułożona na poszyciu z żelbetowych płyt, desek lub płyt wiórowych;

ocieplenie stropu - z wełny mineralnej lub styropianu.

Dach odwrócony

Jego nazwa wynika z odwróconej kolejności warstw izolacyjnych niż w rozwiązaniu tradycyjnym. Najpierw na stropie układa się izolację przeciwwodną (hydroizolację), a na niej - izolację termiczną. W ten sposób zwiększa się szczelność i trwałość płaskich dachów. Hydroizolacja jest chroniona przed uszkodzeniami przez warstwę ocieplenia. Dzięki temu skuteczniej zabezpiecza dach przed przeciekaniem, ponieważ się nie niszczy.

Uwaga! W tym rozwiązaniu do ochrony przed wodą, która cały czas "stoi" na dachu, trzeba zastosować lepszą izolację. Dlatego nazywa się ją przeciwwodną, a nie przeciwwilgociową.

Czy wiesz, co to znaczy?

Izolacja termiczna - ocieplenie jednocześnie może być warstwą spadkową - płyty mają wtedy zmienną wysokość. Takie płyty są droższe od zwykłych, robione są na zamówienie.  
Folie dachowe, folie wstępnego krycia, membrany dachowe - nowoczesne materiały izolacyjne układane na zewnątrz ocieplenia w ocieplanych dachach skośnych, zastępujące papę na deskowaniu.

Paroizolacja - folie paroizolacyjne, nazywane również paroszczelnymi, zabezpieczają leżące nad nimi warstwy przed przenikaniem do nich pary wodnej z pomieszczeń. Paroizolację należy umieszczać pod materiałem termoizolacyjnym. Zasady układania paroizolacji są takie same jak dla dachów spadzistych (folię układa się prostopadle do spadku i łączy na zakład).

Pokrycie - do krycia dachów płaskich stosować można tradycyjne papy bitumiczne (asfaltowe). Nie mają one zbyt dobrych parametrów technicznych. Lepsze są papy asfaltowe modyfikowane polimerami. Są odporne na wysoką i niską temperaturę, elastyczne, wolniej się starzeją. Mają budowę warstwową. Układa się je, zgrzewając ze sobą. Można je też kleić do podłoża.

Substrat glebowy - mieszanina torfu, keramzytu, piasku, żwiru, lawy i mielonej cegły. Stosuje się ją m.in. do budowy dachów zielonych.

Ocieplenie

Ponieważ współczynnik przenikania ciepła U dachu powinien być mniejszy niż 0,2 W/(m2K), warstwa izolacji cieplnej powinna mieć grubość nie mniejszą niż 12-16 cm (zależnie od współczynnika przewodzenia ciepła zastosowanego materiału). Jeśli decydujemy się na stropodach odwrócony, pamiętajmy, że izolacja termiczna będzie narażona na długotrwałe i bezpośrednie działanie wody. Dlatego powinna być grubsza o 20% niż w tradycyjnym stropodachu. Przy wyborze materiału do wykonania izolacji termicznej należy wziąć pod uwagę jego nasiąkliwość. Powinna być ona jak najmniejsza.

Styropian (EPS). Stosuje się go do ocieplenia dachów żwirowych o konstrukcji tradycyjnej. Najczęściej wybiera się płyty oznaczone jako dach/podłoga/parking z fazowanymi krawędziami. Mogą być one również z jednej strony laminowane papą, która służy jako podkład pod ostateczną warstwę wykończenia z papy termozgrzewalnej.

Polistyren ekstrudowany (XPS). Ma znikomą nasiąkliwość, jest twardszy i o wiele bardziej odporny na ściskanie niż styropian.

Wełna mineralna. Stosuje się ją do ocieplania stropodachów wentylowanych. Najlepiej sprawdzają się tu maty i granulaty.

Włókna celulozowe (znane jako ekofiber). Można nimi szczelnie wypełnić trudno dostępne miejsca, nie pozostawiając pustych, niezaizolowanych przestrzeni.

