Jarząb szwedzki

Jarząb szwedzki w Polsce

W Polsce, w stanie dzikim występuje tylko na Pomorzu, w lasach nad Bałtykiem, między Kołobrzegiem a Gdynią i jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.  Jako drzewo ozdobne jest uprawiany w naszym kraju od końca XIX w. Doceniany za atrakcyjny wygląd, szybki wzrost, małe wymagania glebowe i dużą mrozoodporność. Popularny, jako drzewo alejowe i uliczne, zwłaszcza w północnych i północno-wschodnich Niemczech oraz w zachodniej Polsce.

Jarzębina czyli jarząb pospolity (Sorbus aucuparia)

Jarząb szwedzki - opis

Jarząb szwedzki jest wysokim krzewem lub średniej wielkości drzewem o wzniesionym, lekko krzaczastym pokroju i gęstej, szerokiej, regularnej koronie o szerokości do 5 do 7 m. Dorasta do 18- 20 m wysokości. Średni roczny przyrost to 20-40 cm. Tworzy głęboki i silny system korzeniowy. Młode pędy są szaro, filcowato owłosione, w drugiej połowie lata i jesienią nagie. Pąki zielonkawe lub brązowe, lepkie, owłosione na brzegach łusek.

Jarząb szwedzki - liście

Liście pojedyncze, eliptyczne lub odwrotnie jajowate, długości 6-10 cm, pierzastowrębne i piłkowane, z 5-7 parami nerwów. Wierzchnia strona liścia jest ciemnozielona, a dolna szara, filcowata i owłosiona.

Jarząb szwedzki - kwiaty

Jarząb szwedzki kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty są niewielkie, kremowobiałe, obupłciowe, zebrane na końcach pędów w gęste podbaldachy szerokości do 10 cm, o specyficznym zapachu. Pod koniec lata pojawiają się na drzewie nieduże, kuliste, pomarańczowoczerwone owoce o średnicy do 13 mm, zebrane w baldachowate owocostany, które dojrzewają na przełomie września i października. W przeciwieństwie do owoców jarzębiny pospolitej, w owocach jarzębu szwedzkiego nie ma goryczki i idealnie nadają się na przetwory, musy i galaretki owocowe, wina oraz nalewki.

Jarząb szwedzki 'Brouwers'

Jarząb szwedzki 'Brouwers' to bardzo ceniona odmiana jarzębu szwedzkiego dorastający do wysokości 6-10 m, o szerokości 6-9 m. Rośnie dość wolno, dlatego jest polecana tym wszystkim, którzy chcą mieć w ogrodzie jarząb szwedzki, ale nie mają zbyt dużo miejsca. Preferuje stanowiska słoneczne, gleby piaszczyste, suche lub umiarkowanie wilgotne. To drzewo o wąsko-stożkowym, zwartym pokroju. Ma liście o kształcie eliptycznym, brzegiem delikatnie klapowane, ciemnozielone, błyszczące, od spodu szare lub nawet niebieskawe. Kwitnie w maju.  Kwiaty są białe, zebrane w podbaldachy. Owoce kuliste, pomarańczowoczerwone, długo utrzymują się na drzewie i są  nieocenionym pokarmem dla ptaków i ssaków.

Rośliny, które pomagają w walce ze smogiem w mieście

Jarząb szwedzki – uprawa

Jarząb szwedzki jest gatunkiem łatwym w uprawie. Bez problemu powinien sobie z nią poradzić nawet początkujący ogrodnik. Jarząb szwedzki preferuje stanowiska słoneczne i  suche. Najlepiej będzie rósł na podłożu piaszczystym i zasadowym. Nie lubi gleb mokrych, bagiennych i gliniastych. Jest odporny na zasolenie, wiatr i suszę, dlatego sprawdza się parkach miejskich oraz jako drzewo uliczne i alejowe.

Jarząb szwedzki - choroby

Jest odporny na choroby i szkodnikami, w tym również zarazę ogniową, chorobę bakteryjną atakującą rośliny z rodziny różowatych. Sporadycznie może zostać porażany m.in. przez parch lub zaatakowany przez przędziorka.

Jarząb szwedzki – gdzie i kiedy sadzić?

