Epifity – rośliny żyjące na drzewach

Epifity

Co może zmusić roślinę, by, zamiast zakorzenić się wygodnie w glebie, osiedliła się wysoko w rozwidleniu konarów drzew, w kłębowisku lian, czy pod pękniętą korą pnia? Przecież podłoża jest tam tyle, co na lekarstwo - ot, trochę zmurszałych liści i kwiatów, odrobina mchu. Epifitom to wystarczy by zahaczyć się tu korzeniami i żyć całkiem wygodnie. Dzięki lokum na „wysokich piętrach” mają łatwy dostęp do światła, podczas gdy inne rośliny muszą tworzyć długie pędy, zanim w gęstwinie dżungli dotrą do słońca.

Kaktusy dla każdego

Ojczyzna epifitów

Jest nią dżungla, czyli niezwykle bogate środowisko lasów równikowych rozciągających wzdłuż dorzeczy wielkich rzek, m.in.: Amazonki w Ameryce Południowej, Gangesu w Azji i Kongo w Afryce, a także w obrębie Polinezji, na Półwyspie Indochińskim, na Jawie, Borneo i Sumatrze.

W dżungli niemal codziennie pada deszcz, panuje też wysoka wilgotność powietrza. Rośliny wzrastają, kwitną i owocują przez cały rok, bo nie ma tu wyraźnych okresów suszy. Ich rozwojowi sprzyja ciepło – średnia temperatura miesiąca nie spada tu poniżej 18 st. C.

Nic dziwnego, że w takim „raju” występuje ogromna obfitość gatunków zwierząt i roślin. Te ostanie wyrastają piętrowo, tworząc do 5-6 warstw. Epifity osiedlają się w tych partiach lasu, w których znajdą dogodne warunki życia.

Epifity są sprytne

Epifity doskonale przystosowały się do swojego naturalnego środowiska. Wodę czerpią z deszczu i mgły, wystawiając wokół siebie długie korzenie powietrzne. Część jej magazynują właśnie w korzeniach, w specjalnej gąbczastej tkance, zwanej welamenem, jaką obserwujemy m.in. u storczyków.

Niektóre gatunki epifityczne, np. z rodziny ananasowatych (np.guzmania) gromadzą wodę w lejkach utworzonych przez rozetowato wyrastające liście.

Epifity są samożywne, bo przeprowadzają fotosyntezę, a o składniki mineralne specjalnie nie dbają, gdyż mają pod tym względem małe wymagania. Wystarczy im rozkładająca się materia organiczna (liście, kwiaty) oraz odchody ptaków, gadów i gryzoni, które rozcieńczone wodą deszczową, stanowią świetny nawóz.

Nasiona epifitów przenoszone są przez zwierzęta zjadające owoce, ale także spływają w strugach deszczu, dzięki czemu rośliny te nie mają problemu z zasiedlaniem nowych miejsc.

Kwiaty doniczkowe - 10 roślin doniczkowych nie do zdarcia. Najbardziej wytrzymałe rośliny domowe

Epifity storczyki

Rośliny epifityczne znajdziemy w wśród różnych, zupełnie niespokrewnionych ze sobą rodzin. Najliczniej występują w rodzinie storczykowatych. Epifitem jest popularny storczyk falenopsis, dostępny w licznych odmianach i krzyżówkach, które tworzą piękne duże kwitną w rozmaitych kolorach. W naturze rośnie on na drzewach, o czym świadczą jego silne korzenie powietrzne. Człowiek go oswoił go i zmusił do życia w doniczkach, ale musi mu zapewnić lekkie, przepuszczalne podłoże (kupujemy specjalną ziemię do storczyków) i wilgoć w powietrzu. Karmimy go tylko nawozem dla tej grupy roślin.

Inne epifityczne gatunki storczyków, to:

• dendrobium,
• cymbidium,
• katleja
• i stanhopea.

Te także możemy uprawiać w doniczkach, najlepiej ażurowych.

Epifity przykłady

Rodzina ananasowatych, zwana popularnie bromeliami ma także wśród swych członków gatunki epifityczne.

• Tillandsie, czyli oplątwy tworzą rozety z wąskich liści, pokrytych tarczkowatymi włoskami, nadającymi im srebrzysty koloryt. Rozrośnięte okazy, np. oplątwy brodaczkowatej zwisają z gałęzi drzew, osiągając nawet kilka metrów długości.

Inne epifityczne bromelie, takie jak

• guzmania,
• echmea i
• neoregelia tworzą szerokie rozety z lejkiem i słyną z długotrwałego kwitnienia.
• Niewiele osób wie, że epifitem jest anturium z rodziny obrazkowatych, ale spójrzmy na jego korzenie powietrzne, a
• otrzymamy potwierdzenie.

Na drzewach lubią się osiedlać paprocie, takie jak

• dawalia,
• platycerium (łosie rogi),
• nefrolepis
• i zanokcica gniazdkowa (aspelnium) i to właśnie ta ostatnia uchodzi za gatunek, który najłatwiej uprawiać w mieszkaniach.

Pozostałe wymagają dużej wilgotności powietrza.

Epifity w Polsce

Nawiasem mówiąc, jedynym gatunkiem w Polsce, który może czasem rosnąć jako epifit jest paproć o nazwie paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare).

Natomiast rosnąca na drzewach jemioła jest ich pasożytem – wysysa z nich soki.