Izolacja

Izolacja chroniąca przed wodą ma kluczowe znaczenie dla trwałości dachu płaskiego. W stropodachach tradycyjnych układa się ją na warstwie ocieplenia, a w odwróconych - pod nią. Mimo że na rynku jest wiele różnych materiałów chroniących przed wodą, izolację przeciwwilgociową i przeciwwodną na dachu płaskim można ułożyć z:

pap termozgrzewalnych o grubości co najmniej 4 mm, najczęściej stosuje się je w stropodachach wentylowanych i niewentylowanych; w dachach wykończonych zielenią, należy je dodatkowo zabezpieczyć folią przeciwkorzenną; inaczej rośliny i kwasy humusowe zawarte w podłożu szybko zniszczą izolację przeciwwilgociową;

membran kauczukowych, które są najlepszym wyborem do wykonania izolacji przeciwwodnej w stropodachach odwróconych, ponieważ zachowują bardzo dużą elastyczność w niskich temperaturach; są też odporne na przerastanie korzeni.

Energooszczędne okna płaskie do dachów płaskich

To najnowsze rozwiązanie. Zewnętrzna szyba hartowana ma grubość 6 mm, więc jest wytrzymała i zniesie uderzenia. Wewnętrzna szyba jest laminowana, antywłamaniowa klasy P2A. Konstrukcja okna jest nieco inna niż tego z kopułą. Zewnętrzna szyba ma znacznie większy rozmiar niż pozostały fragment pakietu szybowego i przykrywa całość konstrukcji. Po bokach są zamocowane metalowe kątowniki osłaniające styk ramy z ościeżnicą. Profile ramy i ościeżnicy okna są zbudowane z PCW i mają komory wypełnione polistyrenem. Standardowe okno z pakietem trzyszybowym z argonem osiąga współczynnik U = 0,88 W/(m2K). Okno z pakietem czteroszybowym ma U = 0,76.

Odwodnienie

Dachy płaskie wymagają dobrego odwodnienia, ponieważ woda z deszczu i topniejącego śniegu nie spływa z nich tak sprawnie, jak z dachów stromych.

Zależnie od konstrukcji stropodachy mogą być jednopołaciowe, dwupołaciowe albo czteropołaciowe. Najczęściej takie dachy nie mają okapu wystającego poza obrys ścian. Nie da się więc zawiesić rynien na uchwytach, tak jak w dachach stromych. Trzeba je zamocować w inny sposób (rynny można zamontować na dwa sposoby - na gzymsie lub na połaci dachowej) albo zastosować wpusty dachowe, działające w systemie grawitacyjnym lub podciśnieniowym.

Rynny i wpusty muszą być połączone z zewnętrzną lub wewnętrzną rurą spustową. To drugie rozwiązanie nie wpływa na estetykę elewacji, ale dostęp do rury jest kłopotliwy, a naprawa trudna i kosztowna.

Rys.: Wawrzyniec Święcicki

Wykończenie

Sposób wykończenia dachu płaskiego zależy o tego, jaką będzie on pełnił funkcję. Gdy będzie traktowany jako taras lub ogród, będzie wymagał stropu o odpowiedniej nośności. Im cięższe będzie wykończenie, tym musi być on mocniejszy.

Warstwy zieleni z niską roślinnością mogą ważyć nawet 200 kg/m2, a wysokiej - więcej niż 400 kg/m2./Fot.: Ortigrun Dachy Zielone

Dach zielony. Obsadzenie dachu roślinnością wymaga od projektanta i wykonawcy fachowej wiedzy i zastosowania dobrej jakości materiałów, najlepiej z jednego systemu.
Dach żwirowy. Ułożenie żwiru to najprostszy sposób wykończenia. Trzeba jednak pamiętać, że żwir znacznie obciąża strop. Trudno jest po nim chodzić, więc nie poleca się go do wykończenia dachów, które mają służyć jako taras.

Taras. Jeżeli po nawierzchni chcemy wygodnie chodzić, można ją wykonać z płyt betonowych lub kamiennych (zwykłych lub z powierzchnią wykończoną drobnym kruszywem) albo z desek.