Wybierając odpowiednie miejsce do posadzenia jarzębu szwedzkiego, pamiętajmy o jego docelowej wysokości i szerokości korony. Zwróćmy uwagę na odległość  drzewa od budynku  - nie powinna być mniejsza niż 6 - 8 m. Uwzględnijmy również to, że w okresie kwitnienia drzewo będzie przyciągało pszczoły, trzmiele i chrabąszcze, a pomarańczowoczerwone owoce zwabią jesienią liczne ptaki.  

Optymalny czas na sadzenie jarzębu szwedzkiego to jesień (październik/listopad) lub wczesna wiosna. Drzewko najlepiej posadzić w słonecznym lub pół-cienistym miejscu. Kupując sadzonkę warto wybrać większe drzewko, o wysokości  1,8-2 m., w około 15 l. donicy. Sadzonkę jarzębu sadzimy ok. 10 cm głębiej niż rosła w pojemniku, do dołu wypełnionego żyznym podłożem. Nowo posadzoną roślinę warto przywiązać do podpory, do czasu aż dobrze się ukorzeni.

Jarząb szwedzki – pielęgnacja

Jarząb szwedzki jest odporny na niedobór wody, ale młode okazy w czasie suszy należy podlewać. Zalecane jest również nawożenie młodych drzew, w okresie wiosennym, dla intensywniejszego wzrostu, kwitnienia i owocowania drzewa. Bardzo dobrze sprawdza się tu obornik. Co roku, zimą,  powinno się wykonać tzw. cięcie sanitarne,  polegające na usunięciu martwych, chorych  i uszkodzonych pędów oraz wyrastających zbyt nisko gałęzi.

Jarząb szwedzki - zastosowanie

Jarząb szwedzki to przede wszystkim łatwe w uprawie, odporne na suszę, zanieczyszczenia  środowiska i mróz drzewo, które  świetnie sprawdza się jako element miejskiej zieleni. Jest bardzo dekoracyjne, zarówno w okresie kwitnienia, jak i jesienią, ze względu  kolorowe wybarwienie liści i pomarańczowoczerwone owoce. Często jest szczepiony  na pniach jarzębiny lub głogu i wykorzystywany do obsadzania alei. Pięknie również prezentuje się  ogrodzie, tworząc ciekawe aranżacje z roślinami cieniolubnymi, np. z laurowiśnią wschodnią lub ostrokrzewem.

Jarząb szwedzki - owoce

Piękne owoce jarzębu szwedzkiego to materiał bardzo ceniony przez florystów. Są wykorzystywane do tworzenia jesiennych kompozycji i stroików bożonarodzeniowych. Doskonale prezentują się w połączeniu z drewnem, mchem, korą , wrzosami lub przebarwionymi liśćmi winobluszczu pięciolistnego.

Owoce jarzębu szwedzkiego są cennym źródłem witaminy C,  antocyjanów, garbników, beta-karotenu, kwasów organicznych, rutyny, magnezu, wapnia, cynku, żelaza, manganu, potasu i sorbitu -substancji o słodkim smaku, docenianej zwłaszcza przez diabetyków. Stosowane  profilaktyce nadciśnienia, miażdżycy, kamicy nerkowej i żółciowej,  leczeniu cukrzycy, reumatyzmu, niestrawności i zaburzeń trawienia oraz wzmacniająco przy infekcjach i przeziębieniach. Działają również moczopędne, przeciwwirusowe, antybakteryjne i przeciwzapalne, przeczyszczają i odtruwająco, pobudzając przemianę materii i neutralizują wolne rodniki. 

Owoców jarzębu szwedzkiego nie można spożywać na surowo, ze względu na zawartość kwasu parasorbinowego, który jest dla nas trujący. Rozkłada się on w wysokiej lub niskiej temperaturze, dlatego owoce jarzębu szwedzkiego mrozi się, suszy lub  przyrządza się z nich przetwory na zimę - dżemy, konfitury, musy owocowe, galaretki, soki, oraz wina i nalewki.

Nalewka z jarzębu szwedzkiego z miodem

Składniki:

• 0,7 l wódki (najlepiej 70 %)
• 0,3 kg  przemrożonych owoców jarzębu szwedzkiego
• pół szklanki miodu lipowego
• sok z połowy cytryny

Sposób wykonania:

Przebrane i umyte owoce zalać alkoholem i odstawić na miesiąc. Po tym czasie zlać wszystko do butelek, a owoce zalać miodem. Dodać sok z cytryny. Po uzyskaniu syropu połączyć go z nalewem. Po 2-3 tygodniach nalewkę przefiltrować i odstawić do leżakowania na 3 miesiące.