W mieszkaniach często uprawiamy kaktusy nadrzewne, które różnią się budową od gatunków rosnących na pustyni. Nie mają beczułkowatych, magazynujących wodę tworów lecz tzw. człony, wyrastające jeden z drugiego i tworzące długie pędy. To powoduje, że rośliny mają zwisający pokrój. Taka budowę obserwujemy np. u hatiory, rypsalisu. Ich człony mają kształt wałeczków, a kwiaty są drobne, białe lub żółte.

Z kolei epifilum ma długie spłaszczone człony a jego piękne kwiaty (czerwone, białe lub różowe) imponują dużymi rozmiarami. Roślina ta silnie rośnie i wymaga dużych doniczek.

Do najpopularniejszych kaktusów epifitycznych należy grudnik (szlumbergera), zwany kaktusem Bożego Narodzenia i kwitnący zimą, a także rypsalidopsis, zwany kaktusem wielkanocnym i kwitnący wiosną. (Patrz artykuł „Kaktus wielkanocny” na naszym portalu)

Echmea wstęgowata encyklopedia

Epifity w domu

W pojemnikach stojących. W nich są zazwyczaj sprzedawane i w takich naczyniach uprawiamy je w domu. Storczyki uprawiano dawniej w ceramicznych doniczkach z dużymi i licznymi otworami, przez które wyrastały korzenie powietrzne. Obecnie zastąpiły je pojemniki plastikowe  z ażurowym dnem uformowanym w taki sposób, by woda mogła nich łatwo wyciekać do osłonki. Podlewając te rośliny, pilnujmy, by w osłonce nie zebrało się jej za dużo, bo wówczas korzenie gniją, a roślina zamiera.

Doniczek z epifitami nie ustawiajmy nad kaloryferem, bo ciepłe suche powietrze bardzo im szkodzi. Anturium możemy np. ustawić na stoliku w odległości ok. 1 m od okna, bo nie ma dużych wymagań świetlnych, a chronimy je w ten sposób przed wpływem kaloryfera.

W stojących doniczkach uprawiamy też najczęściej epifityczne rośliny ananasowate i paprocie.

Pojemniki wiszące. Jeśli wybierzemy doniczkę zawieszaną na pałąkach, to do podlewania zdejmujemy ją z haczyka i wstawiamy do wanny. Gdy nadmiar wody odcieknie, roślinę znów zawieszamy.  W takich doniczkach od lat uprawiam w domu rypsalis, szlumbergerę i rypsalidopsis.

W zawieszanych koszach wyłożonych sizalem lub mchem, rośliny wyglądają ładniej, a do tego podczas podlewania sizal nasiąka wodą, którą parując, nawilża powietrze wokół roślin. U mnie w takim pojemniku rośnie storczyk stanhopea, ale polecam też uprawę epifitycznych paproci.

Drzewo dla epifitów. Chcąc stworzyć epifitom namiastkę warunków naturalnych, możemy je umieścić na suchym rozgałęzionym konarze, który mocujemy u sufitu lub przy ścianie (musi być stabilny). Pod nim ustawiamy szeroką misę (najlepiej ceramiczną), w której będzie się zbierała woda ściekająca z roślin przy podlewaniu.

Do konara przywiązujemy doniczki z okazami epifitów, a następnie maskujemy je, owijając mchem lub sizalem. Oplątwy, czyli tillandsje przywiązujemy drucikiem do kłębka mchu torfowca i całość mocujemy na konarze. Rośliny te są sprzedawane na sztuki bez doniczek w sklepach Ikea i centrach ogrodniczych.

Na kawałku kory. Paproć łosie rogi (platycerium) wygląda bardzo efektownie, gdy przywiążemy ją wraz mchem do sporego kawałka wysuszonej kory dębu, a najlepiej kory z korka, a następnie zawiesimy na ścianie czy na słupku. Do podlewania zdejmujemy całe urządzenie i umieszczamy je pod prysznicem. Wieszamy, gdy odcieknie.

Epifity w miniszklarenkach

Pojemniki tego typu można kupić np. w Ikea lub centrach ogrodniczych. Maja po kilkadziesiąt centymetrów wysokości i długości, są otwierane od góry. Zapewniają roślinom dużą wilgotność powietrza. Są więc idealne dla epifitów. Ich dno wysypujemy żwirkiem, a niewielkie doniczki z roślinami maskujemy mchem lub kępkami chrobotka reniferowego (porost ten kupujemy w sklepach ogrodniczych). Oplątwy przywiązujemy do suchych patyków i umieszczamy wewnątrz szklarenki. W taki sposób urządziłam szklarenkę w swoim domu. Oprócz oplątw uprawiam w niej miniaturowe storczyki.

Epifity latem

Większość epifitów można wynieść latem na taras lub do ogrodu, zawieszając na gałęziach drzew, które zapewnią nim trochę cienia. Łatwo tu je podlewać wężem. Różnice w temperaturze pomiędzy dniem i nocą sprawią, że epifityczne storczyki oraz kaktusy chętniej zawiążą pąki kwiatowe.

Epifity - czego unikamy w uprawie

Nie dopuśćmy, by korzenie epifitów stały w wodzie – jej nadmiar wylewamy z podstawki. Nie wolno też nadmiernie nawozić tych roślin. Nawozy płynne rozpuszczamy w większej ilości wody, niż to podano na opakowaniu. Nie narażamy tych roślin an zbyt silne nasłonecznienie.